Τα ραπίσματα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την Ελλάδα και οι δικαιολογίες του ΥΠΕΞ

Έντονες ανησυχίες προκαλεί η ετήσια έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτνμεντ για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα, καθώς καταγράφονται σοβαρές διακρίσεις κατά μεταναστών, προσφύγων, ΛΟΑΤΚΙ ατόμων και αναπήρων.

Μεταξύ άλλων η έκθεση αναφέρεται στα παράνομα pushbacks μεταναστών από μέλη του Λιμενικού Σώματος και στο πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου, στις υποκλοπές και τις παρακολουθήσεις Ελληνών πολιτών, στις συνθήκες κράτησης εντός των ελληνικών φυλακών, σε περιπτώσεις διαφθοράς, καθώς και στις διακρίσεις που αντιμετωπίζουν στην Ελλάδα άτομα με διαφορετική ταυτότητα φύλου, ανάπηροι και μετανάστες.

Από την πλευρά του, το ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών αμφισβήτησε την εγκυρότητα της έκθεσης και εγκάλεσε το ΥΠΕΞ των ΗΠΑ, επειδή, όπως υποστηρίζει, δεν ζητήθηκε η άποψη της χώρας μας.

Παρακάτω παρουσιάζονται μερικά αποσπάσματα από έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη την έκθεση εδώ.

Pushbacks στα σύνορα από τις ελληνικές Αρχές

Σχετικά με την κακομεταχείριση και κακοποίηση μελών φυλετικών και εθνοτικών μειονοτικών ομάδων, μεταναστών χωρίς χαρτιά, αιτούντων άσυλο, διαδηλωτών και Ρομά από δυνάμεις της Αστυνομίας και της Ακτοφυλακής, η έκθεση αναφέρει:

“Τοπικές και διεθνείς μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και μέσα ενημέρωσης ανέφεραν περιπτώσεις αρχών επιβολής του νόμου που φέρονται να κακομεταχειρίστηκαν μετανάστες χωρίς χαρτιά και αιτούντες άσυλο κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων pushbacks στα χερσαία και θαλάσσια σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας, καθώς και σε κέντρα και εγκαταστάσεις κράτησης

Οι ΜΚΟ τάχθηκαν υπέρ της δημιουργίας μιας ανεξάρτητης κυβερνητικής υπηρεσίας για την διερεύνηση της βίας, υποστηρίζοντας ότι, παρά τις εκθέσεις του ΟΗΕ και της ΕΕ και την ενδιάμεση έκθεση του Ιανουαρίου 2023 του Μηχανισμού Καταγραφής Άτυπων Pushbacks στο πλαίσιο της Εθνικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, η χώρα (σ.σ. η Ελλάδα) δεν είχε διερευνήσει αποτελεσματικά τους ισχυρισμούς περί απωθήσεων. Η κυβέρνηση αμφισβήτησε την ανάγκη ύπαρξης οποιουδήποτε πρόσθετου φορέα διερεύνησης.

Στις 6 Μαρτίου, η ισπανική εφημερίδα El Pais δημοσίευσε μια ανάλυση 374 περιστατικών pushbacks, με τη συμμετοχή ελληνικών δυνάμεων ασφαλείας, στα σύνορα του Έβρου με την Τουρκία. Τα περιστατικά φέρεται να συνέβησαν μεταξύ 2017 και 2022 και αφορούσαν περισσότερα από 20.000 άτομα, που αναγκάστηκαν να επιστρέψουν πίσω από τα σύνορα αμέσως μετά τη διέλευσή τους. Το άρθρο αναφέρει ότι οι δυνάμεις ασφαλείας κατέσχεσαν περισσότερα από 2 εκατομμύρια ευρώ (2,16 εκατομμύρια δολάρια), κινητά τηλέφωνα και άλλα τιμαλφή. Το άρθρο ανέφερε επίσης ότι το 92% των ατόμων που απωθήθηκαν πίσω το 2022 ανέφεραν ότι έπεσαν θύματα κλοπής.

Τον Φεβρουάριο το Δίκτυο Παρακολούθησης της Βίας στα Σύνορα, μια κοινοπραξία 12 ΜΚΟ από όλη την Ευρώπη, ανέφερε ευρήματα που βασίστηκαν σε συνεντεύξεις 50 κρατουμένων σε ελληνικά προαναχωρησιακά κέντρα. Από τους ερωτηθέντες, το 65% ισχυρίστηκε ότι βίωσε ή είδε βία από τις αρχές. Περίπου το 25% ισχυρίστηκε ότι οι αρχές χρησιμοποίησαν σωματική βία, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης taser, ως μορφή εξαναγκασμού ή τιμωρίας”.

Υπερπλήρεις φυλακές

“Οι φυλακές και τα κέντρα κράτησης παρέμειναν υπερπλήρη, συχνά με ανεπαρκείς συνθήκες υγιεινής ή υγειονομικής περίθαλψης” αναφέρει η επίμαχη έκθεση.

“Τον Ιανουάριο ο βουλευτής της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γιώργος Ψυχογιός κατήγγειλε “επιδεινούμενες συνθήκες” στα κέντρα κράτησης , τις οποίες απέδωσε στην έλλειψη κρίσιμων υγειονομικών και κοινωνικών υπηρεσιών.

Τον Αύγουστο η Επιτροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη των βασανιστηρίων και της απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας δημοσίευσε έκθεση με βάση την επίσκεψή της τον Νοέμβριο του 2022 στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Κρατουμένων Κορυδαλλού. Η έκθεση σημείωνε “υπερπλήρεις και ερειπωμένους” χώρους χωρίς “πραγματικές δραστηριότητες εργοθεραπείας” και ανεπαρκές ιατρικό προσωπικό για τους 170 ασθενείς”.

Υποκλοπές: Προσπάθεια εγκατάστασης του Predator σε 92 πολίτες

Αποκαλυπτική είναι η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και για τις υποκλοπές:

“Τον Δεκέμβριο του 2022, η κυβέρνηση ψήφισε νομοσχέδιο που προβλέπει ποινή φυλάκισης δύο ετών για τη χρήση, πώληση ή διανομή κατασκοπευτικού λογισμικού. Μια έκθεση του Μαΐου από την Εξεταστική Επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου σχετικά με τη χρήση του Pegasus και του ισοδύναμου κατασκοπευτικού λογισμικού παρακολούθησης (PEGA) διαπίστωσε ότι η χώρα δεν χρησιμοποιεί κατασκοπευτικό λογισμικό “ως μέρος μιας ολοκληρωμένης αυταρχικής στρατηγικής”, αλλά εφαρμόζει κατασκοπευτικό λογισμικό εναντίον “δημοσιογράφων, πολιτικών και επιχειρηματιών” και εξάγει κατασκοπευτικό λογισμικό σε χώρες με κακό ιστορικό ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Κατά τη διάρκεια του έτους, δεν υπήρξαν νέες αναφορές για περιπτώσεις χρήσης spyware.

Κατά τη διάρκεια του έτους, η Άρτεμις Σίφορντ, πρώην υπάλληλος της Meta με διπλή ελληνική και αμερικανική υπηκοότητα, η οποία, σύμφωνα με δημοσίευμα των New York Times της 20ής Μαρτίου, εργαζόταν σε θέματα πολιτικής για την κυβερνοασφάλεια, ισχυρίστηκε ότι παρακολουθείτο από την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών μέσω spyware Predator στο κινητό της τηλέφωνο από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο του 2021. Η αντιπολίτευση και τα διεθνή μέσα ενημέρωσης υποστήριξαν ότι το μοτίβο των στοιχείων εμπλέκει τις αρχές της χώρας.

Τον Ιούλιο η Ελληνική Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα παρουσίασε ευρήματα που υποδηλώνουν ότι το 2022 τουλάχιστον 92 Έλληνες πολίτες είχαν υποστεί προσπάθειες εγκατάστασης του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator στις προσωπικές τους συσκευές. Η αρχή δήλωσε ότι δεν είχε στοιχεία που να υποδεικνύουν την προέλευση αυτών των προσπαθειών, αλλά πρόσθεσε ότι η έρευνα παρέμενε σε εξέλιξη”.

Κακοποίηση προσφύγων και αιτούντων άσυλο

“Υπήρξαν αναφορές για σωματική κακοποίηση και βία από μέλη της Ελληνικής Αστυνομίας και του Λιμενικού Σώματος εναντίον μεταναστών και αιτούντων άσυλο κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων απώθησης” σημειώνει η έκθεση και προσθέτει,

“Στην ενδιάμεση έκθεσή του τον Ιανουάριο, ο Μηχανισμός Καταγραφής Περιστατικών Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών, ένας φορέας που συγκαλείται στο πλαίσιο της Εθνικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και αποτελείται από διάφορες ΜΚΟ με την εποπτεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, κατέγραψε 50 τέτοια περιστατικά μεταξύ Απριλίου 2020 και Οκτωβρίου 2022, τα οποία αφορούσαν περίπου 2.157 άτομα.

Από τις 58 μαρτυρίες, οι 51 ισχυρίστηκαν ότι ασκήθηκε βία κατά τη διάρκεια της φυσικής απομάκρυνσης, είτε κατά του ατόμου που κατέθεσε τη μαρτυρία είτε κατά άλλων ατόμων της ομάδας που υποβλήθηκαν σε επαναπροωθήσεις. Οι ισχυρισμοί περιλάμβαναν σωματική και λεκτική κακοποίηση και απειλές, σεξουαλική κακοποίηση και κατάσχεση προσωπικών αντικειμένων“.

Για το ναυάγιο στην Πύλο

“Ορισμένες τοπικές και διεθνείς οργανώσεις ισχυρίστηκαν, με βάση μαρτυρίες επιζώντων, ότι η βύθιση του υπερπλήρους αλιευτικού σκάφους Adriana στις 14 Ιουνίου ήταν αποτέλεσμα των προσπαθειών της ελληνικής ακτοφυλακής να βγάλει το σκάφος από τα χωρικά ύδατα της χώρας. Οι δικαστικές αρχές ξεκίνησαν έρευνα για το ναυάγιο, κατά το οποίο εκτιμάται ότι 600 μετανάστες και αιτούντες άσυλο έχασαν τη ζωή τους αφού εγκληματίες διακινητές τους επιβίβασαν με ανασφαλή τρόπο στο σκάφος. Η κυβέρνηση ανέφερε ότι το σκάφος βρισκόταν σε διεθνή ύδατα τη στιγμή του συμβάντος”, αναφέρει η έκθεση.

“Στις 26 Ιουλίου, ο διαμεσολαβητής της ΕΕ ξεκίνησε έρευνα και ζήτησε πρόσβαση στα αρχεία του FRONTEX (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα) σχετικά με το ναυάγιο της Adriana. Τον Σεπτέμβριο, 40 επιζώντες του ναυαγίου της Adriana συμπλήρωσαν ποινική μήνυση ενώπιον του Ναυτοδικείου Πειραιά. Στις 10 Νοεμβρίου, ο Συνήγορος του Πολίτη Ανδρέας Ποττάκης ξεκίνησε ανεξάρτητη έρευνα για το ναυάγιο, αφού η ηγεσία του Λιμενικού Σώματος αρνήθηκε τα γραπτά αιτήματά του για τη διεξαγωγή ενδελεχούς εσωτερικής έρευνας.

Το Δίκτυο Καταγραφής Ρατσιστικής Βίας (RVRN) ανέφερε περιστατικά κακοποίησης με βάση την εθνικότητα, τη θρησκεία ή το χρώμα του δέρματος, καθώς και κακοποίηση κατά ακτιβιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων λόγω της συμμετοχής τους στην παροχή βοήθειας σε ομάδες μεταναστών“.

Περιπτώσεις διαφθοράς – Οι περισσότερες αφορούσαν την ΕΛ.ΑΣ

“Το 2022 η Εθνική Αρχή Διαφάνειας έλαβε 3.513 καταγγελίες για υποτιθέμενη διαφθορά, απάτη και κακοδιοίκηση (3.057 το 2021) και διενήργησε 575 ελέγχους και επιθεωρήσεις (393 το 2021), εκ των οποίων 13 (21 το 2021) παραπέμφθηκαν για δίωξη. Υπήρξαν 32 καταδικαστικές αποφάσεις είτε σε επίπεδο έφεσης είτε σε πρώτο βαθμό (24 το 2021) και 15 αθωωτικές αποφάσεις (21 το 2021). Η φυλάκιση ανεστάλη σε 28 από τις 32 καταδικαστικές αποφάσεις.

Οι πιο αξιοσημείωτες υποθέσεις διαφθοράς κατά τη διάρκεια του έτους αφορούσαν την αστυνομία. Στις 29 Ιανουαρίου, ο Εισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Ντογιάκος, διέταξε προκαταρκτική έρευνα σχετικά με άρθρο στον Τύπο που ισχυριζόταν ότι υπήρχαν δεσμοί μεταξύ υψηλόβαθμων αστυνομικών και αρχηγών εγκληματικών συμμοριών. Στις 29 Μαΐου, οι αρχές συνέλαβαν πέντε αξιωματικούς της συνοριακής αστυνομίας με την κατηγορία της εμπλοκής τους σε δίκτυο διακίνησης μεταναστών από την Τουρκία”.

Ενδοοικογενειακή βία

Σε ό,τι αφορά την ενδοοικογενειακή βία, η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ αναφέρει:

“Μια έκθεση της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων της ΕΕ για τη δράση ενάντια στη βία κατά των γυναικών και κατά της ενδοοικογενειακής βίας του Νοεμβρίου αποκάλυψε ότι, αν και η χώρα είχε σημειώσει πρόοδο στην καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών, παραμένουν σοβαρές ανησυχίες, ιδίως σε ότι αφορά την προστασία των θυμάτων, τις σεξιστικές συμπεριφορές σχετικά με την έμφυλη βία μεταξύ των αστυνομικών, των εισαγγελέων και των δικαστικών λειτουργών λήψης αποφάσεων και τα χαμηλά ποσοστά καταδίκης, ιδίως σε περιπτώσεις βιασμού”.

Η έκθεση τόνισε επίσης ότι “τα θύματα έμφυλης βίας είχαν ανεπαρκή πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου”.

Βία και διακρίσεις κατά ΛΟΑΤΚΙ ατόμων

“Στην έκθεσή του για το 2022, που δημοσιεύθηκε στις 6 Απριλίου, το Δίκτυο Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας (RVRN) κατέγραψε 38 επιθέσεις κατά ατόμων λόγω της ταυτότητας φύλου και του σεξουαλικού προσανατολισμού, οι οποίες περιλάμβαναν λεκτικές προσβολές, απειλές ή άλλη παρενόχληση και βία. Σύμφωνα με το RVRN, η αστυνομία κατέγραψε 16 περιστατικά το 2022 που σχετίζονται με τον σεξουαλικό προσανατολισμό και επτά με την ταυτότητα φύλου”, σημειώνει η έκθεση.

“Τα τρανς άτομα συνέχισαν επίσης να αντιμετωπίζουν προβλήματα πρόσβασης στην αγορά εργασίας ενώ ακτιβιστές δήλωσαν ότι τα τρανς και non binary άτομα αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην πρόσβαση στην ορμονοθεραπεία. Αυτή η έλλειψη πρόσβασης ήταν ιδιαίτερα έντονη για τα ΛΟΑΤΚΙ+ μέλη περιθωριοποιημένων ομάδων, όπως οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο.

Οι κοινωνικές διακρίσεις και η παρενόχληση σε βάρος των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, συμπεριλαμβανομένων των ΛΟΑΤΚΙ+ προσφύγων και μεταναστών, συνεχίζουν να προκαλούν σοβαρή ανησυχία”, σημειώνεται.

Διακρίσεις κατά αναπήρων

“Τα άτομα με αναπηρία δεν μπορούσαν να έχουν επαρκή πρόσβαση στην εκπαίδευση, την απασχόληση, τα δημόσια κτίρια και τις μεταφορές σε ισότιμη βάση, παρά τον νόμο κατά των διακρίσεων. Σύμφωνα με ΜΚΟ και οργανώσεις για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, η κυβέρνηση δεν εφάρμοζε αποτελεσματικά ή με συνέπεια τις διατάξεις περί απαγόρευσης των διακρίσεων, αν και κατέβαλε προσπάθειες για την παροχή πληροφοριών σχετικά με τα προβλήματα που σχετίζονται με την αναπηρία σε προσβάσιμες μορφές”, αναφέρει, μεταξύ άλλων, η έκθεση.

 

“Καταγράφηκαν ελλείψεις προσωπικού στην ειδική εκπαίδευση, με αποτέλεσμα τα ανάπηρα παιδιά να μένουν χωρίς δάσκαλο για σημαντικά χρονικά διαστήματα καθώς και έλλειψη επαρκών εγκαταστάσεων για τα παιδιά με αναπηρία. [..] Επίσης, τα άτομα με αναπηρία συνέχισαν να έχουν ανεπαρκή πρόσβαση σε δημόσια κτίρια, μέσα μεταφοράς και δημόσιους χώρους, παρόλο που η πρόσβαση αυτή απαιτείτο από το νόμο.

Οι ΜΚΟ ανέφεραν ακόμα ότι οι αρχές αρνούνταν τη στέγαση και την ψυχοκοινωνική υποστήριξη ασυνόδευτων ανηλίκων με αναπηρίες και προβλήματα ψυχικής υγείας μόλις έφταναν τα 18 έτη, με αποτέλεσμα πολλά άτομα να μένουν άστεγα ή σε καταυλισμούς ακατάλληλους να καλύψουν τις ανάγκες τους. Σημείωσαν επίσης έλλειψη ιατρικού προσωπικού, ειδικών ψυχικής υγείας και διερμηνέων στις εν λόγω εγκαταστάσεις. Η πρόσβαση στην απασχόληση παρέμεινε άνιση”, προσθέτει η έκθεση.

Η απάντηση του ελληνικού ΥΠΕΞ

Το ελληνικό ΥΠΕΞ αμφισβήτησε την αξιοπιστία της παραπάνω έκθεσης και εγκάλεσε το ΥΠΕΞ των ΗΠΑ επειδή δεν ζητήθηκε η ελληνική άποψη.

“Η έκθεση καταγράφει, χωρίς περαιτέρω διερεύνηση, καταγγελίες μη κυβερνητικών οργανώσεων για τις οποίες δεν πραγματοποιείται ανεξάρτητος έλεγχος. Ακριβώς λόγω της αδιάκριτης αυτής καταγραφής, εμφανίζεται ότι σε όλες τις χώρες με ανεπτυγμένο κράτος δικαίου υφίστανται σοβαρά ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων” ανέφερε σε ανακοίνωσή του.

“Ιδιαίτερα σημαντικό για την ακεραιότητα, την αξιοπιστία και την αντικειμενικότητα της έκθεσης είναι το γεγονός ότι δεν ζητήθηκε η άποψη της ελληνικής πολιτείας σε σχέση με τα αναφερόμενα θέματα.Αν και αναγνωρίζεται σε πολλά επίπεδα η πρόοδος σε σχέση με την προστασία δικαιωμάτων στην Ελλάδα, ⁠η έκθεση παραγνωρίζει ή και τελείως αγνοεί ρυθμιστικές παρεμβάσεις και εθνικές στρατηγικές των τελευταίων ετών για τη διασφάλιση δικαιωμάτων ευάλωτων κατηγοριών πολιτών, όπως ΑμεΑ, ΛΟΑΤΚΙ και ασυνόδευτα ανήλικα” τονίζει.

Αντιδράσεις από ΣΥΡIΖΑ – ΠΑΣΟΚ

“Η έκθεση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ υπογραμμίζει ότι η Ελλάδα το 2023 δεν εμφάνισε καμία πρόοδο στο μέτωπο της προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Αντιθέτως, η κυβέρνηση των ΗΠΑ εκφράζει προβληματισμό για μια σειρά από σημαντικά ζητήματα που είχε αναδείξει και το πρόσφατο ψήφισμά – ράπισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Κράτος Δικαίου στην Ελλάδα“ αναφέρει σε ανακοίνωσή του ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ.

“Ενδεικτικά, αναφέρεται στη «σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση» μεταναστών και κρατουμένων, σε στοχευμένη βία σε βάρος φυλετικών ή εθνοτικών μειονοτήτων και σε και εγκλήματα που περιλαμβάνουν βία ή απειλές βίας σε βάρος μελών της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας”, επισημαίνει.

“Η πρόσφατη έκθεση του αμερικανικού Υπουργείου Εξωτερικών περιγράφει με μελανά χρώματα παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη χώρα μας. Επομένως, η Νέα Δημοκρατία οφείλει να πάψει να παριστάνει το θύμα διεθνών συνομωσιών και να ασχοληθεί με τη λύση των προβλημάτων, που η ίδια δημιούργησε”, ανέφεραν σε κοινή δήλωσή τους ο Παύλος Χρηστίδης. υπεύθυνος Κ.Τ.Ε. Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΠΑΣΟΚ, και ο Δημήτρης Μάντζος, υπεύθυνος Κ.Τ.Ε. Εξωτερικών ΠΑΣΟΚ-Κινήματος Αλλαγής.