“Θεραπείες” μεταστροφής ή κοινά βασανιστήρια; Οι ελλείψεις στον νόμο και οι συγκλονιστικές μαρτυρίες

Αν στο άκουσμα “θεραπείες” ή πρακτικές μεταστροφής σάς έρχεται στο νου κάποια σκηνή από τη δυστοπική ταινία “Κουρδιστό Πορτοκάλι” του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, τότε ίσως η αλήθεια να μην απέχει τελικά και τόσο πολύ από την πραγματικότητα.

Το απόγευμα της Τετάρτης (15/06) ο πολυχώρος “Άτρακτος” άνοιξε τις πύλες του για να υποδεχθεί μία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ομιλία με τίτλο “Θεραπείες μεταστροφής: Η επόμενη μέρα“ από τον επιστημονικό φορέα ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής στήριξης με επικέντρωση σε ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες και βιώματα, Orlando LGBT+, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του Athens Pride.

Στο πλαίσιο της ενεργοποίησης εδώ και δύο χρόνια της καμπάνιας #ηταυτότητάσουδενθέλειαλλαγή για την ποινικοποίηση των θεραπειών μεταστροφής στην Ελλάδα, το Orlando LGBT+ πραγματοποίησε την πρώτη εθνική έρευνα για τις θεραπείες μεταστροφής και τα αποτελέσματα δεν είναι τόσο ενθαρρυντικά.

Έναν μήνα σχεδόν πριν τροπολογία που κατατέθηκε στο πλαίσιο του σχεδίου νόμου θεσμοθετεί την απαγόρευση των πρακτικών μεταστροφής, δηλαδή των απάνθρωπων μεθόδων που επιχειρούν να εξαναγκάσουν ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα να “αλλάξουν” σεξουαλικό τους προσανατολισμό.

Ας ξετυλίξουμε όμως το νήμα από την αρχή.

Με τον όρο θεραπείες μεταστροφής και επανόρθωσης εννοούμε οποιαδήποτε παρέμβαση (ψυχοθεραπευτική, ψυχολογική, ιατρική, φαρμακευτική, συμπεριφορική ή πνευματική) που αποσκοπεί στην αλλαγή σεξουαλικού προσανατολισμού ή της ταυτότητας φύλου ενός ατόμου.

Τι περιλαμβάνουν οι θεραπείες μεταστροφής ή επανόρθωσης;

Πρόκειται ουσιαστικά, όπως αναφέρει η κλινική ψυχολόγος του Orlando LGBT+, Νάνσυ Παπαθανασίου, “για μία ευθεία υπόσχεση ότι μπορεί να βοηθήσει σε μία αλλαγή της ΛΟΑΤΚΙ ταυτότητας ενός ατόμου. Ότι μπορεί να βοηθήσει αυτό το άτομο να αλλάξει είτε άμεσα είτε έμμεσα με το να αμφισβητεί τον αυτοπροσδιορισμό. Οι θεραπείες μπορεί να είναι είτε εκούσιες είτε ακούσιες. Έχει αποδειχθεί ότι είναι αναποτελεσματικές και ιδιαίτερα βλαβερές και επικίνδυνες”.

Και αν παλαιότερα υιοθετούνταν και εφαρμόζονταν ακραίες τακτικές, όπως ηλεκτροσόκ, χορήγηση ουσιών (κοκαΐνη ή κάνναβη), ευνουχισμό, λοβοτομή κά, σήμερα, οι θεραπείες μεταστροφής περιλαμβάνουν ψυχολογική βία (μεταξύ άλλων άρνηση του σεβασμού του αυτοπροσδιορισμού του ατόμου, πίεση να παρουσιάζει άλλη ταυτότητα στον περίγυρο, απειλές, χειριστικότητα, εξαναγκασμούς να υποβληθεί σε ιατρικές εξετάσεις που το άτομο δεν επιθυμεί) και σωματική και σεξουαλική βία και παρενόχληση, δηλαδή σωματικές τεχνικές, εναλλακτικές θεραπείες, διάφορες μέθοδοι εξέτασης σε γεννητικά όργανα και υπόλοιπο σώμα, ακόμη και επανορθωτικό βιασμό. Σε πνευματικό επίπεδο, οι πρακτικές περιλαμβάνουν κυρίως προσευχές, απαγορεύσεις, απειλές για τιμωρία μετά τον θάνατο, ενώ φυσικά προτείνονται “λύσεις” όπως η απομόνωση ή ο εγκλεισμός σε κάποιο μοναστήρι και η μη επαφή με οτιδήποτε κοσμικό.

Χαρακτηριστικές και άκρως σοκαριστικές είναι και οι μαρτυρίες που κατέγραψε η οργάνωση Orlando LGBT+ και που απεικονίζουν τη φρίκη που βίωσαν ή που εξακολουθούν να βιώνουν τα άτομα που δέχθηκαν πιέσεις και υποβλήθηκαν σε “θεραπείες” μεταστροφής με σκοπό να αλλάξουν τον προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου τους.

Οι μαρτυρίες, όπως αναφέρει η επιστημονική επιτροπή του Orlando LGBT+ προέρχονται από έφηβα και νεαρά ενήλικα άτομα (18-25 ετών) και αφορούν κυρίως επαγγελματίες ψυχικής υγείας, πολύ λιγότερους γιατρούς άλλων ειδικοτήτων και 30 ιερείς, πνευματικούς, μοναχούς, θεολόγους μεταξύ άλλων.

“Έκανα τρία χρόνια ψυχοθεραπεία λόγω πανικών και κατάθλιψης. Η ψυχίατρος άφηνε να εννοηθεί ότι φταίει η ομοφυλοφιλία για αυτά. Επέμενε πως δεν είμαι ομοφυλόφιλος. Είχα σύγχηση ως προς τον πραγματικό μου εαυτό και θεώρησα ότι δεν είμαι ομοφυλόφιλος και ότι είναι μία φάση και πέρασε αν και ήξερα μέσα μου πως δεν ισχύει. Τελικά παντρεύτηκα με μία γυναίκα. Ακόμα κάνω θεραπεία για να το διαχειριστώ”, καταγγέλλει ένα άτομο για επαγγελματία ψυχικής υγείας.

“Μου έλεγε να επισκέπτομαι οίκους ανοχής και σιγά σιγά θα έρθει η επιθυμία για γυναίκες.Σταμάτησα να πηγαίνω στο γραφείο της και είχα σκέψεις αυτοκτονίας”, αναφέρεται σε άλλη μαρτυρία που είδε το φως της δημοσιότητας.

“Ο γιατρός πίστευε ότι με το να αλλάξω τη σεξουαλικότητά μου θα με βοηθούσε να ξεπεράσω τα προβλήματα κατάθλιψης που είχα. Το σχέδιο ήταν να λέω στο εαυτό μου ότι είμαι straight, να αρνούμαι ότι είμαι gay, να επισκέπτομαι οίκους ανοχής για να μάθω να μου αρέσουν οι γυναίκες. Ο γιατρός με ρώταγε για τις φαντασιώσεις μου, μού ζητούσε να φαντασιώνομαι γυναίκες και σεξ με γυναίκες”, καταγγέλλει άτομο.

Εξίσου σοκαριστικές είναι οι μαρτυρίες ατόμων που αφορούν όμως ιερείς.

Ένα άτομο αναφέρει: “Ξεκίνησε όταν πήγα για εξομολόγηση πρώτη φορά. Η τυπική διαδικασία ήταν να εξομολούμαι, στη συνέχεια αυτός να προσπαθεί να με πείσει ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός μου είναι αμαρτία και ότι θα με τιμωρήσει ο Θεός. Ακολουθούσε μία σειρά από ευχές και ‘διαβάσματα’, ηθικές προσευχές για να διώξω το δαιμόνιο από μέσα μου, αγιασμό, μου επέβαλε να γίνω παπαδοπαίδι και να παρακολουθώ κατηχητικό, με αποκορύφωμα κάποιες φορές να γίνεται κάτι σαν εξορκισμός”.

Άλλο άτομο αναφέρει πως “με ανάγκαζε να προσεύχομαι κάθε μέρα για ώρες, δεν μου έδιναν φαγητό, ούτε νερό. Με έκανε για ένα διάστημα να νιώθω τρομερές τύψεις και λάθος για την ύπαρξή μου. Με διέλυσε η συναναστροφή με το συγκεκριμένο άτομο μέχρι που αποτίναξα τελείως τη θρησκεία από πάνω μου”.

Ο “αναποφάσιστος” νόμος, οι ελλείψεις και το ζήτημα της συναίνεσης ενηλίκων που εγκυμονεί κινδύνους

Μπορεί η τροπολογία που κατατέθηκε στο πλαίσιο του σχεδίου νόμου για τον Προσωπικό Ιατρό, να θεσμοθετεί την απαγόρευση των πρακτικών μεταστροφής, των ψευδοθεραπειών και των απάνθρωπων μεθόδων που επιχειρούν να εξαναγκάσουν ΛΟΑΤΚΙ άτομα να “αλλάξουν” τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό, ωστόσο, όπως αναφέρθηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης, στον συγκεκριμένο νόμο, ενώ υπάρχουν αρκετά θετικά σημεία εντούτοις συναντάμε και αρκετές ελλείψεις με κυρίαρχη την πρόβλεψη της τροπολογίας που αναφέρει ότι επιτρέπονται τέτοιου είδους ψευδοθεραπείες, εφόσον εξασφαλιστεί προηγουμένως η ρητή συναίνεση των ενήλικων ατόμων.

Ο νόμος ουσιαστικά απαγορεύει τις θεραπείες μεταστροφής σε ανήλικα άτομα και σε άτομα ευάλωτα, χωρίς δηλαδή δικαιοπρακτική ικανότητα, όταν αυτές εφαρμόζονται από επαγγελματίες υγείας.

“Αναφορικά με την ανηλικότητα τα πράγματα έγιναν όπως έπρεπε, το μεγαλύτερο πρόβλημα που εντοπίστηκε εδώ είναι το θέμα της συναίνεσης στα ενήλικα άτομα”, δήλωσε η ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια Έλενα Όλγα Χρηστίδη. Και εξήγησε γιατί η συγκεκριμένη πρόβλεψη εγκυμονεί κινδύνους.

“Τα ενήλικα άτομα που συναινετικά συναινούν σε τέτοιου είδους πρακτικές είναι πάρα πολλά. Αυτό το μεγάλο ποσοστό παραμένει τελείως ακάλυπτο. Με τη δε θέσπιση της έννοιας της συναίνεσης οι διαδικασίες νομιμοποιούνται, όταν υπάρχει συναίνεση. Μπορούν να εφαρμόζονται δηλαδή αν υπάρχει συναίνεση”.

Τον λόγο στη συνέχεια πήρε η ψυχολόγος, ψυχοθεραπεύτρια Βενετία Μπουρονίκου, η οποία χαρακτήρισε τον συγκεκριμένο νόμο “αναποφάσιστο”.

“Η επιστήμη της ψυχολογίας και της ψυχιατρικής έχει αποφασίσει ότι ο ομόφυλος σεξουαλικός προσανατολισμός, η ταυτότητα φύλου που δεν συμβαδίζει με το φύλο που αποδόθηκε στη γέννηση, δεν αποτελεί ψυχοπαθολογία. Δεν είναι κάτι που χρειάζεται να θεραπευτεί. Και αν ο νόμος έρχεται για να ποινικοποιήσει αυτές τις πρακτικές και συγχρόνως λέει ότι υπό προυποθέσεις δεν χρειάζεται να τις ποινικοποιήσουμε. Η επιστήμη έχει αποφασίσει ότι οι πρακτικές αυτές είναι επιβλαβείς, δεν είναι αποτελεσματικές, μάλιστα οι διεθνείς οργανισμοί δικαωμάτων τις ονομάζουν μέχρι και βασανιστήρια.

Το δεύτερο σημείο για μένα είναι το σημείο της ευαλωτότητας, όμως δεν μπορούμε να μιλάμε για αυτήν χωρίς να λαμβάνουμε υπόψιν στίγμα, διακρίσεις, ομοφοβία, τρανσφοβία και τις επιπτώσεις που όλα αυτά έχουν στην ψυχική, σωματική υγεία, στην κοινωνική, προσωπική και επαγγελματική ζωή των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων. Οι διακρίσεις και το στίγμα είναι που δημιουργούν την ευαλωτότητα”.

Φωτεινή εξαίρεση όμως αποτελούν η Γαλλία και ο Καναδάς, καθώς ο αντίστοιχος νόμος που ψηφίστηκε στις δύο αυτές χώρες τον Γενάρη του 2022 και τον Δεκέμβριο του 2021 με ισχύ τον Γενάρη του 2022 αντίστοιχα, πέρα από το ότι περιλαμβάνουν έναν πολύ αναλυτικό ορισμό του τι σημαίνει πρακτικές μεταστροφής σε σχέση με το φύλο, σε σχέση με τον σεξουαλικό προσανατολισμό, σε σχέση με την έκφραση φύλου, διευκρινίζουν και οι δύο νόμοι και εξαιρούν πολύ συγκεκριμένα πρακτικές οι οποίες στοχεύουν στη διερεύνηση και την επιβεβαίωση του φύλου ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται με άλλο φύλο από αυτό που τους αποδόθηκε στη γέννηση. Δηλαδή, ο νόμος διευκρινίζει ότι δεν ποινικοποιεί οποιαδήποτε πρακτική βοηθάει και υποστηρίζει το άτομο στη φυλομετάβασή του. Πολύ σημαντικό στοιχείο.

“Αυτό που επίσης κάνουν οι δύο αυτοί νόμοι”, συνέχισε η κ. Μπουρονίκου “είναι ότι περιλαμβάνουν οποιονδήποτε που βρίσκεται σε θέση που προωθεί, παρακινεί, διαφημίζει ή ασκεί πρακτικές μεταστροφής.

Συμπεριλαμβάνει δηλαδή όχι μόνο επαγγελματίες ψυχικής υγείας και άλλους επαγγελματίες και θεραπευτές αλλά και την εκκλησία, θρησκευτικές οργανώσεις, καλύπτουν και οι δύο νόμοι τους ανηλίκους και καλύπτουν τους ανηλίκους ως προς την οικογένεια σε σχέση με τη μεταφορά ανηλίκων προσώπων σε χώρες, δομές του εξωτερικού προκειμένου να λάβουν πρακτικές μεταστροφής. Ακόμα και αυτό περιλαμβάνουν οι νόμοι και ορίζουν και ποινές.

Ο γαλλικός νόμος μάλιστα αναφέρει ότι μπορεί να ανακλιθεί η γονική μέριμνα σε περίπτωση που οι γονείς ή οι κηδεμόνες προωθούν ή παρακινούν ή πηγαίνουν το παιδί τους να κάνει μεταστροφή“.

Ο νόμος που ψηφίστηκε αντί να αποτελεί ουσιαστική προστασία των ΛΟΑΤΚΙ+ από τη βία και την κακοποίηση αυτών των πρακτικών, είναι σε ένα του σημείο επικίνδυνος και σε άλλα σοβαρά ελλιπής. “Πέρα όμως από τις ελλείψεις που παρατηρούνται στον νόμο, η ουσία είναι πως οι θεραπείες αυτές επιτρέπονται στους ενήλικες εκτός και αν δεν έχουν δώσει τη ρητή τους συναίνεση.

Η εμπειρία και από την Ελλάδα και από την Κύπρο, όπως και από άλλες χώρες, δείχνει ότι και βέβαια ενήλικα άτομα μπορούν να συναινέσουν. Πώς; Κάτω από το βάρος της εσωτερικευμένης ομοφοβίας και τρανσφοβίας. Δεν είναι δύσκολο να το φανταστούμε. Δίνουν τη ρητή τους συγκατάθεση ακόμα και αν γνωρίζουν ρητά ότι αυτό που θα τους επιβληθεί ή που ‘διαλέγουν’ είναι δυνάμει επιβλαβές, ότι απειλεί την ψυχοσυναισθηματική τους κατάσταση, την υγεία και τη ζωή τους την ίδια μπορεί να το επιλέξουν. Και αυτό δείχνει την επίδραση του στίγματος”, ανέφερε η κ. Χρηστίδη.

Εξηγώντας το πώς ψηφίστηκε ο συγκεκριμένος νόμος στην Ελλάδα, η κ. Χρηστίδη ανέφερε πως μία αρμόδια επιτροπή του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας (ΚΕΣΥ) συνεδρίασε για ένα διάστημα και έδωσε την έκθεση με τις προτάσεις της -έκθεση ωστόσο η οποία δεν είναι δημοσιευμένη-, υπογράμμισε ωστόσο πως η έκθεση δεν μιλά περί συναίνεσης για ενήλικα άτομα αλλά οριζόντια προτείνει την απαγόρευση των πρακτικών μεταστροφής. “Άρα το υπουργείο ενώ είχε μία τέτοια έκθεση που δεν διαχωρίζει τα ενήλικα άτομα, δεν ακολούθησε τη σύστασή της“, τόνισε.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις