Θηλυκότητες σε άλλη χώρα: Το διπλό πρόσωπο της διάκρισης

Ανθρώπινα δικαιώματα, ισότητα, συμπερίληψη, ένταξη. Τι είναι οι λέξεις όταν δεν γίνονται πράξη; Παραμένουν κοινωνικό αίτημα ή εργαλειοποιούνται στην τέχνη της επικοινωνίας και του εντυπωσιασμού, αφήνοντας τα άτομα και τις κοινωνικές ομάδες που τις χρειάζονται περισσότερο στο περιθώριο; Οι μετανάστριες κι οι μετανάστες, οι προσφύγισσες, οι πρόσφυγες κι οι αιτούντες άσυλο, μπορεί να μην απασχολούν σήμερα τα πρωτοσέλιδα, ωστόσο οι δυσκολίες επιβίωσής τους στην Ελλάδα είναι έκδηλες.

Σύμφωνα με το Ειδικό Ευρωβαρόμετρο του 2018 για την «Ένταξη των μεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση», το 38% των Ελλήνων πολιτών δεν νιώθει άνετα να έχει ως φίλο/-η κάποιο μετανάστη ή μετανάστρια, ενώ το 55-6% των Ευρωπαίων θεωρεί ότι οι μετανάστες αποτελούν πρόβλημα για το σύστημα κοινωνικής πρόνοιας της χώρας τους και ότι με την έλευσή τους διογκώνεται η εγκληματικότητα. Πίσω από τα στατιστικά στοιχεία κρύβονται άνθρωποι και οικογένειες που προσπαθούν να ζήσουν σε μια άλλη χώρα. Ποια είναι η πραγματικότητα;

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση της R.Μ., 25 χρονών, η οποία γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα και έχει καταγωγή από το Μαρόκο. Για 25 ολόκληρα χρόνια ήταν στην αναμονή για την απόκτηση ελληνικής ιθαγένειας, υποχρεωμένη να πληρώνει για την ανανέωση της άδειας διαμονής και των βεβαιώσεων μέχρι και τον Αύγουστο του 2016. Το σοβαρό και αδικαιολόγητα χρονίζον πρόβλημα της απόκτησης ελληνικής υπηκοότητας, οφείλεται μεν σε γραφειοκρατικές δυσλειτουργίες και νομοθετικά κενά, αλλά κυρίως στην έλλειψη πολιτικής βούλησης και δημιουργεί μεγάλη ανασφάλεια σε ανθρώπους που θέλουν να εργάζονται και να πληρώνουν τους φόρους τους στην Ελλάδα. «Νιώθω πως έχω πιο σταθερό έδαφος τώρα», σημειώνει η R. «Πιστεύω πως το σχολείο σε βοηθά να μιλάς καλά τη γλώσσα, ώστε να μπορείς να αμυνθείς απέναντι στον κόσμο που σε πειράζει στα λεωφορεία, ας πούμε. Η γλώσσα και η εκπαίδευση είναι σημαντικά κομμάτια ένταξης για εμένα.»

Η μη διάκριση, η συμπερίληψη, η εκπαίδευση, η εργασία, η εκμάθηση της γλώσσας και η συμμετοχή στην πολιτική είναι παράγοντες που επηρεάζουν το πόσο ένα άτομο εντάσσεται επιτυχώς σε μια κοινότητα. Η αποτυχία των ανωτέρω σημαίνει καλλιέργεια πρόσφορου εδάφους για ρητορική μίσους και ξενοφοβικά ξεσπάσματα. Στον τομέα της εκπαίδευσης μεταναστών, η Ελλάδα και η Σλοβενία σημείωσαν τους χαμηλότερους δείκτες, καθώς τα ποσοστά συμμετοχής μη Ευρωπαίων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι στο 12.7% και 12.0% αντίστοιχα.

Η Sara El-Khalili, δημοσιογράφος και εκπαιδεύτρια του Ιδρύματος Thomson Reuters, ήρθε από την Αίγυπτο στην Ελλάδα το 2016. «Η ένταξη απαιτεί κινητοποίηση από πολλές πλευρές: την κυβέρνηση, τους ίδιους τους μετανάστες, τους φορείς της κοινωνίας των πολιτών και τις τοπικές κοινότητες», σχολιάζει η Sara El-Khalili. «Υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις και παραβιάσεις απέναντι στους πρόσφυγες. Πριν λίγες μέρες, η κυβέρνηση άδειασε καταλήψεις που προσέφεραν στέγη σε πρόσφυγες στο κέντρο και μια καλύτερη ευκαιρία για ένταξη στο κοινωνικό σύνολο σε σχέση με τα camps, τα οποία είναι σε άθλια κατάσταση και περιγράφονται από πολλούς ως στρατόπεδα συγκέντρωσης.»

«Είναι πραγματικά ενοχλητικό να βλέπουμε τόσες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, να παραβιάζουν την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και με την ακροδεξιά προπαγάνδα τους να χαρακτηρίζουν τους πρόσφυγες και τους μετανάστες ως παράνομους. Αρνούνται κατηγορηματικά να δουν τη μετανάστευση ως δικαίωμα και κλείνουν τα μάτια στο γεγονός ότι δεν υπάρχει παράνομη μετανάστευση. Συνήθως οι κακές κυβερνήσεις προσπαθούν να βρουν εξιλαστήριο θύμα για τις αδυναμίες τους και η ελληνική κυβέρνηση φαίνεται ότι βρήκε δυστυχώς τους 60.000 πρόσφυγες που βρίσκονται σήμερα στη χώρα.»

Οι γυναίκες μετανάστριες και προσφύγισσες και τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα υφίστανται διπλή διάκριση: με βάση την καταγωγή και με βάση το φύλο ή/και τη σεξουαλική ταυτότητα. Οι πολιτικές ένταξης δεν λαμβάνουν υπόψιν τους τις έμφυλες διακρίσεις και οι προσφύγισσες αναμφίβολλα αντιμετωπίζουν το υψηλότερο ρίσκο κοινωνικής απομόνωσης, βίας και φτώχειας.

Στην Ευρώπη, οι μετανάστριες απολαμβάνουν 25% λιγότερης απασχόλησης σε σχέση με τους άντρες (Eurostat, 2015). Η μοναδική τους διέξοδος είναι τα επαγγέλματα που σχετίζονται με προσοχή παιδιών, φροντίδα ηλικιωμένων ή καθάρισμα, διαιωνίζοντας τον φαύλο κύκλο της απομόνωσης και στέρησης ευκαιριών. Οι προσφύγισσες δεν διευκολύνονται καθόλου στην παρακολούθηση μαθημάτων γλώσσας ή άλλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων και η ευθύνη ανατροφής των παιδιών βαραίνει αποκλειστικά αυτές, πράγμα που τις εγκλωβίζει σε κακοπληρωμένες δουλειές ή στα σπίτια.

Δεν είναι τυχαίο ότι προσφύγισσες σπάνια συναντά κανείς στο δημόσιο χώρο, αφού βασίζονται αποκλειστικά σε άλλους για μετάφραση και επικοινωνία. Πολλές θυληκότητες και παιδιά, επίσης, πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης, σεξουαλικής βίας και εμπορίας ανθρώπων.

Ο Lawrence, 27 χρονών, πρόσφυγας από τη Συρία και μέλος του LGBTQIA+ Refugees Welcome, έφτασε Ελλάδα τον Οκτώβριο του 2016. Δύο μήνες μέσα στο camp, ξυλοκοπήθηκε εννιά φορές. «Κάθε φορά, πλενόμουν βράδυ με κρύο νερό, ώστε να είμαι ασφαλής. Κάποιες φορές, έμενα κλειδωμένος εκεί για ώρες, μέχρι να φύγουν όλοι και να μπορέσω να βγω σώος και ασφαλής. Κάθε μέρα, μου έσκιζαν τα ρούχα, όταν τα άπλωνα για να στεγνώσουν. Μια φορά, δύο Σύριοι μου κρατούσαν χέρια-πόδια κι ένας Ιρανός με κλωτσούσε –κοκκίνισαν το ένα μου μάτι και έσπασαν την πλάτη μου. Έμεινα στο νοσοκομείο για μια εβδομάδα, μέχρι που αποφάσισαν ότι δεν είμαι ασφαλής στο camp.»

Το τέλμα στο οποίο βρίσκονται οι μεταναστευτικές και προσφυγικές πολιτικές στην Ελλάδα, ειδικά για γυναίκες και ΛΟΑΤΚΙ άτομα, δυσκολεύει τους συμπολίτες μας σε κάθε επίπεδο της ζωής τους. Προς υποστήριξή τους σπεύδουν φορείς και συλλογικότητες, όπως το Δίκτυο Μεταναστριών Μέλισσα, το οποίο προσφέρει εκπαίδευση σε διάφορα ζητήματα, όπως τα δικαιώματα των γυναικών και η αναπαραγωγική υγεία ή η πρωτοβουλία Emantes, που παρέχει ψυχοκοινωνική υποστήριξη ΛΟΑΤΚΙ+ προσφύγων και μεταναστών-τριών, εξασφαλίζοντας παροχή στέγης και τροφής, νομική υποστήριξη και πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.

Τα Αποδημητικά Πουλιά είναι μια εφημερίδα που γράφεται από προσφυγόπουλα που παίρνουν το ρόλο δημοσιογράφου, το κοινωνικό εργοστάσιο μόδας, Soffa, απασχολεί μετανάστριες-θύματα trafficking, το GlobalGirl Media Greece δίνει φωνή στα κορίτσια και την ευκαιρία να δημιουργήσουν δικές τους ταινίες, όπως το “Under the Lemon Tree”. Τέλος, το We Need Books φιλοδοξεί να ενδυναμώσει μετανάστες και πρόσφυγες, μέσω του βιβλίου, ώστε να βρουν το δρόμο τους στη ζωή.

Αυτό που σίγουρα χρειαζόμαστε είναι περισσότερες διαθεματικές και συμπεριληπτικές πρακτικές.

*Το “Θηλυκότητες σε άλλη χώρα: Το διπλό πρόσωπο της διάκρισης” είναι ένα από τα 12 κείμενα που διακρίθηκαν στον διαγωνισμό της ActionAid «Write for Inclusion» με θέμα την ένταξη προσφύγων και μεταναστών στην κοινωνική, οικονομική, πολιτιστική και πολιτική ζωή της Ελλάδας.