Το ιδιαίτερο ανάγλυφο της Χαλκιδικής και οι κίνδυνοι για εκδήλωση πυρκαγιάς

Επικίνδυνη για την εκδήλωση πυρκαγιάς χαρακτηρίζεται ολόκληρη η Χαλκιδική στον χάρτη με τις περιοχές δασών και δασικών εκτάσεων, ευαίσθητων σε πυρκαγιές, που συμπεριλαμβάνονται στο Προεδρικό Διάταγμα 575 του 1980. Ο εν λόγω χάρτης “φιλοξενείται” στο ισχύον “σχέδιο δράσεων της Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων από δασικές πυρκαγιές”, που εκδόθηκε τον περασμένο Μάιο και βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας.

Σε αυτόν η Χαλκιδική, αλλά και όλες οι υπόλοιπες περιοχές της χώρας που είναι ευαίσθητες για την εκδήλωση πυρκαγιάς, εμφανίζονται χρωματισμένες με κόκκινο χρώμα. Στη Μακεδονία, άλλωστε, ο ίδιος κίνδυνος υπάρχει για το νησί της Θάσου αλλά και για τον μισό νομό Θεσσαλονίκης, στο παραλιακό του τμήμα από τα σύνορά του με τον νομό Χαλκιδικής έως τα σημεία στα οποία συνορεύει με τους νομούς Ημαθίας, Πέλλας και Κιλκίς. “Κόκκινο” εμφανίζεται στον χάρτη και το νότιο τμήμα του νομού Έβρου.

Ιδιαίτερο το ανάγλυφο της περιοχής

 «Η Χαλκιδική είναι μια κατάφυτη περιοχή, με πευκοδάσος παντού: στην Κασσάνδρα, τη Σιθωνία, το Άγιον Όρος» επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επικεφαλής του τμήματος Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Μπάμπης Στεργιάδης.

Ο κ. Στεργιάδης, έχοντας διατελέσει επί 16 χρόνια, προϊστάμενος της Πολιτικής Προστασίας στη Χαλκιδική, τονίζει ότι πρόκειται για έναν τόπο που, λόγω του ανάγλυφού του, φιλοξενεί κάθε είδους καιρικό φαινόμενο. Θυμάται, μάλιστα, τη χρονική περίοδο που κλήθηκε να αντιμετωπίσει έκτακτη κατάσταση από χιονόπτωση στην ορεινή Βαρβάρα, ενώ οι τουρίστες έκαναν μπάνιο στη θάλασσα, στο Παλιούρι.

Καθοριστικό το στοιχείο της βλάστησης

Εκτός όμως από τη γεωμορφολογία της Χαλκιδικής, καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει και το στοιχείο της βλάστησης. «Τα πιο επικίνδυνα σημεία είναι εκείνα στα οποία υπάρχει πευκοδάσος γιατί το πευκοδάσος καίγεται εύκολα. Πλέον η Χαλκιδική, ειδικά η Σιθωνία, είναι ένα πευκοδάσος που εδώ και 40, 50, 60 χρόνια, έχει πολύ βιομάζα από κάτω μαζεμένη. Αυτό είναι πιθανό να δημιουργήσει κάποια μεγάλη πυρκαγιά, είναι πιο δύσκολα διαχειρίσιμο πλέον» αναφέρει χαρακτηριστικά.

Στοιχεία που αφορούν τη βλάστηση, λαμβάνονται, άλλωστε, υπόψη κατά τη σύνταξη του Ημερήσιου Χάρτη Πρόβλεψης Κινδύνου Πυρκαγιάς που γίνεται από ομάδα επιστημόνων με ειδικές γνώσεις (Δασολόγους και Μετεωρολόγους) της Διεύθυνσης Σχεδιασμού και Αντιμετώπισης Εκτάκτων Αναγκών της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας και της Γενικής Διεύθυνσης Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος, του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Αυτό προβλέπεται ρητά στην εγκύκλιο της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας για την “έκδοση ημερήσιου χάρτη Πρόβλεψης Κινδύνου Πυρκαγιάς από την Γ.Γ.Π.Π. κατά την αντιπυρική περίοδο 2018”, που δημοσιεύτηκε τον περασμένο Μάιο.

Η εγκύκλιος προβλέπει ότι η ομάδα επιστημόνων παράγει, μεταξύ άλλων, “χάρτες δεικτών βλάστησης ανά δεκαπενθήμερο μετά από επεξεργασία διαθέσιμων σειρών δορυφορικών εικόνων”, ενώ αξιολογείται το ποσοστό χλωρής βλάστησης ανά περιοχή για συγκεκριμένη χρονική περίοδο, το οποίο έχει βαρύτητα στην εκτίμηση επικινδυνότητας πυρκαγιάς. Παράλληλα συλλέγονται μετρήσεις από τους μετεωρολογικούς σταθμούς της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας, καθώς και από τα δίκτυα των σταθμών άλλων φορέων, για την εκτίμηση της επίδρασης των καιρικών συνθηκών στα επιμέρους χαρακτηριστικά της καύσιμης δασικής ύλης.

Προβλήματα με περιφράξεις, δύσβατα σημεία, διόδους προς τη θάλασσα

Στο μεταξύ, με αφορμή τις πυρκαγιές στην Ανατολική Αττική, ο κ. Στεργιάδης επισημαίνει ότι «σχετικά με περιφράξεις, δύσβατα σημεία, διόδους προς τη θάλασσα κλπ, υπάρχουν προβλήματα και στη Χανιώτη και στην Καλλικράτεια, τη Βουρβουρού και άλλα σημεία».

Εκτιμά, παράλληλα, ότι αυτά τα ζητήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν «συνολικά πολεοδομικά, καθώς δεν άπτονται της πολιτικής προστασίας, αλλά τεχνικών υπηρεσιών και πολεοδομίας ενώ εμπλέκονται σε αυτά δήμαρχοι και αιρετοί».

Απαραίτητοι οι καθαρισμοί

Σε ό,τι αφορά στους καθαρισμούς και την απομάκρυνση των ξερών χόρτων, για λόγους πρόληψης της εκδήλωσης ή της επέκτασης πυρκαγιάς, το θέμα τέθηκε σε πρόσφατη συνεδρίαση της οικονομικής επιτροπής της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας. Εκεί επισημάνθηκε η ανάγκη να γίνουν επιτόπου επισκέψεις από μεικτά κλιμάκια των υπηρεσιών της Περιφέρειας, της Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής, προκειμένου να διαπιστωθεί κατά πόσο έχουν υλοποιηθεί τα προληπτικά μέτρα που προβλέπονται από τον σχεδιασμό, είτε εκ μέρους των δήμων είτε από την πλευρά ιδιωτών.

«Ο δήμος αλλά και οι ιδιώτες είναι υποχρεωμένοι από την πυροσβεστική διάταξη να καθαρίζουν τα οικόπεδα. Αν δεν καθαρίσει ο ιδιώτης ένα οικόπεδο, τότε ο δήμος είναι υποχρεωμένος να πάει και να το καθαρίσει και μετά να στείλει το λογαριασμό στον ιδιώτη στον οποίο ανήκει το οικόπεδο. Τέτοιες παρεμβάσεις γίνονται» αναφέρει ο κ. Στεργιάδης και προσθέτει: «Πολλοί δήμοι καθαρίζουν και στέλνουν το λογαριασμό».

Ωστόσο διευκρινίζει ότι η Χαλκιδική δεν είναι η κλασική αστική περιοχή της Θεσσαλονίκης, όπου, για παράδειγμα μπορεί να υπάρχει ένα οικόπεδο στο Δήμο Καλαμαριάς, να υπάρχει ανάγκη καθαρισμού και αυτός να γίνει, με κάποιο πρόστιμο για τον ιδιώτη. «Μιλάμε για χιλιάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες οικόπεδα, στρέμματα, πολλά χωράφια στη Χαλκιδική, τα οποία φέτος, λόγω των μεγάλων βροχοπτώσεων είναι ακόμη πράσινα» σημειώνει.

Εκτιμά, ωστόσο, ως θετικό το γεγονός ότι η βλάστηση δεν έχει ξεραθεί, ώστε να αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης πυρκαγιάς και τονίζει: «Αν δεν έχουμε καθόλου ξηρασία φέτος θα είμαστε τυχεροί σε αυτό το κομμάτι. Σε διαφορετική περίπτωση, οι καθαρισμοί θα πρέπει να γίνουν επιτακτικά και εκτεταμένα όταν προκύψει πρόβλημα με τα ξερά χόρτα».

Ο βαθμός ετοιμότητας

Σχετικά με τον βαθμό ετοιμότητας του αυτοτελούς τμήματος Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, ειδικά για τη Χαλκιδική, ο κ. Στεργιάδης υπογραμμίζει ότι υπάρχει άμεση δυνατότητα επέμβασης καθώς η περιοχή είναι κηρυγμένη σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης από τις πρόσφατες πλημμύρες στη Νικήτη.

«Επίσης υπάρχουν πολλές εθελοντικές ομάδες, μηχανήματα, αλλά και η πυροσβεστική προστασία, και συνεπώς μπορούμε να επέμβουμε άμεσα. Αλλά και να μην υπήρχε αυτός ο βαθμός ετοιμότητας, πάλι θα πηγαίναμε κατευθείαν να σώσουμε τη ζωή και την περιουσία των πολιτών. Αυτός είναι ο πρωταρχικός σκοπός της Πολιτικής Προστασίας», αναφέρει.

Υπενθυμίζεται ότι σύμφωνα με το “σχέδιο δράσεων της Πολιτικής Προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων από δασικές πυρκαγιές” που εκδόθηκε τον περασμένο Μάιο και βρίσκεται αναρτημένο στην ιστοσελίδα της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, μετά την εκδήλωση καταστροφικού φαινομένου, ο γενικός γραμματέας Πολιτικής Προστασίας είναι υπεύθυνος για τον συντονισμό των δράσεων όλων των εμπλεκομένων φορέων για την αντιμετώπιση κινδύνων και καταστάσεων έκτακτης ανάγκης λόγω δασικών πυρκαγιών.

Το ίδιο σχέδιο προβλέπει ότι οι δήμαρχοι λαμβάνουν απόφαση «για την οργανωμένη – προληπτική απομάκρυνση πολιτών, κατόπιν σχετικής εισήγησης από τον εκάστοτε Επικεφαλής Αξιωματικό του Πυροσβεστικού Σώματος, ο οποίος ενεργεί σε τοπικό επίπεδο ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου». Σε περίπτωση που η καταστροφή έχει επηρεάσει πάνω από ένα δήμο, την αντίστοιχη απόφαση λαμβάνουν οι περιφερειάρχες ή οι αρμόδιοι αντιπεριφερειάρχες.

Εξάλλου, οι κατευθυντήριες οδηγίες που εξέδωσε το 2015 η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας “για την οργανωμένη απομάκρυνση πολιτών για λόγους προστασίας από εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή εξ αιτίας δασικών πυρκαγιών” προβλέπουν ότι «η οργανωμένη απομάκρυνση πολιτών εξετάζεται ως μέτρο προληπτικής προστασίας τους, που πρέπει να δρομολογείται εγκαίρως (ενώ η καταστροφή βρίσκεται σε εξέλιξη) και κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις και περιορισμούς, η εκτίμηση των οποίων μπορεί να γίνει μόνο σε τοπικό επίπεδο».

Επιπλέον, αναφέρεται ότι «η δράση της οργανωμένης απομάκρυνσης ως μέτρο που δρομολογείται για την προληπτική προστασία των πολιτών, έχει χαρακτήρα μη υποχρεωτικό, βασιζόμενη στην ενημέρωσή τους για τον κίνδυνο και τις πιθανές συνέπειες που έχει η παραμονή τους στο χώρο για τον οποίο έχει ληφθεί η απόφαση της απομάκρυνσης».