To Χάρβαρντ στο Κολοκοτρωνίτσι

Στο άνοιγμα της χτεσινής ομιλίας του στη Βουλή ο Κυριάκος Μητσοτάκης χαρακτήρισε το νομοσχέδιο για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια «μια ριζική τομή στην ελληνική εκπαίδευση και μία γενναία μεταρρύθμιση ανάπτυξης αλλά και κοινωνικής δικαιοσύνης. Μια πρωτοβουλία η οποία πρωτίστως ενισχύει το δημόσιο πανεπιστήμιο. Ταυτόχρονα, όμως, διαμορφώνει και το πλαίσιο ώστε επιτέλους στη χώρα μας να λειτουργήσουν μη κρατικά, μη κερδοσκοπικά ιδρύματα».

Εντούτοις, η πραγματικότητα που αναδείχθηκε στο δημόσιο διάλογο τις τελευταίες εβδομάδες, διαφέρει πάρα πολύ από τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης.

Το σύνταγμα

Ο πρώτος ισχυρισμός της κυβέρνησης είναι ότι δια του τεχνάσματος της ίδρυσης στην Ελλάδα παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων, παρακάμπτεται η ρητή απαγόρευση του άρθρου 16. Ωστόσο:

• Είναι κατηγορηματική διατύπωση του συντάγματος στο άρθρο 16: «H ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. […] H σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται».
• Επί δεκαετίες εθεωρείτο αυτονόητο ότι έπρεπε να αναθεωρηθεί το άρθρο 16 για να ιδρυθούν ιδιωτικά πανεπιστήμια.
• Η πλειονότητα των συνταγματολόγων επισημαίνει ότι δεν μπορεί να παρακαμφθεί η ρητή απαγόρευση του συντάγματος.Ακόμα όμως και αν κανείς θεωρήσει ότι η κυβέρνηση κάνει τη σωστή ερμηνεία του συντάγματος, εύλογα αναρωτιέται για ποιο λόγο υιοθετεί το τέχνασμα των παραρτημάτων και δεν επιλέγει τον κανονικό δρόμο της συνταγματικής αναθεώρησης, για την οποία μάλιστα συμφωνεί και το ΠΑΣΟΚ. Πώς είναι δυνατόν από τη μια μεριά ο πρωθυπουργός κάνει λόγο για ιστορικής σημασίας μεταρρύθμιση και από την άλλη να την προχωράει με έναν ανορθόδοξο τρόπο ο οποίος μπορεί να «πέσει» στο ΣτΕ; Προς τι η βιασύνη; Δεν είναι λογικό να υποθέσει κανείς ότι ισχυρά συμφέροντα πιέζουν για αυτές τις βεβιασμένες κινήσεις;

Δεύτερης και τρίτης διαλογής

H κυβέρνηση ισχυρίστηκε αρχικά με τον νέο νόμο θα έρθουν στην Ελλάδα φημισμένα πανεπιστημιακα ιδρύματα του εξωτερικού. Στην πορεία φάνηκε βέβαια ότι το Χάρβαρντ δεν πρόκειται να ανοίξει παράρτημα στο Κολοκοτρωνίτσι, για τον πολύ απλό λόγο ότι τα φημισμένα παγκοσμίως πανεπιστήμια δεν ανοίγουν παραρτήματα στο εξωτερικό. Είναι ζήτημα κύρους και περιφρούρησης του επιπέδου σπουδών στο οποίο οφείλεται η φήμη τους.

Αυτά που θα έρθουν στην Ελλάδα μέσω τοπικών εργολάβων, θα είναι πανεπιστήμια δεύτερης και τρίτης διαλογής που έχουν ανάγκη πόρων. Κάτι ανάλογα που συμβαίνει ήδη με τα Εργαστήρια Ελεύθερων Σπουδών

Όχι και τόσο… πανεπιστήμια

Επιπλέον, οι υπό ίδρυση σχολές δεν θα είναι και τόσο… πανεπιστήμια. Γιατί ένα κανονικό πανεπιστήμιο έχει δύο πυλώνες. Ο πρώτος είναι η διδασκαλία και ο δεύτερος η έρευνα. Σε όλη τη συζήτηση για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια έχουμε ακούσει πολλά για τα επαγγελματικά προσόντα που μπορούν να πάρουν από αυτά οι σπουδαστές/πελάτες τους, αλλά δεν έχουμε ακούσει απολύτως τίποτα για το τι είδους έρευνα θα κάνουν. Το ότι δεν έχουμε ακούσει τίποτα δεν είναι τυχαίο γιατί πολύ απλά τα κολέγια που θα ιδρυθούν, δεν θα κάνουν έρευνα. Η έρευνα κοστίζει. Κοστίζει τόσο πολύ που κανένας ιδιώτης δεν μπορεί να την επωμιστεί, ιδιαίτερα αν αποσκοπεί στα κέρδη. Πρόκειται δηλαδή για ιδιωτικά κολλέγια και όχι κανονικά πανεπιστήμια.

Παρ’ όλα όσα ισχυρίζεται η κυβέρνηση, τα ιδιωτικά κολέγια μόνο κατ’ όνομα θα είναι μη κερδοσκοπικά. Αρκεί να δει κανείς ότι οι ενδιαφερόμενοι να επενδύσουν στην ιδιωτική ανώτατη εκπαίδευση είναι γνωστά κερδοσκοπικά funds, για να καταλάβει κανείς ποιος θα είναι ο στόχος τους. Είναι ενδεικτικό ότι το άρθρο που απαγόρευε τη διανομή κερδών αφαιρέθηκε από την τελική μορφή του νομοσχεδίου.

Το δημόσιο πανεπιστήμιο

Έτσι όπως διαφαίνεται η εικόνα των υπό ίδρυση των ιδιωτικών κολεγίων, μοιάζει απίθανο να μπορέσουν να ανταγωνιστούν τις σχολές υψηλής ζήτησης της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Στην τάδε ιδιωτική «Ιατρική» θα περνάνε όσοι δεν είχαν τους βαθμούς για να πάνε στο δημόσιο πανεπιστήμιο, αλλά οι γονείς τους θα έχουν τα χρήματα (ή θα τα δανειστούν) για να πληρώσουν τα δίδακτρα.

Αυτά που θα έχουν πρόβλημα θα είναι τα περιφερειακά πανεπιστήμια. Λόγω της εκτόξευσης των ενοικίων και της απουσίας δημόσια φοιτητικής στέγης, τα δίδακτρα των ιδιωτικών κολεγίων ενδέχεται να είναι συγκρίσιμα με το κόστος σπουδών σε δημόσιο πανεπιστήμιο άλλης πόλης. Γι’ αυτό, τα ιδιωτικά κολλέγια συνιστούν υπαρξιακή απειλή για τα δημόσια περιφερειακά πανεπιστήμια.

Με πιο απλά λόγια, η κυβέρνηση για να εξυπηρετήσει ισχυρά συμφέροντα, ιδρύει ιδιωτικά κολλέγια που θα προσφέρουν χαμηλού επιπέδου εκπαιδευτικές υπηρεσίες και θα οδηγήσουν σε περαιτέρω απαξίωση το δημόσιο πανεπιστήμιο. Καλύτερα δεν γίνεται….