Επί ξυρού ακμής η ΔΕΗ. Δέκα ‘ηλεκτρισμένα’ ερωτήματα

Το τελευταίο διάστημα όλοι οι παράγοντες της ενεργειακής αγοράς διατυπώνουν φόβους – και ταυτόχρονα ξορκίζουν το ενδεχόμενο – «ατυχήματος» που θα μπορούσε να οδηγήσει τη ΔΕΗ σε χρεωκοπία.

Ταυτόχρονα, με άξονα την τύχη της ΔΕΗ, εξελίσσεται μια πολιτική διελκυστίνδα που τις περισσότερες φορές πόρρω απέχει από τα πραγματικά προβλήματα και τις ανάγκες της επιχείρησης.

Είναι υπαρκτό το ενδεχόμενο του «εφιαλτικού» σεναρίου; Τι επιπτώσεις θα έχει στην οικονομία και στους καταναλωτές; Υπάρχουν τρόποι να ξεπεραστούν τα αδιέξοδα;

Το NEWS 247 σας παρουσιάζει την «ακτινογραφία» της κατάστασης της ΔΕΗ, μέσα από 10 απαντήσεις σε ισάριθμες ερωτήσεις:

Κινδυνεύει πράγματι με χρεωκοπία η ΔΕΗ, η μεγαλύτερη επιχείρηση της χώρας;

Η ΔΕΗ πασχίζει, τον τελευταίο χρόνο, να καλύψει τις υποχρεώσεις της και κυρίως την εξυπηρέτηση του δανεισμού της. Δυσκολεύεται όλο και περισσότερο, όπως φάνηκε από τους σκληρούς όρους με τους οποίους οι τράπεζες δέχτηκαν να της παράσχουν τις ημέρες αυτές 200 εκατ. ευρώ.

Όσο καταφέρνει να εξυπηρετεί το δανεισμό της, τυπικά δεν τίθεται θέμα χρεωκοπίας για τη ΔΕΗ, παρότι για να μπορέσει να πληρώσει τις δόσεις, όπως έχει παραδεχθεί η διοίκησή της, κάνει «διαχείριση» των υποχρεώσεών της.

Πρακτικά καθυστερεί, σε πολύ μεγάλο βαθμό πλέον, να πληρώσει τους εργολάβους και τους προμηθευτές της, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν τα ληξιπρόθεσμα χρέη που έχει προς τους Διαχειριστές της ηλεκτρικής αγοράς (ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ) γεγονός που επιβαρύνει όλους τους υπόλοιπους παίκτες της ενεργειακής αγοράς.

Θα βελτιωθούν τα δεδομένα; Στο μέλλον θα μπορεί ευκολότερα να πληρώνει τις υποχρεώσεις της;

Το οικονομικό πρόβλημα της ΔΕΗ έχει δύο σκέλη τα οποία βεβαίως είναι αλληλένδετα, λειτουργούν όμως διακριτά και δημιουργούν αντίστοιχα δύο κινδύνους:

Το ένα σκέλος έχει να κάνει με την έλλειψη ρευστότητας που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή η επιχείρηση. Ο κύριος λόγος είναι τα υπέρογκα ληξιπρόθεσμα χρέη που έχουν οι καταναλωτές προς τη ΔΕΗ.

Οι εκτός ρύθμισης ληξιπρόθεσμες οφειλές κινούνται στα επίπεδα των 2,2 δις. ευρώ, ενώ συνολικά – εντός και εκτός ρύθμισης -φτάνουν τα 3 δις. ευρώ.

Οι ευθύνες για την τεράστια αυτή τρύπα ανήκουν τόσο στην ίδια τη ΔΕΗ που αδράνησε επί πολύ, όσο και στην πολιτική ηγεσία που ατύπως επέβαλλε να μην κόβεται το ρεύμα για χρέη μικρότερα των 1000 ευρώ ανά καταναλωτή.

Το δεύτερο σκέλος του οικονομικού προβλήματος της ΔΕΗ έχει να κάνει με την ίδια τη μελλοντική υπόσταση και το ρόλο της επιχείρησης μετά τις θεσμικές και ρυθμιστικές αλλαγές στην αγορά ηλεκτρικής ενέργειας που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση και μετά τις αλλαγές στο ρόλο της ΔΕΗ (μείωση μεριδίων αγοράς, πώληση μονάδων κ.λπ.) που επιβάλλει το μνημόνιο.

Οι αλλαγές αυτές θα στερήσουν έσοδα από τη ΔΕΗ χωρίς να μειώνονται αναλογικά τα έξοδά της. Πρακτικά η ΔΕΗ οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια σε ζημιογόνες χρήσεις.

Συνεπώς δεν θα βελτιωθούν τα δεδομένα, ούτε η ΔΕΗ θα μπορεί ευκολότερα να πληρώνει τις υποχρεώσεις της στο μέλλον, αφού στο άμεσο πρόβλημα ρευστότητας θα προστεθεί το πρόβλημα της ζημιογόνας λειτουργίας. Είναι, ως εκ τούτου, κάτι παραπάνω από επείγον να υπάρξουν ριζικές λύσεις στην ίδια τη φιλοσοφία, τη δομή και τη λειτουργία της επιχείρησης.

Δεν υπάρχουν λύσεις που να μπορεί τώρα να εφαρμόσει η ΔΕΗ για τα άμεσα προβλήματα ρευστότητας;

Όσον αφορά το θέμα της βραχυπρόθεσμης ρευστότητας, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της S&P η ολοκλήρωση της πώλησης του ΑΔΜΗΕ, από την οποία η ΔΕΗ προσδοκά να εισπράξει συνολικά 700 εκατ. ευρώ, αποτελεί σανίδα σωτηρίας για την επιχείρηση στην παρούσα φάση.

Προς την ίδια κατεύθυνση θα λειτουργήσει και η αποπληρωμή κάποιων χρεών του δημοσίου προς τη ΔΕΗ.

Ωστόσο η ίδια η έκθεση σημειώνει τον κίνδυνο να ξεμείνει από ρευστό η επιχείρηση στο τελευταίο τρίμηνο του έτους, γεγονός που συνιστά κίνδυνο χρεωκοπίας.

Στοίχημα για τη ΔΕΗ είναι να αυξήσει τη ροή των εισπράξεων από τους ανεξόφλητους λογαριασμούς, και γιαυτό το επόμενο διάστημα, όπως λέει η διοίκηση της εταιρείας, θα γίνει εντονότερη η προσπάθεια. Άλλωστε η είσπραξη των οφειλών θα ελέγχεται και από τους δανειστές με βάση το επικαιροποιημένο μνημόνιο.

Δηλαδή τελειώνει η πολιτική της ανοχής; η ΔΕΗ θα κόβει πλέον το ρεύμα σε όσους δεν πληρώνουν;

Σίγουρα η πολιτική αποκοπών θα γίνει αυστηρότερη. Σύμφωνα με τον επίσημο προγραμματισμό της ΔΕΗ, αποτελεί ειλημμένη απόφαση να προχωρούν οι εντολές αποκοπής για μεγάλες οφειλές ενώ ταυτόχρονα η εταιρεία ζητεί εντατικοποίηση των επανελέγχων καθώς έχει διαπιστώσει το πρόβλημα των παράνομων επανασυνδέσεων.

Επιπλέον η εταιρεία προχωρά σε στοχευμένες νομικές ενέργειες για συγκεκριμένες υποθέσεις που θεωρεί ότι έχουν εξαντληθεί τα περιθώρια υπομονής. Επίσης η εταιρεία έχει ξεκινήσει προδικαστικές νομικές ενέργειες κατά οφειλετών, θέτοντας εν πρώτοις ως όριο τα 3000 ευρώ οφειλής.

Ταυτόχρονα θα υιοθετηθούν ευέλικτα προγράμματα ρύθμισης/διακανονισμού των οφειλών με ιδιαίτερα ευνοϊκούς όρους για τους πελάτες, έτσι ώστε να είναι βιώσιμοι για να συμβάλουν στην ανταπόκριση της πληρωμής λογαριασμών και δόσεων.

Αν καταφέρει να εισπράξει μεγαλύτερα ποσά από τις ληξιπρόθεσμες οφειλές θα φύγει η ΔΕΗ από τη ζώνη κινδύνου;

Όχι, πρώτον επειδή τα επόμενα χρόνια είναι επίσης δύσκολα από πλευράς δανειακών υποχρεώσεων και δεύτερον επειδή η συρρίκνωσή της, σε ότι τουλάχιστον αφορά την ηλεκτρική αγορά, αποτελεί πλέον και μνημονιακή υποχρέωση.

Συγκεκριμένα, ακόμα και αν καταφέρει να «βγάλει» την φετινή δύσκολη χρονιά, ένα τσουνάμι υποχρεώσεων συγκεντρώνεται πάνω από το κεφάλι της ΔΕΗ τα επόμενα δύο χρόνια.

Τα ποσά που καλείται να ξεχρεώσει το 2019 ως αποπληρωμές ή αναχρηματοδοτήσεις για ωριμάνσεις παλαιότερων δανείων φτάνουν στο ιλιγγιώδες ποσό των 2 δισ. ευρώ, όπως αποκαλύπτει η πρόσφατη έκθεση της Standard & Poors.

Αρκεί να σκεφτούμε ότι τα 2 δισ. ευρώ ισοδυναμούν με περίπου το 40% του περυσινού της τζίρου (5,25 δισ.) ή με τα 2,2 δισ. των ληξιπρόθεσμων οφειλών από τους πελάτες της, κι όλα αυτά σε μια χρονιά όπου, ούτως ή άλλως, θα καταγράφει μεγάλη πτώση εσόδων λόγω της υποχρεωτικής απώλειας μεριδίων προς τον ανταγωνισμό.

Αν η επιχείρηση αντιμετωπίζει φέτος σοβαρές δυσχέρειες για να αποπληρώσει 850 εκατ ευρώ σε τόκους και χρεολύσια, πώς θα μπορέσει σε δύο χρόνια από σήμερα να διαχειρισθεί σχεδόν 2,5 φορές υψηλότερες υποχρεώσεις, με πολύ λιγότερο τζίρο, ακόμη και αν έχει καταφέρει να περιορίσει τους ανεξόφλητους λογαριασμούς σε λογικότερα επίπεδα;

Από την άλλη, με βάση τις δρομολογημένες αλλαγές που έχουν λάβει χαρακτήρα μνημονιακών δεσμεύσεων της χώρας, η ΔΕΗ καλείται μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα να μάθει να ζει με λιγότερα έσοδα, μικρότερη επιρροή στην αγορά και με ουσιαστικό ανταγωνισμό. Αρκεί να αναφερθεί ότι η ΔΕΗ δεν μπορεί το 2020 να έχει μερίδιο μεγαλύτερο του 50% της αγοράς, πράγμα που σημαίνει ότι θα χάσει έναν τζίρο της τάξης των 2,5 δισ.

Ακόμα και σε κλάδους που μέχρι σήμερα αποτελούσαν προνομιακό πεδίο για τη ΔΕΚΟ, όπως οι λιγνίτες και τα υδροηλεκτρικά, η εταιρεία θα πρέπει να αναπροσαρμόσει τη στρατηγική της και να μάθει να ζει με μικρότερα μεγέθη και μερίδια. Είναι σαφές ότι στο νέο περιβάλλον που θα διαμορφωθεί μέχρι το 2020 θα πρέπει να υπάρξουν δραστικές αλλαγές, περιορισμός του “λίπους”, περικοπές εξόδων και εταιρική αναδιάρθρωση, που είναι δύσκολο να υλοποιηθεί χωρίς περιορισμό του απασχολούμενου προσωπικού.

Υπάρχει περίπτωση να υπάρξουν απολύσεις;

Όπως αναφέρθηκε, το 2019 ο τζίρος της επιχείρησης θα είναι πολύ μικρότερος από το σημερινό (ακόμα και αν λάβει πρωτοβουλίες διεύρυνσης των δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό δεν πρόκειται να είναι καθοριστικές), ωστόσο οι λειτουργικές της δαπάνες και ειδικότερα η μισθοδοσία της θα έχουν παραμείνει περίπου οι ίδιες.

Στο πλαίσιο αυτό, δεν θεωρείται απίθανο ο σύμβουλος που πρόκειται να προσληφθεί για να καταρτίσει το στρατηγικό σχέδιο της επόμενης ημέρας, να εισηγηθεί «μαχαίρι» στις αποδοχές ή γενναία μείωση προσωπικού.

Αλλά πιο εύκολα θα καταφέρει η κυβέρνηση να πουλήσει εργοστάσια, παρά να κάνει μαζικές απολύσεις στην ΔΕΗ, και εν πάση περιπτώσει τέτοιες σκέψεις δεν φαίνεται να υπάρχουν σήμερα για μια επιχείρηση που πέρυσι πλήρωσε μισθούς 976 εκατ. ευρώ για 18.902 άτομα προσωπικό.

Είναι πιθανόν να αυξηθεί η τιμή του ρεύματος για να βελτιωθούν τα οικονομικά της ΔΕΗ;

Τα τελευταία χρόνια η διεθνής τιμή του πετρελαίου βρέθηκε σε χαμηλά επίπεδα και συνεπώς το κόστος παραγωγής για τη ΔΕΗ παρέμεινε χαμηλά. Το ρεύμα δεν αυξήθηκε, ενώ αντίθετα, εδώ και ένα χρόνο περίπου, με τον ανταγωνισμό να αναπτύσσεται στη λιανική, υπήρξαν και μειώσεις όπως το -15% στους καλοπληρωτές πελάτες.

Εάν αυξηθούν οι διεθνείς τιμές πετρελαίου δεν αποκλείεται να έχουμε και αυξήσεις στο ρεύμα, καθώς πλέον τα περιθώρια απορρόφησής τους από τη ΔΕΗ – η οποία δίνει τον τόνο στον εμπορικό ανταγωνισμό –  είναι ανύπαρκτα.

Μικρή αύξηση δεν αποκλείεται πάντως να υπάρξει και όταν ληφθεί η απόφαση για ανάκτηση από τη ΔΕΗ παλαιών κονδυλίων από τις λεγόμενες Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ). Μια τέτοια απόφαση μπορεί να λάβει μόνον το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας το οποίο έχει κάθε λόγο να θέλει να την αποφύγει…

Υπάρχει περίπτωση να έχουμε διακοπές ηλεκτροδότησης; Κινδυνεύουμε με μπλάκ άουτ;

Λέγεται συχνά, με μια υπερβολή προφανώς, ότι αν καταρρεύσει η ΔΕΗ θα καταρρεύσει η χώρα. Είναι γεγονός ότι το μέγεθος της επιχείρησης είναι πολύ μεγάλο, η σχέση της με το Δημόσιο στενή και ο τομέας της ενέργειας στον οποίο πρωταγωνιστεί κομβικός. Συνεπώς πράγματι κάθε δυσπραγία της ΔΕΗ δημιουργεί, ευρύτερα, σοβαρούς κλυδωνισμούς.

Ακόμα και η προοπτική προβλημάτων στην ηλεκτροδότηση, σε ένα ακραίο σενάριο πλήρους κατάρρευσης της ΔΕΗ, δεν μπορεί να αποκλειστεί. Βεβαίως στο εγχώριο ηλεκτρικό σύστημα είναι εγκατεστημένο ένα μεγάλο και σοβαρό παραγωγικό δυναμικό ιδιωτών με περίπου 2.500 MW θερμικών σταθμών και άλλο τόσο από ΑΠΕ. Ταυτόχρονα την ευθύνη για τα δίκτυα μεταφοράς και διανομής την έχουν ανεξάρτητες εταιρείες, δηλαδή οι Διαχειριστές ΑΔΜΗΕ και ΔΕΔΔΗΕ.

Συνεπώς τα περιθώρια αντίδρασης σε ένα «εφιαλτικό» σενάριο, μέχρι τουλάχιστον ένα επίπεδο, υπάρχουν και μπορούν να αποδώσουν.

Δεν υπήρχε τρόπος να προετοιμαστεί η ΔΕΗ για τις αλλαγές αυτές όταν τα πράγματα ήταν καλύτερα;

Η πλήρης απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρισμού (όπως και των άλλων ενεργειακών αγορών) είναι θεμελιώδης κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι αλλαγές που έχουν δρομολογηθεί (και σε μεγάλο βαθμό υλοποιηθεί) σε όλη την Ευρώπη είναι γνωστές από χρόνια.

Το μεγαλύτερο ίσως λάθος, τόσο των κυβερνήσεων όσο και των διοικήσεων της ΔΕΗ ήταν ότι, με το φόβο του πολιτικού κόστους και του «βαθέος» συνδικαλιστικού και τοπικιστικού κατεστημένου, επιχειρούσαν συστηματικά με διάφορα τεχνάσματα και παρελκυστικές τακτικές, να συντηρήσουν – στις βασικές του αρχές – το παλιό σύστημα και να καθυστερήσουν τις όποιες μεταρρυθμίσεις.

Ενδεικτική ήταν, επί παραδείγματι, η σφοδρή πολεμική στο σχέδιο της «μικρής ΔΕΗ», αλλά και σε προηγούμενες απόπειρες ανασυγκρότησης της ΔΕΗ. Το αποτέλεσμα ήταν να πρέπει τώρα, σε βραχύ διάστημα και με τη ΔΕΗ στρυμωγμένη «στο καναβάτσο», να γίνουν οι αλλαγές που έπρεπε να γίνουν τα προηγούμενα χρόνια.

Χαρακτηριστικότερο ίσως παράδειγμα είναι η υπόθεση με την απελευθέρωση της αγοράς του λιγνίτη, όπου οι συστηματικές καθυστερήσεις οδήγησαν σε τελεσίδικη απόφαση του ευρωδικαστηρίου και τώρα πρέπει να πουληθούν περίπου το 40% των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ.

Με τη χώρα μάλιστα σε πρόγραμμα, οι αλλαγές αυτές, οι οποίες θα έπρεπε να προχωρήσουν ούτως ή άλλως, αποτελούν πλέον μνημονιακές δεσμεύσεις με συγκεκριμένα ασφυκτικά χρονοδιαγράμματα.

Θα μείνει με «σταυρωμένα» χέρια η ΔΕΗ στο «τσουνάμι» που έχει ήδη ξεκινήσει να την πλήττει; Έχει περιθώρια αντίδρασης;

Ακόμα και στελέχη της επιχείρησης παραδέχονται πλέον ότι η ΔΕΗ νομοτελειακά θα είναι μικρότερη στην ηλεκτρική αγορά και πρέπει να σχεδιάσει το μέλλον της και την αντίδρασή της με βάση αυτό το δεδομένο. Η διοίκηση της εταιρείας έχει κάνει λόγο για νέες δραστηριότητες στον ευρύτερο ενεργειακό τομέα (τροποποίησε για παράδειγμα το καταστατικό της για να μπεί στην αγορά ενεργειακών υπηρεσιών, ενώ θα διεκδικήσει ρόλο στις ΑΠΕ και στο φυσικό αέριο), ενώ επιχειρεί άνοιγμα και στις γειτονικές χώρες (Αλβανία, Σκόπια, Τουρκία κ.λπ.).

Το επόμενο διάστημα θα προσληφθεί διεθνής εξειδικευμένος σύμβουλος, ο οποίος θα καταρτίσει νέο επιχειρησιακό σχέδιο για τη ΔΕΗ που θα λάβει υπόψη τις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται για την επιχείρηση, ύστερα από την πώληση λιγνιτικών μονάδων ηλεκτροπαραγωγής και την ταυτόχρονη απώλεια μεριδίου αγοράς το οποίο, όπως προαναφέρθηκε, θα πρέπει να περιοριστεί στο 50% ως το 2020.

Η κατάρτιση ενός σοβαρού επιχειρησιακού σχεδίου είναι βεβαίως το πρώτο βήμα. Εάν θα προχωρήσουν και αντίστοιχες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες, καθώς και το αποτέλεσμα που θα έχουν, μένει να φανεί. Εκείνο που είναι σίγουρο, είναι ότι τα περιθώρια για την επιχείρηση είναι πλέον οριακά, πράγμα που σημαίνει ότι οποιαδήποτε κωλυσιεργία μπορεί να αποβεί μοιραία.