“Παράθυρο” για πυρηνικά και άνθρακα στη συμφωνία της Ε.Ε. για την ηλεκτρική αγορά

Μετά από πολύμηνες αντεγκλήσεις και σκληρές διαπραγματεύσεις η Ευρωπαϊκή Ένωση κατέληξε σε πολιτική συμφωνία για τη μεταρρύθμιση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Η προσωρινή αυτή συμφωνία τερματίζει επί της ουσίας μια γαλλογερμανική διελκυστίνδα, με αιχμή την πυρηνική ενέργεια που είχε διχάσει την ΕΕ.

Τα σχέδια της ΕΕ, που κατατέθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον περασμένο Μάρτιο, στοχεύουν στο να καταστήσουν την αγορά λιγότερο ευάλωτη στην αστάθεια και παρουσιάστηκαν ως απάντηση στη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η οποία οδήγησε σε σπειροειδή άνοδο των τιμών της ενέργειας για καταναλωτές και επιχειρήσεις πέρυσι.

Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση, η εν λόγω «μεταρρύθμιση στοχεύει να καταστήσει τις τιμές ηλεκτρικής ενέργειας λιγότερο εξαρτημένες από τις ασταθείς τιμές των ορυκτών καυσίμων, να προστατεύσει τους καταναλωτές από τις αυξήσεις των τιμών, να επιταχύνει την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και να βελτιώσει την προστασία των καταναλωτών».

Μία από τις βασικές πτυχές της μεταρρύθμισης –και αντικείμενο παρατεταμένων συνομιλιών μεταξύ των χωρών της ΕΕ– ήταν ο τρόπος με τον οποίο οι εθνικές κυβερνήσεις θα μπορούσαν να υποστηρίξουν την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ή πυρηνικής ενέργειας.

Η πολιτική συμφωνία εμμένει σε γενικές γραμμές στην αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και αποσαφηνίζει τους κανόνες για την παράταση του υπάρχοντος «στόλου» των 53 πυρηνικών αντιδραστήρων της Γαλλίας.

Ως αποτέλεσμα, η συμφωνία που επιτεύχθηκε τον περασμένο μήνα μεταξύ της γαλλικής κυβέρνησης και της εταιρείας ηλεκτρικής ενέργειας EDF για τη ρύθμιση της τιμής πώλησης της πυρηνικής ηλεκτρικής ενέργειας παραμένει σε ισχύ.

Σε μια άλλη πλευρά της συμφωνίας, τα πιθανά απροσδόκητα κέρδη που παράγονται από εταιρείες ηλεκτρικής ενέργειας πάνω από το ανώτατο όριο τιμών θα αναδιανεμηθούν στους τελικούς καταναλωτές, και μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για τη χρηματοδότηση του κόστους των προγραμμάτων άμεσης στήριξης των τιμών ή των επενδύσεων για τη μείωση του κόστους ηλεκτρικής ενέργειας για τους τελικούς πελάτες.

Ένα άλλο επίμαχο σημείο στις συνομιλίες ήταν το αίτημα της Πολωνίας να μπορέσει να παρεκκλίνει από τους κανόνες της ΕΕ και να ενεργοποιήσει τους υφιστάμενους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής αιχμής από άνθρακα σε περίπτωση ενεργειακής κρίσης.

Βάσει της συμφωνίας, μια «εξαιρετική παρέκκλιση» από το όριο εκπομπών CO2 της ΕΕ για σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής μπορεί να επιτευχθεί ως μέρος «ήδη εξουσιοδοτημένων μηχανισμών δυναμικότητας» και σε περιπτώσεις που «δεόντως αιτιολογούνται».

Ο Michael Bloss, βουλευτής των Πρασίνων από τη Γερμανία, πάντως, κατήγγειλε τη νέα πολωνική ρήτρα εξαίρεσης, λέγοντας ότι υπονομεύει τις πολιτικές της Ευρώπης για το κλίμα.

«Αρχικά, αυτοί οι ιδιαίτερα επιβλαβείς για το κλίμα σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής υποτίθεται ότι θα αποσυρθούν από το δίκτυο το 2025. Με αυτήν την εξαίρεση, οι πιο επιβλαβείς για το κλίμα σταθμοί ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα μπορούν τώρα να υποστηριχθούν για 3,5 χρόνια περισσότερο από ό,τι είχε προγραμματιστεί προηγουμένως», επεσήμανε, προσθέτοντας ότι «Αυτό είναι ένα κακό σημάδι για την Πράσινη Συμφωνία και την ικανότητα της Ευρώπης να εκσυγχρονιστεί».

Το Συμβούλιο θα έχει επίσης την εξουσία να κηρύξει «προσωρινή περιφερειακή ή σε ολόκληρη την Ένωση κρίση τιμών ηλεκτρικής ενέργειας», βάσει πρότασης της Επιτροπής. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να ενεργοποιηθεί εάν οι τιμές ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να παραμείνουν πάνω από έναν δεδομένο μέσο όρο για τουλάχιστον έξι μήνες στη χονδρική αγορά και τρεις μήνες στη λιανική αγορά,.

Συμφωνήθηκαν επίσης νέοι κανόνες για την προστασία των καταναλωτών, με διατάξεις που θωρακίζουν τα νοικοκυριά έναντι των αποσυνδέσεων όταν αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες ή σε περίπτωση πτώχευσης εταιρειών.

Η προσωρινή συμφωνία που επιτεύχθηκε από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει τώρα να εγκριθεί και να εγκριθεί επίσημα και από τα δύο θεσμικά όργανα.