Γιατί μας “κολλάνε” τα τραγούδια;

Έχει συμβεί σε όλους μας κάποια στιγμή. Μια πιασάρικη μελωδία, που μπορεί να είναι ακόμα και ενοχλητική, να μας “κολλήσει” και να τη σιγομουρμουρίζουμε όλη την ώρα. Το ερώτημα όμως είναι: γιατί συμβαίνει αυτό;

Επιμέλεια: Άλκηστις Καραλή

Η μελέτη αυτού του φαινομένου είναι εμφανώς δύσκολη, λόγω της ακούσιας φύσης του, κι έτσι δεν έχει κατανοηθεί πλήρως ακόμα ο ακριβής μηχανισμός του εγκεφάλου που το προκαλεί. Mερικοί επιστήμονες τοποθετούν την πηγή αυτής της τάσης στην αρχαιότητα, τότε που οι άνθρωποι μετέδιδαν τις γνώσεις τους στους νεότερους μέσω τραγουδιών.

Για τα περισσότερα από τα 200.000 χρόνια της ανθρώπινης εξέλιξης, τα γεγονότα, η ιστορία, διάφορες διαδικασίες και άλλες πληροφορίες μεταδίδονταν μέσω του προφορικού ή μελωδικού λόγου. Το γεγονός αυτό έχει οδηγήσει κάποιους επιστήμονες να εκφράσουν τη γνώμη ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος είναι “καλωδιωμένος” να κωδικοποιεί προφορικές και μελωδικές πληροφορίες και να τις ανακαλεί όταν του ζητηθεί. Σκεφτείτε ότι, ακόμα και σήμερα, πολλοί απομνημονεύουν κάτι πιο εύκολα όταν έχει ομοιοκαταληξία ή κάποιο ρυθμό.

Είτε είχαμε ήδη την προδιάθεση για για κάτι τέτοιο είτε αποτελεί σχετικά νέα εξέλιξη στην ανθρώπινη ιστορία, η θεωρία του “καλωδιωμένου” εγκεφάλου στηρίζεται στο γεγονός ότι η μουσική είναι “πολυ-αισθητηριακή” και επιβεβαιώνει ότι, ενώ η νότες και οι στίχοι απομνημονεύονται, τα συναισθήματα και οι ιδέες που επίσης πυροδοτεί η μουσική αποθηκεύονται μαζί με αυτά. Αργότερα, όταν έρθει στη μνήμη μας κάποιο συγκεκριμένο συναίσθημα ή ιδέα, πολλές φορές ανακαλούμε κι ένα πιασιάρικο μέρος από ένα τραγούδι μαζί με αυτό, σε αυτό που αποκαλούμε “ακούσια μνήμη”.

Υπό αυτό το πρίσμα, φαίνεται ότι οι εγκέφαλοί μας είναι προγραμματισμένοι να τελειώνουν ό,τι αρχίζουν με τμήματα τραγουδιών. Στην πραγματικότητα, όταν οι επιστήμονες στο Dartmouth έπαιξαν μικρά τμήματα από οικεία τραγούδια στα υποκείμενα υπό έρευνα, βρήκαν ότι το τραγούδι συνεχίστηκε στο κεφάλι των υποκειμένων μέσω του ακουστικού φλοιού του εγκεφάλου, ακόμα και αφού η μουσική τελείωσε. Ίσως δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι όσο περισσότερο ακούμε ένα τραγούδι τόσο πιο πιθανό είναι ότι κάποια στιγμή θα “κολλήσει” στο μυαλό μας. Επιπλέον, έχει φανεί ότι άνθρωποι με Ιδεοληπτική Ψυχαναγκαστική Διαταραχή, είναι πιο επιρρεπείς σε αυτό το φαινόμενο.

Τούτου λεχθέντος και σύμφωνα με τα πρακτικά του 10ου Διεθνούς Συνεδρίου για τη Μουσική Αντίληψη και Γνώση, στους περισσότερους από μας (πάνω από 90%) “κολλάει” ένα τραγούδι (ή αλλιώς “earworm”) τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. Εκτιμάται ακόμα ότι περίπου στο 98% των ανθρώπων “κολλάει” ένα τραγούδι κάποια στιγμή.

Οι επιστήμονες έχουν προσδιορίσει δύο κύριους παράγοντες που συνήθως πυροδοτούν ένα “earworm”.

– Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η έκθεση ίσως είναι ο πιο συνηθισμένος λόγος που ένα κομμάτι παραμένει στο κεφάλι μας. Αυτό περιλαμβάνει τόσο το αν έχουμε ακούσει το τραγούδι πρόσφατα όσο και το πόσο συχνά το βάζαμε στο repeat. Δεδομένου ότι στη συντριπτική πλειοψηφία του χρόνου που ακούμε μουσική ακούμε κάτι που έχουμε ξανακούσει, οι πιθανότητες να μας “κολλήσει” ένα τραγούδι είναι αρκετά υψηλές.

– Μερικές φορές μια πτυχή του περιβάλλοντός μας μπορεί να πυροδοτήσει ένα “earworm”, συμπεριλαμβανομένων λέξεων, προσώπων, ρυθμών, καταστάσεων και ήχων. Παρομοίως, πιο έμμεσες διασυνδέσεις μπορεί να εξελιχθούν, όπως όταν κάτι συμβαίνει γύρω μας και ακούμε ένα τραγούδι που έχει ως αποτέλεσμα το μυαλό μας να συνδυάσει αυτό το τραγούδι με εξωτερικούς παράγοντες που δεν συνδέονται με κανέναν άλλο τρόπο. Αργότερα, όταν βρισκόμαστε στο ίδιο περιβάλλον, ο εγκέφαλός μας μπορεί να φέρει στην επιφάνεια το τραγούδι και να επαναλαμβάνει ξανά και ξανά το κομμάτι που ξεχνάμε πιο δύσκολα.

Υπάρχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, τόσο για τα τραγούδια όσο και για τους ανθρώπους, που καθιστούν το φαινόμενο πιο πιθανό.

– Τα τραγούδια που είναι πιο πιθανό να “κολλήσουν” στο κεφάλι μας τείνουν να έχουν νότες με μεγαλύτερες διάρκειες αλλά μικρότερης έντασης μουσικά διαλείμματα… [που είναι επίσης και τα] δύο κύρια στοιχεία που κάνουν τα τραγούδια να τραγουδιούνται πιο εύκολα, ακόμα και από τους μουσικά ανεκπαίδευτους.

– Σε τουλάχιστον μία μελέτη, βρέθηκε ισχυρή σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων που “έδωσαν μεγάλη σημασία στη μουσική” και τη συχνότητα, τη διάρκεια και την ενόχληση που προκαλείται από ένα “earworm”. Αυτό μπορεί απλά να σημαίνει ότι οι λάτρεις της μουσικής, επειδή ακούνε μουσική πιο συχνά από τους περισσότερους ανθρώπους, ακούνε κάποια τραγούδια πολύ περισσότερες φορές.

– Τα “κολλητικά” τραγούδια έχουν μεγαλύτερη επίδραση όταν είμαστε αδρανής, κουρασμένοι ή αγχωμένοι, όταν οι άμυνες μας έχουν πέσει και το μυαλό μας αφήνει χώρο για κάποιο “earworm”.

Ευτυχώς, υπάρχουν μερικά κόλπα για να “διώξουμε” τα “κολλητικά” τραγούδια.

– Σε μία πρόσφατη βρετανική μελέτη, μια από τις αγαπημένες “θεραπείες” όσων υποφέρουν από το συγκεκριμένο φαινόμενο ήταν να ακούσουν κάποιο άλλο τραγούδι.

– Ένας ειδικός προτείνει να “χρησιμοποιήσουμε λέξεις” για να “σκοτώσουμε” ένα “earworm”. Επισημαίνει ότι απλώς μιλώντας με κάποιον άλλο, ή ψάχνοντας τη σωστή λέξη στο σταυρόλεξο, οι στίχοι του τραγουδιού θα αντικατασταθούν από άλλα λεξήματα. Άλλοι υποστηρίζουν ότι οτιδήποτε που απορροφά την προσοχή μας βοηθάει. “Το κλειδί είναι να βρεις κάτι που θα σου δώσει το σωστό επίπεδο πρόκλησης… Αν είσαι συνειδητά απασχολημένος, περιορίζεται η ικανότητα των διεισδυτικών τραγουδιών να εισέλθουν στο κεφάλι σου.”

– Αν όλα αυτά αποτύχουν, μπορεί να χρειαστεί να ακούσεις όλο το τραγούδι, αντί για το επαναλαμβανόμενο κομμάτι που σου έχει κολλήσει.

Πηγή: Gizmodo