Γιατί οι πιο επιτυχημένοι μαθητές δεν έχουν πάθος για το σχολείο

* Το άρθρο της αναπληρώτριας καθηγήτριας στο School of Education στο πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας στην Αυστραλία, Jihyun Leeis, δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.

Για να είναι επιτυχής κάποιος, πιστεύουν πολλοί άνθρωποι, πρέπει να είναι παθιασμένος. Το πάθος κάνει τις προκλήσεις ευχάριστες. Προσφέρει την απαραίτητη αντοχή για να διαπρέψετε. Ωστόσο, υπάρχουν πολλά αντιπαραδείγματα στα οποία το πάθος δεν φαίνεται να είναι απαραίτητο συστατικό για την επιτυχία. Μια τέτοια περίπτωση είναι η ακαδημαϊκή επιτυχία. Ίσως νομίζετε ότι οι επιτυχημένοι μαθητές πρέπει να είναι παθιασμένοι με την εκπαίδευσή τους και ότι αυτό το πάθος για το σχολείο θα αιτιολογεί, τουλάχιστον εν μέρει, το γιατί μερικοί μαθητές πετυχαίνουν και κάποιοι όχι. Αυτό όμως δεν είναι σωστό. Η έρευνά μου διαπίστωσε ότι στην πραγματικότητα δεν υπάρχει σχέση μεταξύ του πόσο καλά πηγαίνουν οι μαθητές ακαδημαϊκά και ποια είναι η στάση τους απέναντι στο σχολείο. Ένας μαθητής δεν χρειάζεται να είναι παθιασμένος με το σχολείο για να είναι ακαδημαϊκά επιτυχημένος.

Τα ευρήματα της έρευνάς μου προέρχονται από την ανάλυση μιας διεθνούς βάσης δεδομένων μεγάλης κλίμακας που ονομάζεται Πρόγραμμα για τη Διεθνή Αξιολόγηση των Φοιτητών (PISA). Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) καθιστά το σύνολο δεδομένων διαθέσιμο κάθε τρία χρόνια. Είναι ένας θησαυρός που δίνει στους ερευνητές, όπως εγώ, μια ανυπέρβλητη εικόνα για το τι σκέφτονται οι μαθητές σε όλο τον κόσμο για την εκπαίδευσή τους. Στην πιο πρόσφατη αξιολόγηση PISA του 2015, συνέβαλαν 72 χώρες και οικονομίες. Τα τεστ ανάγνωσης, μαθηματικών και επιστημών, μαζί με ένα ερωτηματολόγιο σχετικά με τις στάσεις, τις πεποιθήσεις, τις μαθησιακές συνήθειες και άλλα τέτοια, χορηγούνται σε εθνικά αντιπροσωπευτικά δείγματα παιδιών ηλικίας 15 ετών σε όλο τον κόσμο. Σε προηγούμενες έρευνες, τέσσερις απλές επιλογές χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της στάσης των μαθητών απέναντι στο σχολείο:

• το σχολείο έχει κάνει ελάχιστα για να με προετοιμάσει για την ενήλικη ζωή όταν φύγω από το σχολείο
• το σχολείο ήταν χάσιμο χρόνου
• το σχολείο με βοήθησε να έχω εμπιστοσύνη στη λήψη αποφάσεων
• το σχολείο μου έμαθε πράγματα που θα μπορούσαν να είναι χρήσιμα σε μια δουλειά

Όπως αποδείχθηκε, οι απλοί και άμεσοι συσχετισμοί μεταξύ των ακαδημαϊκών επιδόσεων των μαθητών και της στάσης τους απέναντι στο σχολείο ήταν σχεδόν μηδενικοί. Αυτό ήταν πολύ μακριά από μια ανωμαλία. Το σχεδόν μηδενικό αποτέλεσμα επαναλήφθηκε στο PISA 2003, 2009 και 2012. Δεν υπήρξαν διαφορές ως προς το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο των μαθητών. Το φύλο δεν επηρέασε τα ευρήματα και ισχύει τόσο για τις αναπτυσσόμενες όσο και για τις ανεπτυγμένες χώρες. Μόνο περίπου το 2% των μαθηματικών επιδόσεων PISA εξηγήθηκε από τη στάση των μαθητών απέναντι στο σχολείο σε 62 χώρες. Αυτό σημαίνει ότι στις περισσότερες χώρες, οι ακαδημαϊκά ικανοί μαθητές δεν έχουν υψηλή εκτίμηση για το σχολείο τους. Ομοίως, οι ακαδημαϊκά λιγότερο ικανοί μαθητές δεν έχουν απαραίτητα κακές απόψεις για τη σχολική τους εκπαίδευση. Απλώς δεν υπάρχει σύνδεση. Αυτό εγείρει το ενδιαφέρον ερώτημα του κινήτρου. Εάν δεν υπάρχει πραγματική σχέση μεταξύ ακαδημαϊκής επίδοσης και στάσης, τότε τι παρακινεί τους λαμπρούς μαθητές να φτάσουν  την ακαδημαϊκή επιτυχία; Σίγουρα δεν προέρχεται από το άφθονο πάθος για το σχολείο.

Η απάντηση είναι ότι προέρχεται από μέσα τους. Άλλες έρευνες που βασίζονται στο PISA πρότειναν ότι αυτό που ξεχωρίζει τους ακαδημαϊκά ικανούς και τους λιγότερο ικανούς μαθητές είναι η αυτοπεποίθηση για τις δικές τους δυνάμεις και αδυναμίες. Οι ατομικές ψυχολογικές μεταβλητές όπως η αυτο-αποτελεσματικότητα, το άγχος και η απόλαυση της μάθησης εξηγούν από μόνες τους το 15% έως 25% της διακύμανσης των ακαδημαϊκών επιτευγμάτων των μαθητών. Συλλογικά, η έρευνα δείχνει ότι η αυτοπεποίθηση των μαθητών στις δικές τους ικανότητες επίλυσης προβλημάτων είναι πολύ πιο σημαντική από την αντίληψή τους για το ίδιο το σχολείο.

Αυτό είναι πρόβλημα. Η στάση των μαθητών στο σχολείο πρέπει να έχει σημασία για διάφορους λόγους. Εάν οι μαθητές δυσκολεύονται να δουν τα άμεσα οφέλη της σχολικής τους εκπαίδευσης, εάν πιστεύουν ότι το σχολείο τους δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες τους και αν αντιληφθούν ότι οι ακαδημαϊκές τους δεξιότητες μαθαίνονται εκτός σχολείου, είναι πιθανό αυτό να επηρεάσει τις απόψεις τους για τους επίσημους θεσμούς αργότερα στη ζωή τους. Και πράγματι, πολλοί άνθρωποι έχουν μια απαισιόδοξη άποψη για το ρόλο που παίζουν οι επίσημοι θεσμοί – μια άποψη που θα μπορούσε να πηγάζει από τις σχολικές εμπειρίες κατά τα διαμορφωτικά χρόνια. Οι επίσημοι θεσμοί διαμορφώνουν τη ζωή ενός πολίτη. Πρέπει να υποστηριχθούν, να βελτιωθούν και να ενισχυθούν – όχι να απορριφθούν χωρίς δεύτερη σκέψη. Έτσι, οι μαθητές θα πρέπει να διδαχθούν να επενδύουν σε επίσημους θεσμούς, αντί να τους γκρεμίζουν ή να μην συμμετέχουν σε αυτούς.

Τι μπορεί να γίνει; Οι ενήλικες που είναι υπεύθυνοι για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με το σχολείο πρέπει να γνωρίζουν περισσότερο τις μακροπρόθεσμες επιρροές που μπορεί να ασκήσει η σχολική εμπειρία στις στάσεις και τις πεποιθήσεις των μαθητών. Πρέπει επίσης να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη συμπερίληψη πρακτικών ομαδικών δραστηριοτήτων που μιμούνται τι μπορούν να κάνουν στη ζωή τους μόλις αποφοιτήσουν. Το αν οι μαθητές είναι σε θέση να δουν τη σχέση μεταξύ του παρόντος και του μέλλοντός τους μπορεί να έχει κρίσιμες συνέπειες για την κοινωνία.