Η Σαντορίνη έκρυβε ηφαιστειακή έκρηξη μεγαλύτερη της καλντέρας

Πριν 3.600 χρόνια έγινε μια από τις μεγαλύτερες ηφαιστειακές εκρήξεις που έχουν καταγραφεί ποτέ στην ιστορία στα ανοιχτά της Σαντορίνης.

Ήταν μέρος ενός ηφαιστειακού τόξου στο Αιγαίο που είναι ακόμα ενεργό.

Κάλυψε το νησί με στάχτη και ελαφρόπετρα, αφάνισε τους κατοίκους και κατά κάποιους ιστορικούς είχε ως συνέπεια την παρακμή του μινωικού πολιτισμού στο νησί της Κρήτης, που είναι 140 χιλιόμετρα μακριά.

Θα σκέφτεστε πως αυτά είναι γνωστά.

Αφού διευκρινίσουμε πως το ηφαιστειακό σύμπλεγμα Χριστιανά-Σαντορίνη-Κολούμπο είναι ένα από τα πιο καλά μελετημένα του κόσμου, θα περάσουμε και στην είδηση.

Τη Δευτέρα 15/1 δημοσιεύτηκε έρευνα στο περιοδικό ανοιχτής πρόσβασης Communications Earth & Environment (‘μέλος’ του Nature Portfolio) που αποκάλυψε πως η μεγαλύτερη έκρηξη όλων έγινε πριν περίπου 520.000 χρόνια.

Κάτι που ήταν άγνωστο έως τώρα.

Η ρηχή υποβρύχια αυτή έκρηξη, δημιούργησε πυροκλαστικές ροές (βλ. διάπυρες βαρυτικές ροές νέφους) 10 φορές μεγαλύτερες από αυτές που παρήχθησαν κατά την αντίστοιχη του 2022 του Hunga Tonga-Hunga Ha’apai, στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό Ωκεανό.

Λεπτές ηφαιστειακές εναποθέσεις ελαφρόπετρας από την έκρηξη κάλυψαν τρία νησιά.

«Ήταν πολύ μεγαλύτερη από την έκρηξη που έκανε τη σημερινή καλντέρα της Σαντορίνης, γύρω στο 1.600 π.Χ.» εξήγησε στο site του University of California, Berkeley ο Michael Manga, καθηγητής της επιστήμης της γης και των πλανητών και εκ των κύριων ερευνητών στο έργο της γεώτρησης.

«Εντοπίσαμε περίπου 10 φορές περισσότερες εκρήξεις από όσες γνωρίζαμε προηγουμένως. Και αυτό είναι ένα από τα καλύτερα μελετημένα μέρη στη Γη!»

Στη δημοσίευση εξηγείται πως είναι πολύ απίθανο να έχει το ηφαιστειακό συγκρότημα της Σαντορίνης άλλη έκρηξη αυτού του μεγέθους, στο εγγύς μέλλον.

ΤΙ ΑΠΑΙΤΕΙ Η ΚΑΤΑΝΟΗΣΗ ΤΩΝ ΗΦΑΙΣΤΕΙΑΚΩΝ ΕΚΡΗΞΕΩΝ

Ο Manga δήλωσε πως «η κατανόηση των ηφαιστειακών εκρήξεων απαιτεί να γνωρίζουμε την ιστορία τους: το πού, το πότε και το πώς εκρήγνυνται, το μέγεθος των εκρήξεων και τον αντίκτυπό τους.

Οι στόχοι της αποστολής ήταν να προσδιοριστεί η ιστορία των εκρήξεων από το ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου, τι ελέγχει, πού και πότε σχηματίζονται τα ηφαίστεια και πώς οι εκρήξεις διαμορφώνονται από τις αλλαγές της στάθμης της θάλασσας από τις εποχές των παγετώνων».

Η υποθαλάσσια γεώτρηση μπορεί να αποκαλύψει όσα έχουν καταφέρει να κρατήσουν κρυμμένα έως τώρα τα νησιωτικά ηφαιστειακά τόξα και δη σε πυκνοκατοικημένες περιοχές.

Τόνισε πως η ανοικοδόμηση της ιστορίας των εκρήξεων είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τα υποβρύχια ηφαίστεια, τα οποία δεν αφήνουν πάντα στοιχεία στην ξηρά.

Κατέληξε στο ότι «η μελέτη μας έδειξε πώς η ηφαιστειακή ιστορία που διατηρείται στην ξηρά είναι πολύ ελλιπής. Πρέπει να επισκεφτούμε και να δοκιμάσουμε αυτές τις λεκάνες για να ανακατασκευάσουμε την ιστορία των εκρήξεων».

Η πρόσφατη δημοσίευση αφορά το έργο γεώτρησης Expedition 398 που έκανε το Διεθνές Πρόγραμμα Ανακάλυψης Ωκεανών (IODP), με τη συμμετοχή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η εργασία επικεντρώθηκε στο ηφαιστειακό πεδίο του Ελληνικού Τόξου που εκτείνεται από την ηπειρωτική Ελλάδα, μέσω του νησιωτικού τόξου των Κυκλάδων έως τις ακτές της Τουρκίας.

Η διεθνής ωκεανογραφική αποστολή υποθαλάσσιων ερευνητικών γεωτρήσεων (των 32 επιστημόνων με εξειδίκευση σε σειρά κλάδων γεωεπιστημών από 9 χώρες, των 25 ατόμων τεχνικού προσωπικού και των 65 μελών πληρώματος) πραγματοποιήθηκε στο ηφαιστειακό σύμπλεγμα Χριστιανά-Σαντορίνη-Κολούμπο και στην Αμοργό, από το Δεκέμβριο του 2022 έως το Φεβρουάριο του 2023.

Η αποστολή άνοιξε τρύπες σε 11 τοποθεσίες κάτω από τα νερά του Αιγαίου πελάγους, γύρω από τη Σαντορίνη, για συνολικό βάθος 7 km. Ανέσυρε περισσότερα από 3 km πυρήνων που αποκαλύπτουν πάνω από 1 εκατομμύριο χρόνια ιστορίας.

Οι σκοποί της ερευνητικής αποστολής ήταν, μεταξύ άλλων η ανακατασκευή της ηφαιστειακής ιστορίας της περιοχής τα τελευταία εκατομμύρια χρόνια -δεδομένης και της σεισμικής αναταραχής στην καλντέρα της Σαντορίνης το 2011 και το 2012, η κατανόηση της δυναμικής των υποθαλάσσιων ρηγμάτων που οριοθετούν τις θαλάσσιες λεκάνες και συσχετισμός αυτών με την ηφαιστειακή δραστηριότητα της περιοχής και η ‘αποκωδικοποίηση’ της παρουσίας δύο μαγματικών θαλάμων, κάτω από μια περιοχή που προσελκύει πάνω από 2 εκατομμύρια τουρίστες κάθε χρόνο.