“Όσκαρ” Φυσικής για τους επιστήμονες που φωτογράφισαν μαύρη τρύπα – Έλληνας ανάμεσά τους

Τα τρία εκατομμύρια δολάρια του πλουσιοπάροχου Βραβείου Breakthrough Φυσικής 2020 θα μοιρασθούν εξίσου οι 347 επιστήμονες του Τηλεσκοπίου Ορίζοντα Γεγονότων (Event Horizon Telescope-EHT), οι οποίοι στις 10 Απριλίου είχαν ανακοινώσει ότι τράβηξαν την πρώτη φωτογραφία μαύρης τρύπας. Ανάμεσα τους βρίσκεται και ένας Έλληνας επιστήμονας της διασποράς, ο καθηγητής αστρονομίας του Πανεπιστημίου της Αριζόνα Δημήτρης Ψάλτης, ο οποίος είχε καθοριστική συμβολή στο επίτευγμα.

   Ο θεσμός των βραβείων Breakthrough ξεκίνησε το 2012 από τον Ρωσο-αμερικανό δισεκατομμυριούχο Γιούρι Μίλνερ, με τη στήριξη άλλων προσωπικοτήτων της Σίλικον Βάλεϊ, όπως ο Μαρκ Ζάκερμπεργκ του Facebook και ο Σεργκέι Μπριν της Google. Πρόκειται για τα πιο γενναιόδωρα επιστημονικά βραβεία στον κόσμο, καθώς συγκριτικά κάθε Νόμπελ συνοδεύεται από εννέα εκατομμύρια σουηδικές κορώνες (περίπου ένα εκατομμύριο ευρώ).

   Η απονομή θα γίνει σε «γκαλά» στις 3 Νοεμβρίου στο ερευνητικό κέντρο Ames της Αμερικανικής Διαστημικής Υπηρεσίας (NASA) στην Καλιφόρνια. Το βραβείο θα παραλάβει εκ μέρους της πολυμελούς διεθνούς επιστημονικής κοινοπραξίας ΕΗΤ ο Σεπ Ντοόουλμαν του Κέντρου Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν.

   Χρησιμοποιώντας οκτώ ευαίσθητα ραδιοτηλεσκόπια, στρατηγικά εγκατεστημένα ανά τον κόσμο σε Ανταρκτική, Χιλή, Μεξικό, Χαβάη, Αριζόνα και Ισπανία, και διασυνδεμένα μεταξύ τους ώστε να σχηματίζουν ένα τεράστιο ενιαίο εικονικό τηλεσκόπιο μεγάλο όσο η Γη, οι 347 επιστήμονες από 60 ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια 20 χωρών κατόρθωσαν να δημιουργήσουν ένα «πορτρέτο» του περιβάλλοντος γύρω από μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία Messier 87, σε απόσταση 55 εκατομμυρίων ετών φωτός, η οποία έχει μάζα όσο 6,5 δισεκατομμύρια ήλιοι.

   Η φωτογραφία, η οποία καλύπτει μια περιοχή διαμέτρου περίπου 40 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων (τρία εκατομμύρια φορές το μέγεθος της Γης) δείχνει ένα φωτεινό δακτύλιο που περιβάλλει μια σκοτεινή περιοχή, από την οποία τίποτε δεν μπορεί να δραπετεύσει, ούτε το φως. Η ίδια η μαύρη τρύπα δεν έχει χρώμα, αλλά τα υλικά που απορροφά γύρω της, γίνονται καυτά αέρια και αλλάζουν χρώματα.

   Η ομάδα του ΕΗΤ σχεδιάζει πλέον να τραβήξει το πρώτο έγχρωμο βίντεο μιας μαύρης τρύπας και γι’ αυτό το σκοπό θα θέσει σε τροχιά τρία μικρά δορυφορικά τηλεσκόπια, που θα συμπληρώσουν το δίκτυο των επίγειων ραδιοτηλεσκοπίων, το οποίο επίσης θα διευρυνθεί με την προσθήκη νέων σε Γροιλανδία, Γαλλία και Αφρική. Οι επιστήμονες θέλουν να φωτογραφήσουν τη μαύρη τρύπα του δικού μας γαλαξία, καθώς επίσης -μέσω βιντεοσκόπησης- να δουν μια μαύρη τρύπα σε δράση, καθώς περιστρέφεται όπως οι πλανήτες και «ρουφά» οτιδήποτε γύρω της χάρη στην τρομερή βαρυτική έλξη της, η οποία παραμορφώνει το χωροχρόνο.

Ποιος είναι ο Δημήτρης Ψάλτης

Ο Δημήτρης Ψάλτης γεννήθηκε στις Σέρρες το 1970 και πήρε το πτυχίο Φυσικής από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το 1992.

Έκανε το διδακτορικό του στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις (1997) και υπήρξε μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Αστροφυσικής Χάρβαρντ-Σμιθσόνιαν, στο Πανεπιστήμιο ΜΙΤ και στο Ινστιτούτο Προωθημένων Μελετών του Πανεπιστημίου Πρίνστον, ενώ -μεταξύ άλλων διακρίσεων- έχει βραβευθεί από το Ίδρυμα Μποδοσάκη (2005). Από το 2003 διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, όπου σήμερα είναι καθηγητής Αστρονομίας και Φυσικής. Οι έρευνές του εστιάζονται στον έλεγχο της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας του Αϊνστάιν σε κοσμική κλίμακα, μελετώντας κυρίως τις μαύρες τρύπες και τους αστέρες νετρονίων.

Ο κ. Ψάλτης ασχολείται με το Τηλεσκόπιο Ορίζοντα Γεγονότων από τα πρώτα στάδιά του. Με την ερευνητική ομάδα του στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνας ανέπτυξε τα τεστ της Γενικής Θεωρίας της Σχετικότητας, που το τηλεσκόπιο ΕΗΤ πραγματοποιεί. Επίσης έχει αναπτύξει αλγόριθμους προσομοίωσης σε υπολογιστές, που προέβλεψαν εκ των προτέρων πώς θα μοιάζουν οι πρώτες εικόνες από τις μαύρες τρύπες.

Εκτός από το ΕΗΤ, είναι μέλος στις επιστημονικές ομάδες των αποστολών LOFT του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA) και NICER της NASA, καθώς του επιστημονικού συμβουλευτικού συμβουλίου του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ στη Βόννη.