Πώς η φωνή της μητέρας διαμορφώνει τον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο του μωρού της

* Το άρθρο της  υποψήφιας διδάκτορα στις νευροεπιστήμες στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, Kate Fehlhaber δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ένα παιδί προτιμά τη φωνή της μητέρας του από τη φωνή των ξένων. Ξεκινώντας από τη μήτρα, τα αναπτυσσόμενα ακουστικά μονοπάτια του εμβρύου αντιλαμβάνονται τους ήχους και τις δονήσεις της μητέρας του. Αμέσως μετά τη γέννηση, το παιδί μπορεί να αναγνωρίσει τη φωνή της μητέρας του και θα προσπαθήσει για να ακούει τη φωνή της καλύτερα από άγνωστες γυναικείες φωνές. Μια μελέτη του 2014 σε πρόωρα βρέφη έδειξε ότι η αναπαραγωγή μιας ηχογράφησης της φωνής της μητέρας όταν τα μωρά πιπιλίζουν μια πιπίλα ήταν αρκετή για να βελτιώσει την ανάπτυξη των δεξιοτήτων στοματικής σίτισης και να συντομεύσει την παραμονή τους στο νοσοκομείο. Η φωνή της μητέρας μπορεί να ηρεμήσει ένα παιδί σε στρεσογόνες καταστάσεις, μειώνοντας τα επίπεδα της κορτιζόλης, της ορμόνης του στρες και αυξάνοντας τα επίπεδα της ωκυτοκίνης, της ορμόνης του κοινωνικού δεσμού. Οι επιστήμονες έχουν εντοπίσει ακόμα και τη δύναμη της φωνής της μητέρας στον εγκέφαλο των βρεφών: η φωνή της μητέρας ενεργοποιεί τον πρόσθιο προμετωπιαίο φλοιό και την αριστερή οπίσθια κροταφική περιοχή πιο έντονα από μια άγνωστη φωνή, προετοιμάζοντας το βρέφος για το εξειδικευμένο έργο της επεξεργασίας του λόγου.

Αν και είναι διαισθητικό ότι η φωνή της μητέρας έχει ιδιαίτερη δύναμη στα βρέφη και τα νήπια, τι συμβαίνει καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν; Ο Daniel Abrams, νευροβιολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ και η ομάδα ερευνητών του ξεκίνησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα χρησιμοποιώντας λειτουργική μαγνητική τομογραφία (fMRI), μια τεχνική νευροαπεικόνισης που μετρά την εγκεφαλική δραστηριότητα ανιχνεύοντας μεταβολικές αλλαγές στη ροή του αίματος. Οι ερευνητές εξέτασαν 24 παιδιά ηλικίας μεταξύ 7 και 12 ετών, που είχαν φυσιολογικό IQ, δεν είχαν αναπτυξιακές διαταραχές και ανατράφηκαν από τις βιολογικές τους μητέρες. Ενώ βρίσκονταν στο μηχάνημα μαγνητικής τομογραφίας, αυτά τα παιδιά άκουγαν ηχογραφήσεις με ανοησίες που έλεγαν οι μητέρες τους ή άλλες γυναίκες. Οι ερευνητές επέλεξαν συγκεκριμένα χαζομάρες για να μην πυροδοτήσουν εγκεφαλικά κυκλώματα που σχετίζονται με τη σημασιολογία. Ανεξάρτητα από αυτό, τα παιδιά ήταν σε θέση να αναγνωρίσουν με ακρίβεια τη φωνή της μητέρας τους περισσότερο από το 97% των φορών σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο.

Τι συνέβη όμως στην πραγματικότητα όταν αυτά τα μεγαλύτερα παιδιά άκουσαν τη φωνή της μητέρας τους; Η ομάδα υπέθεσε ότι η ακρόαση της φωνής της θα παρήγαγε περισσότερη δραστηριότητα στις λεγόμενες “φωνοεπιλεκτικές” περιοχές του εγκεφάλου, που εμπλέκονται στην αναγνώριση της φωνής και στην επεξεργασία της ομιλίας, σε σύγκριση με όταν άκουγαν άγνωστες γυναικείες φωνές. Αλλά αυτό που βρήκαν οι επιστήμονες ήταν ακόμα πιο αξιοσημείωτο. Η φωνή μιας μητέρας ενεργοποίησε ένα ευρύ φάσμα δομών του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένης της αμυγδαλής, που ρυθμίζει το συναίσθημα, του επικλινούς πυρήνα και του έσω προμετωπιαίου φλοιού, που αποτελούν μέρος ενός κύριου κυκλώματος ανταμοιβής, και της ατρακτοειδούς περιοχής προσώπου, που επεξεργάζεται οπτικές πληροφορίες προσώπου. Αυτό το μοτίβο εγκεφαλικής δραστηριότητας μπορεί να παρομοιαστεί με ένα νευρικό αποτύπωμα, στο οποίο η φωνή της μητέρας ενεργοποιεί συγκεκριμένη δραστηριότητα στον εγκέφαλο του παιδιού της.

Η έρευνα δεν σταμάτησε εκεί. Η ομάδα ανακάλυψε ότι όσο περισσότερη νευρική σύνδεση μεταξύ αυτών των περιοχών του εγκεφάλου που επιλέγουν τη φωνή και εκείνων που σχετίζονται με τη διάθεση, την ανταμοιβή και την επεξεργασία του προσώπου, τόσο περισσότερες ικανότητες κοινωνικής επικοινωνίας είχε ένα παιδί. Με άλλα λόγια, το νευρικό αποτύπωμα της φωνής της μητέρας στον εγκέφαλο ενός παιδιού μπορεί να προβλέψει την ικανότητα αυτού του παιδιού να επικοινωνεί στον κοινωνικό τομέα.

Εάν αυτό το νευρικό αποτύπωμα θεωρείται ως ένας βιοδείκτης στον εγκέφαλο ενός παιδιού, τότε πόσο διαφορετικό φαίνεται σε παιδιά με διαταραχές στην κοινωνική λειτουργία, όπως ο αυτισμός; Και πώς αλλάζει το νευρικό αποτύπωμα στην εφηβεία και στην ενήλικη ζωή;

Οι απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις παραμένουν άγνωστες, αλλά είναι πλέον επιστημονικά αποδεδειγμένο ότι οι περισσότεροι από εμάς κουβαλάμε τη φωνή της μητέρας στα νευρωνικά μοτίβα του εγκεφάλου μας: ιστορίες πριν τον ύπνο, συνομιλία κατά το δείπνο και η φλυαρία που ακούγαμε πριν τη γέννηση μάς προσδιορίζουν μοναδικά, τόσο σίγουρα όσο το δακτυλικό αποτύπωμα, επιτρέποντας τη συναισθηματική ανάπτυξη και την κοινωνική επικοινωνία στην παιδική ηλικία και, πιθανώς, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής.