Το εγχειρίδιο του συνειδητού ονειρέματος: Πώς να πάρετε τον έλεγχο των ονείρων σας

* Το άρθρο του επισκέπτη ερευνητή στη σχολή Ψυχολογίας του πανεπιστημίου της Αδελαΐδας, Denholm Aspy δημοσιεύτηκε στο Aeon. Τo Αeon, είναι διαδικτυακό περιοδικό, που θέτει μεγάλα ερωτήματα, αναζητώντας φρέσκες απαντήσεις και μια νέα οπτική στην κοινωνική πραγματικότητα, την επιστήμη, τη φιλοσοφία και τον πολιτισμό. Το NEWS 24/7 αναδημοσιεύει κάθε εβδομάδα μια ιστορία για όσους λατρεύουν την πρωτότυπη σκέψη πάνω σε παλιά και νέα ζητήματα.

Στον Θιβετιανό Βουδισμό, η ομάδα των ταντρικών τεχνικών που είναι γνωστή ως milam (Γιόγκα των Ονείρων) στοχεύει να αποκαλύψει την απατηλή φύση της ζωής, με τους ασκούμενους να κάνουν γιόγκα στα όνειρά τους. Είναι μια τελετουργική εκδοχή μιας από τις πιο μυστηριώδεις ικανότητες του ανθρώπινου μυαλού: να γνωρίζει ότι ονειρευόμαστε ακόμη και όταν κοιμόμαστε, μια κατάσταση γνωστή ως συνειδητά όνειρα.

Η διαύγεια (συνειδητοποίηση του ονείρου) είναι διαφορετική από τον έλεγχο (έχοντας δύναμη πάνω στις παραμέτρους της εμπειρίας, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει την κλήση αντικειμένων και ανθρώπων, την απόκτηση υπερδυνάμεων και το ταξίδι σε φανταστικούς κόσμους). Αλλά τα δύο είναι στενά συνδεδεμένα, και πολλές αρχαίες πνευματικές παραδόσεις διδάσκουν ότι τα όνειρα μπορούν να μας δοθούν με τον χρόνο και την εξάσκηση. Πώς;

Ως ερευνητής στην ψυχολογία, έχω προσεγγίσει αυτό το ερώτημα επιστημονικά. Παρά τη μακρά ιστορία των συνειδητών ονείρων στις ανθρώπινες κοινωνίες, μόλις το 1975 οι ερευνητές βρήκαν έναν έξυπνο τρόπο να επαληθεύσουν εμπειρικά το φαινόμενο. Το πρώτο βήμα ήταν η αντίληψη ότι οι μύες των ματιών δεν αδρανοποιούνται κατά τη διάρκεια του ύπνου, σε αντίθεση με το υπόλοιπο σώμα. Εμπνευσμένο από το έργο της Celia Green, ο Βρετανός υπνοθεραπευτής Κιθ Χερν εξήγησε ότι αυτό θα έδινε τη δυνατότητα σε όσους ονειρεύονται συνειδητά να επικοινωνήσουν με τον έξω κόσμο. Είχε έναν πεπειραμένο ονειρευτή που πέρασε αρκετές νύχτες σε ένα εργαστήριο ύπνου, και του έδωσε εντολή να κουνήσει τα μάτια του αριστερά – δεξιά με προκαθορισμένα σημάδια όταν τελικά μπήκε σε ένα συνειδητό όνειρο. Ο εθελοντής τα κατάφερε και ο Χερν μπόρεσε να καταγράψει τις κινήσεις – που αντιστοιχούσαν στη φάση ύπνου REM (ύπνος γρήγορων κινήσεων των ματιών). Από τότε πολλές μελέτες έχουν επαναλάβει αυτά τα ευρήματα.

Ωστόσο, το φιλτράρισμα αξιόπιστων μεθόδων για την πρόκληση συνειδητών ονείρων έχει αποδειχθεί δύσκολο. Αν και περίπου 40 μελέτες έχουν διεξαχθεί για το θέμα από τη δεκαετία του 1970, οι περισσότερες από αυτές ανέφεραν ελάχιστη επιτυχία – στις περισσότερες μελέτες, περίπου το 3% με 13% των προσπαθειών οδήγησε σε ένα διαυγές όνειρο. Αλλά όταν ξεκίνησα για πρώτη φορά το διδακτορικό μου, παρατήρησα ότι το μεγαλύτερο μέρος της έρευνας περιοριζόταν σε πράγματα όπως τα μικρά μεγέθη δειγμάτων και οι αναξιόπιστες μετρήσεις – έτσι ξεκίνησα να προσπαθώ να αντιμετωπίσω τους περιορισμούς και να διερευνήσω μερικές από τις πιο ελπιδοφόρες μεθόδους.

Στη μελέτη που δημοσίευσα με συναδέλφους μου στο Πανεπιστήμιο της Αδελαΐδας, η καλύτερη τεχνική αποδείχθηκε κάτι που ονομάζεται MILD (μνημονικά προκαλούμενο συνειδητό όνειρο), που αναπτύχθηκε αρχικά τη δεκαετία του 1970 από τον Αμερικανό ψυχοφυσιολόγο Stephen LaBerge. Περιλαμβάνει τα ακόλουθα βήματα:

1. Ρυθμίστε ένα ξυπνητήρι να χτυπήσει σε πέντε ώρες αφότου ξαπλώσετε.
2. Όταν χτυπήσει το ξυπνητήρι, προσπαθήστε να θυμηθείτε ένα όνειρο λίγο πριν ξυπνήσετε. Αν δεν μπορείτε, απλώς θυμηθείτε όποιο όνειρο είχατε πρόσφατα
3. Ξαπλώστε σε μια άνετη θέση με τα φώτα σβηστά και επαναλάβετε τη φράση: “Την επόμενη φορά που ονειρεύομαι, θα θυμάμαι ότι ονειρεύομαι”. Κάνετε αυτό σιωπηλά στο μυαλό σας. Πρέπει να βάλετε πραγματικό νόημα στις λέξεις και να εστιάσετε στην πρόθεσή σας να θυμηθείτε
4. Κάθε φορά που επαναλαμβάνετε τη φράση στο βήμα 3, φανταστείτε τον εαυτό σας πίσω στο όνειρο που θυμηθήκατε στο βήμα 2 και φανταστείτε τον εαυτό σας να θυμηθεί ότι ονειρεύεστε
5. Επαναλάβετε τα βήματα 3 και 4 έως ότου αποκοιμηθείτε ή είστε σίγουροι ότι η πρόθεσή σας να θυμηθείτε έχει οριστεί. Αυτό πρέπει να είναι το τελευταίο πράγμα στο μυαλό σας πριν κοιμηθείτε. Εάν βρεθείτε επανειλημμένως να επιστρέφετε στην πρόθεσή σας να θυμηθείτε ότι ονειρεύεστε, αυτό είναι ένα καλό σημάδι ότι έχει “εγκατασταθεί” στο μυαλό σας.

Βασιστήκαμε σε δεδομένα από 169 άτομα από όλη την Αυστραλία, τα οποία κρατούσαν ένα ημερολόγιο ονείρου, ώστε να μπορούμε να μετρήσουμε το αποτέλεσμα των τεχνικών πρόκλησης ενάντια στην “βασική” τάση τους. Περισσότεροι από τους μισούς ανθρώπους που χρησιμοποίησαν το MILD κατέληξαν να έχουν τουλάχιστον ένα διαυγές όνειρο την εβδομάδα που άρχισαν να το εφαρμόζουν. Έφτασαν επίσης να βιώσουν αυτά τα όνειρα από περίπου μία νύχτα στις 11, σε περίπου μία νύχτα στις 6. Αυτά τα ευρήματα είναι πολύ συναρπαστικά και είναι μερικά από τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας που αναφέρονται στην επιστημονική βιβλιογραφία.

Παραδόξως, ο αριθμός των φορών που οι άνθρωποι επανέλαβαν το μάντρα για να θυμούνται ότι ονειρεύονται ή ακόμη και ο χρόνος που αφιέρωσαν στο MILD συνολικά, δεν προέβλεπε επιτυχία. Αντ’ αυτού, ο πιο σημαντικός παράγοντας ήταν να μπορέσουν να ολοκληρώσουν την τεχνική και μετά να επιστρέψουν γρήγορα για ύπνο. Στην πραγματικότητα, αποδείχθηκε σχεδόν διπλάσια αποτελεσματικό όταν οι άνθρωποι αποκοιμήθηκαν μέσα σε πέντε λεπτά αφότου όρισαν την πρόθεσή τους. Εάν θέλετε να το δοκιμάσετε μόνοι σας, θα πρέπει να πειραματιστείτε για να έχετε το σωστό επίπεδο αφύπνισης όταν σταματήσει το ξυπνητήρι – αρκετό για να σας επιτρέψει να ολοκληρώσετε τα βήματα, αλλά όχι τόσο πολύ που θα δυσκολευτείτε να το κάνετε και πάλι. Το να κάνουμε την τεχνική μετά από περίπου πέντε ώρες ύπνου είναι επίσης σημαντικό: τα περισσότερα από τα όνειρά μας συμβαίνουν τις τελευταίες δύο έως τρεις ώρες πριν ξυπνήσουμε και θέλετε να ελαχιστοποιήσετε το χρόνο μεταξύ της ολοκλήρωσης της τεχνικής και της εισόδου στον ύπνο REM.

Χρειάζεται λίγη εξάσκηση, αλλά αν είστε τυχεροί μπορεί να έχετε ακόμη και ένα διαυγές όνειρο χρησιμοποιώντας το MILD την πρώτη σας νύχτα. Εάν συνειδητοποιήσετε ότι ονειρεύεστε, είναι σημαντικό να παραμείνετε ήρεμοι, καθώς τα έντονα συναισθήματα μπορούν να προκαλέσουν μια πρόωρη αφύπνιση. Και αν το όνειρο αρχίσει να ξεθωριάζει ή φαίνεται ασταθές, μπορείτε να δοκιμάσετε να τρίψετε τα χέρια σας δυνατά μέσα από το όνειρο. Ακούγεται περίεργο, αλλά αυτή η στρατηγική λειτουργεί, πλημμυρίζοντας τον εγκέφαλο με αισθήσεις μέσα από το όνειρο, γεγονός που μειώνει την πιθανότητα να το συνειδητοποιήσει το κοιμώμενο σώμα σας και να ξυπνήσετε.

Εκτός από την απόλυτη χαρά για το ότι μπορείτε να υποτάξετε τον φανταστικό κόσμο στη θέλησή σας, υπάρχει μια σειρά από επιπλέον ψυχολογικά οφέλη από το συνειδητό ονείρεμα. Πρώτον, μπορεί να βοηθήσει με τους εφιάλτες: ότι απλώς γνωρίζοντας ότι ονειρεύεστε, συχνά ανακουφίζεστε κατά τη διάρκεια ενός δυσάρεστου επεισοδίου. Ενδέχεται επίσης να μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τα όνειρα για να επεξεργαστείτε ένα τραύμα: να αντιμετωπίσετε αυτό που σας στοιχειώνει, να συμφιλιωθείτε με έναν εχθρό, να ξεφύγετε από την κατάσταση πετώντας μακριά ή ακόμα και να ξυπνήσετε. Άλλες πιθανές εφαρμογές περιλαμβάνουν την εξάσκηση αθλητικών δεξιοτήτων τη νύχτα, τη συμμετοχή περισσότερων “ενεργών” συμμετεχόντων για μελέτες σχετικά με τον ύπνο και τα όνειρα και την επιδίωξη δημιουργικής έμπνευσης. Με την εξάσκηση, η κατάσταση των ονείρων μας μπορεί να γίνει αισθητή σχεδόν τόσο ζωντανή για εμάς όσο και ο ίδιος ο κόσμος – και σας αφήνει να αναρωτιέστε, ίσως, πού τελειώνει η φαντασία και πού αρχίζει η πραγματικότητα.