Zealandia: Νέοι χάρτες αποκαλύπτουν τα μυστήρια της έβδομης ηπείρου της Γης

Τα μυστήρια της έβδομης ηπείρου του πλανήτη, της Zealandia, αποκαλύπτουν νέοι, πιο ακριβείς, χάρτες από διεθνή ομάδα ερευνητών.

Η ύπαρξη της Zealandia επιβεβαιώθηκε το 2017 μετά από πολλά χρόνια εικασιών για μια από καιρό χαμένη γη στα νοτιοανατολικά της Αυστραλίας. Ήταν “αγνοούμενη” για 375 χρόνια και αυτό κυρίως γιατί είναι σχεδόν εξ ολοκλήρου βυθισμένη στο νερό κατά 1-2 χιλιόμετρα.

Πλέον θεωρείται η έβδομη ήπειρος της Γης (ή η όγδοη αναλόγως ποιο μοντέλο διαχωρισμού των ηπείρων ακολουθείτε) και συμπληρώνει τη Βόρεια Αμερική, τη Νότια Αμερική, την Ανταρκτική, την Αφρική, την Ωκεανία και την Ευρασία (σ.σ. η τελευταία σε ορισμένα μοντέλα υπολογίζεται ξεχωριστά, Ευρώπη και Ασία).

Τον τρέχοντα μήνα ωστόσο, μια ομάδα ερευνητών κυκλοφόρησε τον πιο ακριβή χάρτη της ηπείρου ενσωματώνοντας και τα 5 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα αυτής της υποθαλάσσιας περιοχής και τη γεωλογία της. Κατά τη διαδικασία, ήρθαν στο φως ενδείξεις για το πώς σχηματίστηκε αυτή η μυστηριώδης ήπειρος και γιατί έχει κρυφτεί κάτω από το νερό τα τελευταία 25 εκατομμύρια χρόνια.

“Γέννηση” από την αρχαία υπερήπειρο Γκοντβάνα

Η Zealandia πιστεύεται ότι σχηματίστηκε πριν από περίπου 83 εκατομμύρια χρόνια, κατά την Ύστερη Κρητιδική περίοδο. Ωστόσο, η δημιουργία της ξεκίνησε μέχρι και 100 εκατομμύρια χρόνια πριν από αυτό, όταν η υπερήπειρος της Γκοντβάνα, η οποία συγκέντρωνε μεγάλο μέρος της σημερινής γης σε ένα τεράστιο κομμάτι, άρχισε να διαλύεται. Καθώς διαλύθηκε, η μικρότερη, πιο λεπτή και νεότερη ήπειρος του κόσμου “ανεξαρτητοποιήθηκε”, ενώ οι περιοχές της Γκοντβάνα που κάποτε βρίσκονταν στα βορειοδυτικά και νοτιοδυτικά της έγιναν Αυστραλία και Ανταρκτική, αντίστοιχα.

Πιστεύεται ότι ολόκληρη ή μέρος της Zealandia μπορεί να υπήρχε ως νησί για λίγο. Αλλά τότε, περίπου πριν από 25 εκατομμύρια χρόνια, εξαφανίστηκε κάτω από τον ωκεανό.

Οι πρώτες πραγματικές ενδείξεις ότι η Νέα Ζηλανδία μπορεί να αντιπροσωπεύει απλώς ένα μικροσκοπικό, ορατό τμήμα ενός τεράστιου τμήματος ξηράς ήρθαν το 2002, όταν οι επιστήμονες χρησιμοποίησαν βαθυμετρία για να αναλύσουν την περιοχή. Ο ωκεανός πάνω από αυτό που τώρα ονομάζουμε Zealandia είναι σημαντικά πιο ρηχός από αυτόν που τον περιβάλλει, υποδηλώνοντας ότι η περιοχή δεν ήταν κάτω από μια ωκεάνια τεκτονική πλάκα, όπως οι περισσότεροι ωκεανοί του κόσμου, αλλά μια ηπειρωτική.

Το αποκορύφωμα ήρθε το 2017, όταν επιστήμονες συγκέντρωσαν πολλές σειρές αποδεικτικών στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων δεδομένων σχετικά με τα είδη πετρωμάτων που περιέχει και το σχετικό πάχος του –οι ωκεάνιες πλάκες τείνουν να είναι πιο λεπτές– για να προτείνουν ότι αυτή είναι πράγματι μια νέα ήπειρος. Δεν πρόκειται για ένα απλό ηπειρωτικό θραύσμα ή μικροήπειρο, όπως είχε προταθεί προηγουμένως, αλλά μια πραγματική ήπειρο, το 95% της οποίας είναι βυθισμένο κάτω από το νερό.

Ωστόσο, παρά τον ενθουσιασμό γύρω από την ανακάλυψη μιας νέας ηπείρου και πάνω από μια δεκαετία εντατικής έρευνας, πολλές λεπτομέρειες του πρώιμου σχηματισμού της Zealandia έχουν παραμείνει άγνωστες. Αυτό οφείλεται εν μέρει σε ένα περίεργο γεγονός που συνέβη όταν χώρισε από την Γκοντβάνα.

Ένα δύσκολο ξεκαθάρισμα

Το 2019, μια διεθνής ομάδα επιστημόνων χαρτογράφησε τη γεωλογία της Νότιας Ζηλανδίας. Η έρευνά τους αποκάλυψε ότι σε κάποιο σημείο, η Zealandia είχε τεντωθεί – διασπάστηκε από τεκτονικές δυνάμεις, λεπτύνοντας την ήπειρο σε σύγκριση με τις κανονικές ηπειρωτικές πλάκες και δημιουργώντας ρήξεις που αργότερα έγιναν ωκεάνιος φλοιός.

Η ανάλυση των ερευνητών σε βράχους από τη χαμένη ήπειρο αποκάλυψε ότι το τέντωμα έγινε σε δύο στάδια. Η πρώτη ξεκίνησε πριν από περίπου 89-101 εκατομμύρια χρόνια και οδήγησε σε ένα ρήγμα που έγινε η Θάλασσα της Τασμανίας μεταξύ Αυστραλίας και Νέας Ζηλανδίας. Η δεύτερη φάση ξεκίνησε πριν από 80-90 εκατομμύρια χρόνια και οδήγησε στη διάσπαση της Zealandia από τη Δυτική Ανταρκτική και στη δημιουργία του Ειρηνικού Ωκεανού. Αλλά υπήρχαν ακόμη πολλά μυστήρια ανεξήγητα και το άλλο μισό αυτής της ηπείρου δεν έχει ακόμη μελετηθεί λεπτομερώς.

Βυθίστηκε σταδιακά

Σε πιο πρόσφατη μελέτη, μια ερευνητική ομάδα χαρτογράφησε τη βόρεια πλευρά της Zealandia. Αναλύοντας τη χημεία τους και τα ραδιενεργά ισότοπα βαθιά μέσα τους, οι επιστήμονες υπολόγισαν την ηλικία και την προέλευσή τους. Τα παλαιότερα ήταν βότσαλα που χρονολογούνται στην Πρώιμη Κρητιδική (περίπου 130-110 εκατομμυρίων ετών), ακολουθούμενα από ψαμμίτη από την Ύστερη Κρητιδική (περίπου 95 εκατομμύρια χρόνια) και σχετικά νέους βασάλτες από το Ηώκαινο (περίπου 40 εκατομμύρια ετών).

Οι χάρτες της Zealandia που προέκυψαν τη μετατρέπουν από μια άχαρη μάζα σε ένα μέρος με πολλές ζώνες χαρακτηριστικής γεωλογίας που εκτείνονται κατά μήκος της από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά. Αυτά ταιριάζουν με τη γεωλογία της Δυτικής Ανταρκτικής σαν ένα παζλ, επιβεβαιώνοντας ότι αυτή η περιοχή και η Zealandia κάποτε συνδέθηκαν μεταξύ τους.

Το επόμενο στάδιο της έρευνας εξέτασε τις μετρήσεις των μαγνητικών ανωμαλιών στον πυθμένα του ωκεανού γύρω από τη Zealandia. Αυτές οι διακυμάνσεις στην ισχύ του μαγνητικού πεδίου της Γης σχηματίζουν ένα αόρατο αρχείο του τρόπου με τον οποίο οι τεκτονικές πλάκες έχουν μετακινηθεί με την πάροδο του χρόνου. Έχουν αποκαλύψει περισσότερα για το αρχαίο τέντωμα της ηπείρου, το οποίο συνεχίστηκε για εκατομμύρια χρόνια και μάλιστα άλλαξε κατεύθυνση, οδηγώντας σε μια εξαιρετικά λεπτή ήπειρο που τελικά βυθίστηκε.