Μια καταγραφή ταξικής διαίρεσης της ελληνικής κοινωνίας μέσα από δύο παραδείγματα

Πρόσφατα δημοσιοποιήθηκαν από το Ινστιτούτο ETERON τα αποτελέσματα της «Έρευνας για την οικονομία και την κοινωνική δικαιοσύνη», στην οποία καταγράφονται γνώμες, προτιμήσεις και αξίες των Ελλήνων πολιτών για μια σειρά σχετικών θεμάτων. Η εν λόγω έρευνα διενεργήθηκε κατά το πρώτο 10ήμερο του Δεκεμβρίου 2021, δηλαδή προτού ενσκήψει το τσουνάμι της ακρίβειας, με την εκτόξευση των τιμών ενεργειακών προϊόντων. Χαρακτηριστικά μάλιστα, στο Σχέδιο Κρατικού Προϋπολογισμού 2022 που είχε κατατεθεί εκείνες τις μέρες και αργότερα υπερψηφίστηκε, η κυβέρνηση προέβλεπε -μεταξύ άλλων- πληθωρισμό μόλις 0,8%(!) και επιτάχυνση της εκποίησης δημόσιας περιουσίας μέσω ιδιωτικοποιήσεων υποδομών και δικτύων.

Η έρευνα της ETERON κάλυψε ευρύ φάσμα θεμάτων και τα ευρήματά της παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον στο σύνολό τους. Ωστόσο, λόγω τού ευνοήτως περιορισμένου χώρου, στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου θα εστιάσουμε στη στάση και τις απόψεις των ερωτώμενων αναφορικά με το ρόλο του κράτους και τη συνακόλουθη σχέση μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού στην οικονομική και κοινωνική ζωή, καθώς και τη σύνδεση με το κοινωνικό γίγνεσθαι και τις ανισότητες.

Παρατηρούμε κατ’ αρχάς ότι οι απόψεις είναι μοιρασμένες σχετικά με το αν το κράτος επεμβαίνει στην οικονομία ή όχι. Συγκεκριμένα, το 45% θεωρεί ότι το κράτος δεν επεμβαίνει αρκετά και επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα να δρα ασύδοτος (απόλυτα πλειοψηφική άποψη μεταξύ των μισθωτών και των συνταξιούχων), ενώ το 41% πιστεύει ότι το κράτος επεμβαίνει υπερβολικά και δεν επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα να δημιουργήσει πλούτο και θέσεις εργασίας (πλειοψηφική άποψη μεταξύ των ελεύθερων επαγγελματιών και των αγροτών). Ωστόσο, παρά την πολυετή κι επίμονη προπαγάνδα των κυρίαρχων ΜΜΕ υπέρ των «αποκρατικοποιήσεων», η απόλυτη πλειοψηφία των ερωτώμενων θεωρεί ότι οι ιδιωτικοποιήσεις είναι κάτι «κακό» (53%), έναντι μόλις 36% που τις αντιμετωπίζει ως κάτι «καλό» (πλειοψηφεί μόνο στις ανώτερες τάξεις, τα υψηλά εισοδήματα και σε όσους/όσες αυτό-τοποθετούνται στην Κεντροδεξιά και τη Δεξιά).

Επιπροσθέτως, όταν τίθεται το ερώτημα σχετικά με το αν και ποιοι συγκεκριμένοι τομείς ή δραστηριότητες πρέπει στο μέλλον να αποτελούν αρμοδιότητα του δημοσίου ή της ιδιωτικής επιχειρηματικής δραστηριότητας, καταγράφεται συντριπτική υπεροχή του δημοσίου στους τομείς της Παιδείας, της Υγείας, του συνταξιοδοτικού και της Ύδρευσης, όπου 9 στους 10 πολίτες θεωρούν ότι πρέπει να αποτελούν μέριμνα του κράτους και όχι πεδίο κερδοφορίας των ιδιωτών. Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά τη συμφωνία για τη δημιουργία μη κρατικών Πανεπιστημίων από τους μισούς ερωτώμενους (49% έναντι 47% που διαφωνούν), οι 3 από τους 4 θα επέλεγαν για τα παιδιά τους τη δημόσια ανώτατη εκπαίδευση.

Όσον αφορά την Ενέργεια (ΔΕΗ κ.λπ.) και τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα τους τάσσονται 7 στους 10 ερωτώμενους. Αξιοσημείωτο είναι ότι για όλους τους προαναφερθέντες τομείς, η στήριξη του δημόσιου χαρακτήρα τους μεταξύ των λαϊκών στρωμάτων και της μεσαίας τάξης αγγίζει το απόλυτο. Πλειοψηφική είναι και η άποψη ότι το τραπεζικό σύστημα πρέπει να είναι αρμοδιότητα του δημοσίου (52%, έναντι 40% που τάσσεται υπέρ του ιδιωτικού χαρακτήρα του). Μάλιστα, η ιδιωτικοποίηση της ΑΤΕ φαίνεται ότι αποτέλεσε μεγάλο πλήγμα για τους αγρότες μας, αφού η άποψη για δημόσιο τραπεζικό σύστημα είναι ακόμα περισσότερο δημοφιλής σε αυτούς (73%). Οι μόνοι τομείς στους οποίους υπερισχύει η προτίμηση στον ιδιωτικό έναντι του δημόσιου χαρακτήρα είναι οι αεροπορικές μεταφορές (απότοκο της επιτυχημένης προπαγάνδας εναντίον της «Ολυμπιακής») και η κινητή τηλεφωνία.

Στο κοινωνικό πεδίο, οι αξίες της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης καταγράφονται σαφώς ισχυρότερες έναντι του ατομικισμού, αφού οι 3 στους 4 ερωτώμενους επιθυμούν να ενισχυθεί στο μέλλον η συνεργασία των πολιτών, η συλλογικότητα και η αλληλεγγύη και μόλις ένας στους 4 τάσσεται υπέρ της ατομικής προσπάθειας, της αυτονομίας του πολίτη και της μείωσης εξάρτησης από το κράτος. Επιπλέον, η πλειοψηφία θεωρεί ότι η ελευθερία του ατόμου προϋποθέτει απελευθέρωση από τη φτώχεια, ισχυρή κοινωνική προστασία και κράτος που να περιορίζει το ρόλο των αγορών (53%) έναντι μιας όχι ευκαταφρόνητης μειοψηφίας που πιστεύει ότι η ελευθερία αυτή προϋποθέτει ελεύθερες αγορές, ιδιωτική επιχειρηματική πρωτοβουλία και κράτος που να παρεμβαίνει ελάχιστα (36%). Βεβαίως, δεν είναι τυχαίο ότι η ταξική θέση των ερωτώμενων παίζει καθοριστικό ρόλο στις απαντήσεις τους στα προαναφερθέντα ερωτήματα, με αποτέλεσμα οι αξίες της συνεργασίας και της αλληλεγγύης, καθώς και η προτίμηση στον κοινωνικό χαρακτήρα του κράτους να εκφράζονται σε ακόμα μεγαλύτερο βαθμό από τα λαϊκά και τα μεσαία στρώματα, ενώ οι αντίστοιχες του ατομικισμού και της ελεύθερης αγοράς να πλειοψηφούν στα ανώτερα στρώματα της ελληνικής κοινωνίας.

Ως συνέπεια των ανωτέρω, αντίστοιχες είναι και οι αναλογίες σε σχέση με τη στάση απέναντι στις κοινωνικές ανισότητες και αδικίες. Στο ερώτημα πού οφείλονται οι ανισότητες σε μια κοινωνία, η ευρεία πλειοψηφία των ερωτώμενων πιστεύει ότι δεν συνδέονται με τη «φύση του ανθρώπου» αλλά με το οικονομικό και κοινωνικό σύστημα το οποίο τις προκαλεί (63%), εν αντιθέσει με μια σημαντική μειοψηφία που θεωρεί ότι είναι φυσικές διότι ανταποκρίνονται στη «βαθύτερη φύση του ανθρώπου», η οποία τείνει στο ατομικό συμφέρον, την απόκτηση ιδιοκτησίας και τον ανταγωνισμό (29%). Ωστόσο, σχεδόν όλοι συμφωνούν ότι οι ανισότητες στην Ελλάδα είναι σημαντικές (85%, έναντι 12% που διαφωνούν). Επιπροσθέτως, οι 7 στους 10 πιστεύουν ότι οι κοινωνικές αδικίες στη χώρα μας αυξάνονται και μάλιστα, οι 8 στους 10 ότι είναι μεγαλύτερες σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ως κύριες αιτίες των αδικιών αναφέρονται οι χαμηλοί μισθοί και η απουσία αξιοκρατίας, αλλά και το φορολογικό σύστημα, η ανεργία των νέων, οι συντάξεις πείνας κ.ά.

Εν κατακλείδι, παρά τη νεοφιλελεύθερη προπαγάνδα όλων των μνημονιακών κυβερνήσεων και των κυρίαρχων ΜΜΕ υπέρ της εκχώρησης δημόσιων αγαθών και της εκποίησης δημόσιων υποδομών προς όφελος ολιγαρχικών συμφερόντων, αποδεικνύεται ότι αυτή δεν επιτυγχάνει το στόχο της, αφού η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών αντιτίθεται στις ιδιωτικοποιήσεις αγαθών όπως η Παιδεία, η Υγεία, το νερό, η Ενέργεια, τα ΜΜΜ και οι συντάξεις. Παράλληλα, η προαναφερθείσα προπαγάνδα αποτυγχάνει και στο πεδίο της επιβολής του θατσερικού δόγματος «Δεν υπάρχει κοινωνία αλλά μόνο άτομα», αφού η αλληλεγγύη και η συνεργασία εξακολουθούν να συνιστούν αξίες πλειοψηφικές έναντι του ατομικισμού και του ανταγωνισμού σε μια ελληνική κοινωνία που ενδεχομένως δεν το συνειδητοποιεί, αλλά πάντως εκφράζεται ταξικά.

*Σάκης Ζαχάρος, Πολιτικός Σχεδιασμός ΜέΡΑ25

Κατεβάστε όλη την έρευνα εδώ