Οι μόλις 6 Έλληνες που έχουν κερδίσει ποτέ Όσκαρ

Μπορεί να είδες τη φωτογραφία και να σκέφτηκες “έχει πάρει Όσκαρ ο Γιοκαρίνης” και μάλλον θα απογοητευτείς όταν μάθεις πώς όχι, δεν έχει πάρει ούτε ένα, αλλά μπράβο που σκέφτηκες σαν εμάς. Αυτός είναι ο Βαγγέλης Παπαθανασίου σε μια υπέροχη στυλιστικά περίοδο του και βρίσκεται εδώ γιατί φυσικά είναι ένας από τους μόλις έξι Έλληνες που έχουν βραβευτεί ποτέ με Όσκαρ.

Εδώ θα βρεις και τους υπόλοιπους πέντε, καθώς και όσους έχουν σηκώσει το χρυσό αγαλματίδιο και έχουν ελληνική καταγωγή, είναι δηλαδή παιδιά μεταναστών απ’ τις ΗΠΑ, την Αυστραλία και τη Γαλλία.

Με την 96η απονομή των βραβείων Όσκαρ να βρίσκεται προ των πυλών (10 Μαρτίου στο Dolby Theatre) και με δυο Έλληνες να διεκδικούν με αξιώσεις το Χρυσό Αγαλματίδιο (Γιώργος Λάνθιμος, το Όσκαρ Σκηνοθεσίας και Καλύτερης Ταινίας για το “Poor Things”  και Γιώργος Μαυροψαρίδης, το Όσκαρ Μοντάζ, αντίστοιχα) και έναν Ελληνοαμερικανό (Νικος Καραμίγκιος, Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας ως παραγωγός του “American Fiction”), ε, όπως και να το κάνουμε έχουν ένα ενδιαφέρον κάπως μεγαλύτερο.

Και είναι μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε όλα τα κινηματογραφικά τιρινίνι, όλες τις φορές που η γαλανόλευκη κυμάτισε στο υψηλότερο σκαλί του Χόλυγουντ.

ΚΑΤΙΝΑ ΠΑΞΙΝΟΥ

Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου (1943)

Το μεγάλο βιβλίο του Έρνεστ Χέμινγουεϊ “Για ποιον χτυπάει η Καμπάνα” θα γινόταν ταινία μόλις τρία χρόνια μετά την έκδοσή του και χωρίς να το έχει φανταστεί ποτέ ο σπουδαίος Αμερικανός συγγραφέας, θα συνδεόταν μια για πάντα και με τη χώρα μας. Ο λόγος γνωστός. Το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου που θα κέρδιζε η Κατίνα Παξινού, παίζοντας την Πιλάρ, τη σύντροφο του αρχηγού μίας ομάδας Ισπανών ανταρτών (το μυθιστόρημα λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια του Ισπανικού Εμφυλίου).

Αυτή θα ήταν και η πρώτη φορά που θα δινόταν το συγκεκριμένο Όσκαρ σε μη Αμερικανό ηθοποιό και ταυτόχρονα θα ήταν και το πρώτο χρονικά βραβείο της Ακαδημίας που θα λάμβανε οποιοσδήποτε Έλληνας καλλιτέχνης.

Η ταινία είχε προταθεί για εννιά Όσκαρ αλλά μόνο η Κατίνα Παξινού θα σήκωνε το ονειρεμένο αγαλματίδιο. Το Όσκαρ Καλύτερης ταινίας θα το έχανε απ’ την “Καζαμπλάνκα”.

Η Παξινού, κατά τη διάρκεια της τελετής, αφιέρωσε το βραβείο στους συνεργάτες της και την πατρίδα της, που ακόμη τότε, στις 2 Μαρτίου 1944, βρισκόταν υπό γερμανική κατοχή.

“Θα ήθελα να αφιερώσω αυτό το βραβείο στους συναδέλφους μου στο Εθνικό Θέατρο της ρημαγμένης από τον πόλεμο Αθήνας”, θα πει. “Ελπίζω να είναι όλοι τους καλά”.

Για την ιστορία να πούμε ότι η Κατίνα Παξινού είχε εγκατασταθεί μονίμως στις ΗΠΑ κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου και εμφανιζόταν στο Μπρόντγουεϊ της Νέας Υόρκης. Θα επέστρεφε στη χώρα μας το 1952.

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ

Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού (1960)

Είναι γνωστό ότι ο Μάνος Χατζιδάκις σχεδόν απεχθανόταν τα “Παιδιά του Πειραιά” όσο και τα ίδια τα Όσκαρ -και γενικά τα βραβεία, δεν έκανε διαχωρισμούς. Γι’ αυτό άλλωστε και στις 17 Απριλίου του 1961, όταν κέρδισε το Όσκαρ Καλύτερου Τραγουδιού για το “Ποτέ την Κυριακή”, δεν βρισκόταν καν μέσα στην αίθουσα της Ακαδημίας. Δεν πήγε ποτέ να παραλάβει το βραβείο του.

Αυτή η κλασική φωτογραφία που υπάρχει με τον ίδιον να κρατάει το Όσκαρ είναι ημι-παραπλανητική. Το βραβείο στα χέρια του δεν είναι το δικό του, είναι αυτό που είχε κερδίσει η Κατίνα Παξινού. Το δικό του υποτίθεται ότι χάθηκε, ότι δεν έφτασε ποτέ με το ταχυδρομείο και ότι αργότερα η Ακαδημία του έστειλε ένα αντίγραφο. Και για αυτό κυκλοφορούν διάφοροι μύθοι. Απ’ το ότι υποτίθεται ότι το είχε μέσα στο μπάνιο του για να κρατάει την πόρτα μέχρι και ότι μια μέρα το πέταξε στα σκουπίδια και το έσωσε τελευταία στιγμή η οικιακή βοηθός του.

Για την ιστορία να πούμε ότι η ταινία ήταν υποψήφια για πέντε Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και για τον Α’ Γυναικείο Ρόλο για τη Μελίνα Μερκούρη, το οποίο όμως θα το έχανε από την Ελίζαμπεθ Τέιλορ, η οποία θα το κέρδιζε για την ερμηνεία της στην ταινία “Butterfield 8” (“Ζήσαμε στην αμαρτία”).

ΒΑΣΙΛΗΣ ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

Όσκαρ Καλλιτεχνικής Διεύθυνση και Σκηνικά για Ασπρόμαυρη Ταινία (1964)

Ξέρουμε τον “Ζορμπά” για τα “όπα” του Άντονι Κουίν, για τη μουσική του Θεοδωράκη, για τον Κακογιάννη και τον συγκινητικό Σωτήρη Μουστάκα ως “Μιμυθό” αλλά μάλλον θα έπρεπε να την ξέρουμε κυρίως για τον Βασίλη Φωτόπουλο, τον εμβληματικό σκηνογράφο και ενδυματολόγο, που για εκείνη τη δουλειά του κέρδισε το “Όσκαρ Καλλιτεχνικής διεύθυνσης και σκηνικά για ασπρόμαυρη ταινία”.

Θα το είχε κερδίσει και έναν χρόνο νωρίτερα για το σπουδαίο “Αμέρικα Αμέρικα” του Ηλία Καζάν αλλά έγινε το εξής εξωφρενικό/εκνευριστικό: ο σκηνοθέτης έβγαλε από τους τίτλους της ταινίας το όνομα του, αφήνοντας μόνο εκείνο του Αμερικανού Τζιν Κάλαχαν, που είχε την επιμέλεια των σκηνικών αντικειμένων. Και το Όσκαρ τελικά το πήρε μόνο εκείνος.

Όταν ο Φωτόπουλος παραπονέθηκε στον Καζάν για αυτήν την τραγική συμπεριφορά, πήρε ως απάντηση πως “μα ποιος θα πίστευε ότι αυτά τα σκηνικά έγιναν από ένα Ελληνόπουλο;”.

Από το 1965 έως το 1974 ο μεγάλος Έλληνας σκηνογράφος έζησε στις ΗΠΑ, όπου δούλεψε σε μια σειρά από θεατρικές παραστάσεις, ενώ το 1965 δούλεψε και πάλι στον κινηματογράφο για χάρη του Φράνσις Φορντ Κόπολα με τον οποίο συνεργάστηκε στην ταινία “Τώρα που έγινες άνδρας”.

ΘΕΩΝΗ ΒΑΧΛΙΩΤΗ-ΟΛΝΤΡΙΤΖ

Όσκαρ Ενδυματολογίας (1974)

Ίσως το πιο παραγνωρισμένο πρόσωπο αυτής της λίστας, η Θεώνη Βαχλιώτη-Όλντριτζ υπήρξε μια κορυφαία ενδυματολόγος με μεγάλη πορεία στο εξωτερικό, η οποία σφραγίστηκε από το Όσκαρ Ενδυματολογίας για την ταινία “Ο υπέροχος Γκάτσμπι”, με τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ και τη Μία Φάροου. Εκείνη τη χρονιά είχε να ανταγωνιστεί τον “Νονό 2” και το “Τσάιναταουν”.

Η Βαχλιώτη γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1922 και αφού αποφοίτησε από την αμερικανική σχολή στην Αθήνα, έφυγε για τη σχολή θεάτρου Goodman στο Σικάγο, μετά από ενθάρρυνση και του -αρκετά ανοιχτόμυαλου για την εποχή- πατέρα της.

Κατά τη διάρκεια της μεγάλης καριέρας της δημιούργησε κοστούμια για περισσότερα από 300 κινηματογραφικά και θεατρικά έργα, ενώ πέρα από το Όσκαρ, τιμήθηκε και με τρία Βραβεία Τόνυ για τα κοστούμια που κατασκεύασε για τις παραστάσεις “Άννι” (1977), “Μπάρνουμ” (1980) και “Το κλουβί με τις τρελές” (1984).

Το δεύτερο επίθετό της το οφείλει στον σύζυγό της και ηθοποιό Τομ Όλντριτζ, ο οποίος σπούδαζε σκηνοθεσία στο Goodman.

ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ

Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου (1982)

Το “Ζ” είχε ήδη πάρει το Όσκαρ Καλύτερης Ξενόγλωσσης ταινίας, αλλά ο Γαβράς αν και ήταν υποψήφιος για το Όσκαρ Σκηνοθεσίας, δεν έφυγε από την αίθουσα με το αγαλματίδιο στο χέρι. Θα έπρεπε να περιμένει μέχρι το 1982, για μία άλλη μεγάλη πολιτική του ταινία αμερικανικής παραγωγής αυτήν τη φορά για να βραβευτεί προσωπικά.

Ο “Αγνοούμενος” θα ήταν αυτός που θα του χάριζε το Όσκαρ Διασκευασμένου Σεναρίου από κοινού με τον Ντόναλντ Στιούαρτ. Μια ταινία που βασιζόταν στο ομώνυμο βιβλίο του Τόμας Χάουζερ, το οποίο αναφέρεται στην αληθινή ιστορία του Αμερικανού δημοσιογράφου, Τσάρλι Χόρμαν, που εξαφανίστηκε στη Χιλή του Πινοσέτ.

Στο φιλμ βλέπουμε έναν απολιτίκ Αμερικανό πατέρα (Τζακ Λέμον) να ψάχνει τον αγνοούμενο γιο του στη Χιλή, μια ιστορία που εκτός από Όσκαρ, θα χάριζε στην ταινία και τον Χρυσό Φοίνικα του Φεστιβάλ των Καννών (θα το μοιραζόταν με τον “Δρόμο” του Τούρκου Γιλμάζ Γκιουνέι).

Το σάουντρακ της ταινίας άνηκε σε έναν άλλον μεγάλο Έλληνα καλλιτέχνη, στον Βαγγέλη Παπαθανασίου. “Ήταν κάτι το καταπληκτικό, ο Βαγγέλης ήταν απίθανο ταλέντο” θα πει δεκαετίες αργότερα για αυτόν ο Γαβράς. “Άκουγε για λίγο το σενάριο που του περιέγραφα και αμέσως καθόταν και έβγαζε τη μουσική. Του έβγαινε από την καρδιά και το μυαλό”.

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Όσκαρ Πρωτότυπης Μουσικής (1982)

Είναι αυτή η μουσική που φαντάζεσαι ότι ακούγεται από κάπου ψηλά όταν κάποιος τρέχει σε κάτι που μοιάζει με αργή κίνηση. Το “Chariots Of Fire”, που χάρισε στον Vangelis το Όσκαρ πρωτότυπης μουσικής, σημείωσε μεγάλη επιτυχία γενικώς, αυτόνομα απ’ την ταινία την οποία αποθέωσε, και ανέβηκε στο no1 του Billboard 200, αποκαθηλώνοντας το “I Love Rock ‘n’ Roll” της Joan Jett.

Το άλμπουμ επίσης έφτασε στο νούμερο 5 στο UK Albums Chart και παρέμεινε στη λίστα για 107 εβδομάδες. Και ας μην πήγε ποτέ ο Βαγγέλης Παπαθανασίου στην τελετή, και ας παρέλαβαν το αγαλματίδιο για χάρη του οι Κάθλην Τέρνερ και Γουίλιαμ Χαρτ, οι οποίοι και λίγα δευτερόλεπτα πριν είχαν ανακοινώσει το όνομα του νικητή.

Αργότερα ο Vangelis θα ισχυριζόταν ότι κοιμόταν εκείνο το βράδυ και ότι έμαθε τη βράβευσή του το επόμενο πρωί.

Η ταινία του 1981 κέρδισε συνολικά τέσσερα Όσκαρ: Καλύτερης ταινίας, σεναρίου, κοστουμιών και μουσικής, με τον Παπαθανασίου να αφήνει πίσω του τον Τζον Γουίλιαμς για τους “Κυνηγούς της Χαμένης Κιβωτού” και τον σπουδαίο Ράντι Νιούμαν για το ‘Ragtime’.

Το αστείο είναι ότι ο σκηνοθέτης της ταινίας, Χιου Χάτσον, είχε ζητήσει από τον Έλληνα συνθέτη να γράψει τη μουσική και για το “Εξπρές του Μεσονυχτίου” λίγα χρόνια νωρίτερα. Ο Vangelis είχε αρνηθεί γιατί δεν προλάβαινε όπως είχε πει, τη μουσική ανέλαβε ο Τζόρτζιο Μόροντερ, ο οποίος και τελικά θα κέρδιζε και το αντίστοιχο Όσκαρ. Όταν αργότερα ο Χάντσον θα έλεγε στον Vangelis ότι πρέπει τώρα να κάνει το “Chariots of Fire” γιατί τζάμπα έχασε το Όσκαρ την προηγούμενη φορά, ο συνθέτης θα του απαντούσε -ευτυχώς ατυχώς- ότι “αυτά τα πράγματα δεν γίνονται κάθε μέρα”.

ΝΙΚΗΤΕΣ ΜΕ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΑΤΑΓΩΓΗ

Μέχρι στιγμής κάναμε λόγο μόνο για τους ελληνοθρεμμένους νικητές, αυτούς που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ελλάδα με φουστανέλα και ιχώρ. Υπάρχει όμως και μια άλλη, ακόμη μεγαλύτερη λίστα νικητών, αυτή με όσους έχουν ελληνική καταγωγή.

Για παράδειγμα εκεί βρίσκουμε το κόκκινο πανί για τη στάση του απέναντι στους συναδέλφους του επί Μακαρθισμού, Ελία Καζάν. Ο κατά τα άλλα σπουδαίος σκηνοθέτης, κέρδισε δύο Όσκαρ Σκηνοθεσίας, ένα για τη “Συμφωνία Κυρίων” το 1947 και ένα για “Το Λιμάνι της Αγωνίας” το 1954. Όμως το γεγονός ότι κατέδωσε συναδέλφους του ως κομμουνιστές δεν ξεχάστηκε ποτέ.

Το 1999 θα κέρδιζε ακόμη ένα Όσκαρ, τιμητικό αυτήν τη φορά για το σύνολο του έργου του, κατά τη διάρκεια μίας θυελλώδους τελετής, με πολλούς αστέρες να μη χειροκροτάνε και να φεύγουν απ’ την αίθουσα στο άκουσμα του ονόματός του.

Άλλος ένας σκηνοθέτης ελληνικής καταγωγής με Όσκαρ στη συλλογή του, και μάλιστα δύο, είναι φυσικά ο Αλεξάντερ Πέιν. Μπορεί να μην έχει κερδίσει ακόμα το Όσκαρ Σκηνοθεσίας για καμία απ’ τις σπουδαίες ταινίες του (και φέτος είναι υποψήφιος για το “Holdovers”), αλλά έχει κερδίσει δύο Όσκαρ Σεναρίου: ένα το 2004 για το μαγευτικό “Sideways” και ένα το 2011 για το “The Descendants” (“Απόγονοι”).

Περνάμε στους ελληνικής καταγωγής ηθοποιούς και κάνουμε δύο στάσεις: μία για την Ολυμπία Δουκάκις και μία για τον Τζορτζ Τσακίρις.

Η πρώτη, κόρη μετανάστη απ’ τη Μικρά Ασία και ξαδέρφη του Μάικλ Δουκάκις, του υποψηφίου των Δημοκρατικών για την Προεδρία της Αμερικής το 1988, κέρδισε το Όσκαρ Β’ Γυναικείου Ρόλου το 1987 για το “Κάτω από τη Λάμψη του Φεγγαριού’”(“Okay Michael let’s go!”).

Ο δεύτερος, ο Τζορτζ Τσακίρης, γεννημένος κι αυτός από Έλληνες μετανάστες στις ΗΠΑ το 1931, και συγκεκριμένα στο Νόργουντ του Οχάιο, θα κέρδιζε το Όσκαρ Β’ Ανδρικού Ρόλου για το “West Side Story” του 1962. Ένα μιούζικαλ που θα βραβευόταν συνολικά με δέκα Όσκαρ.

Επίσης έχουμε και λέμε:

• Όσκαρ Καλύτερης Ταινίας για τη συμμετοχή του στην παραγωγή του “12 χρόνια σκλάβος” έχει κερδίσει ο Άντονι Κατάγκας, Ελληνο-Αμερικανός παραγωγός γεννημένος το 1972
• Όσκαρ Ντοκιμαντέρ είχε κερδίσει το 2009 και ο Λούι Ψυχογιός για το ‘The Cove’. Ο Ελληνοαμερικανός έχει υπάρξει και φωτογράφος του National Geographic μεταξύ άλλων
• Ο ελληνικής καταγωγής Γάλλος συνθέτης, Αλεξάντρ Μισέλ Ζεράρ Ντεσπλά, ο οποίος έχει υπάρξει οκτώ φορές υποψήφιος για Όσκαρ Καλύτερης Πρωτότυπης Μουσικής, κέρδισε το μαγικό αγαλματίδιο το 2014, με τη δουλειά του στο “Grand Budapest” και το 2017 για το “The Shape of Water”
• Η επίσης Γαλλίδα ελληνικής (αλλά και βελγικής) καταγωγής σκηνοθέτρια, Ανιές Βαρντά, κέρδισε το 2018 το Τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της προσφοράς της
• Όσκαρ Καλύτερης ταινίας κινουμένων σχεδίων έχει κερδίσει ο Ελληνο-Αυστραλός, Τζορτζ Μίλλερ το 2006 για το “Happy Feet”
• Όσκαρ Καλλιτεχνικής Διεύθυνσης είχε κερδίσει ο Ντιν Ταβουλάρις το 1974 για τον “Νονό 2”
• Με πέντε Όσκαρ (1961, 1965, 1993, 1994, 1995) έχει τιμηθεί και ο Πέτρος Βλάχος, ο Ελληνοαμερικανός πρωτοπόρος των κινηματογραφικών εφέ, για τις πρωτοπόρες επινοήσεις του με την τεχνική της μπλε-πράσινης οθόνης και για τις τεχνικές του συνεισφορές στην εξέλιξη των οπτικών εφέ
• Και τέλος, ο Ερμής Παν (Hermes Pan) ή Ερμής Παναγιωτόπουλος, σπουδαίος Ελληνοαμερικανός χορογράφος και χορευτής, συνεργάτης του Φρεντ Αστέρ και της Τζίντζερ Ρότζερς, είχε κερδίσει το Όσκαρ Χορογραφίας από το μακρινό 1937 για την ταινία “A Damsel in Distress”.

ΤΟ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΤΟΥ NEWS 24/7 ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΤΑΙΝΙΑ ΤΟΥ ΛΑΝΘΙΜΟΥ