Απονεμήθηκαν τα FNL Best Restaurant Awards 2020
Μεταξύ των άλλων απονεμήθηκε το Βραβείο Συνολικής Προσφοράς στον κο Γιάννη Μπουτάρη και του Most Influential Chef στον Σωτήρη Κοντιζά.
- 06 Φεβρουαρίου 2020 01:53
Σε μια λαμπερή εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου στο Ecali Club, απονεμήθηκαν τα FNL Best Restaurant Awards αναδεικνύοντας τα καλύτερα εστιατόρια του 2020 και επιβραβεύοντας την αριστεία στην ελληνική γαστρονομία. 135 εστιατόρια κατέκτησαν ένα, δύο ή τρία αστέρια, και είναι αυτά που ξεχώρισαν από τις 11 κατηγορίες που σκιαγραφούν την Ελληνική γαστρονομική σκηνή. Επίσης δόθηκαν 4 ειδικά βραβεία – ανάμεσά τους το Βραβείο Συνολικής Προσφοράς στον κο Γιάννη Μπουτάρη και του Most Influential Chef στον κο Σωτήρη Κοντιζά. Στην απονομή παρευρέθηκαν περισσότεροι από 650 εκλεκτοί καλεσμένοι, οι key players της εστίασης και τoυ επιχειρηματικού κόσμου, δημοσιογράφοι και εκπρόσωποι του καλλιτεχνικού χώρου.
Τον τόνο, στη βραδιά έδωσε ο Γιώργος Καπουτζίδης συνοδεία ζωντανής μουσικής. Ακολούθησε ένα μοναδικό Food Party με εκλεκτά εδέσματα που ετοίμασαν ειδικά για τη βραδιά οι σεφ Παύλος Κυριάκης (Lycabettus restaurant & Throubi), Γιάννης Κοσμαδάκης (Malconi’s) & Γιώργος Πλατινός (Andronis Group), Νίκος Θωμάς (Simul), Νίκος Δημητροκάλης (Dal Professore Pizza) πλαισιώνοντας τους χορηγούς της βραδιάς, που δεν ήταν άλλοι από τη Moet & Chandon, το Chivas 18Y.O, το Κτήμα Παπαγιαννάκου και τη μπίρα Νήσος, καθώς και την DS Automobiles.
Τα FNL Best Restaurant Awards, τα βραβεία που έγιναν θεσμός, στην τέταρτη χρονιά φέτος, αποτυπώνουν με συνέπεια τη σύγχρονη γευστική αισθητική, και αναδεικνύουν τους χώρους εστίασης που εκδηλώνονται συνεχώς οι νέες γαστρονομικές τάσεις. Η τελική λίστα διαμορφώθηκε από μια 15μελή πολυσυλλεκτική κριτική επιτροπή και είναι αποτέλεσμα αμέτρητων γαστρονομικών οδοιπορικών και δοκιμών, απ’ άκρη σε άκρη της Ελλάδας, πολλών παραγωγικών debates και ανταλλαγών απόψεων, αλλά κυρίως της τεχνογνωσίας και του πάθος της πιο έμπειρης και έγκυρης ομάδας γευσιγνωστών που διαθέτει η χώρα μας, δηλαδή των Πάνο Δεληγιάννη, Θάλειας Τσιχλάκη, Φώτη Βαλλάτου, Τάσου Μητσελή, Βασίλη Δημαρά, Γιάννη Δεβετζόγλου, Φώτη Τσιμέλα, Άντζελα Σταματιάδου, Πάνου Σταθόπουλου, Ντίνου Στεργίδη, Εύης Φέτση, Πέτρου Μπουροβίλη, Δημήτρη Παπαζυμούρη,, Μύρωνα Στρατή, και Χρίστου Φίλιου.
Το FNL, το portal γαστρονομίας & ευζωίας (The Food and Leisure Guide, www.fnl-guide.com) έχοντας φιλοξενήσει εκατοντάδες ενυπόγραφες κριτικές ελληνικών εστιατορίων καθώς και των πιο πολυσυζητημένων και δημοφιλών εστιατορίων του εξωτερικού, επιτρέπει στην κριτική επιτροπή να τοποθετεί αξιολογικά τα εστιατόρια σε μια κλίμακα διεθνούς εμβέλειας. Κάθε εστιατόριο αξιολογείται από μέλη της γευσιγνωστικής επιτροπής μία ή και περισσότερες φορές κατά τη διάρκεια της χρονιάς με αυστηρά αξιολογικά κριτήρια όπως είναι η ανάδειξη της ποιοτικά καλύτερης δυνατής πρώτης ύλης, η τεχνική επάρκεια του σεφ στην εκτέλεση μιας συνταγής, η σύνθεση του μενού και το κατά ποσό εκφράζει με ακρίβεια τη γενικότερη ταυτότητα του εστιατορίου, η πολυπλοκότητα, η αρμονία, το γευστικό βάθος και η παρουσίαση ενός πιάτου, καθώς κι η ικανότητα του σεφ να επιχειρεί δημιουργικές σπεσιαλιτέ, συνδυάζοντας με τόλμη και φαντασία κορυφαία υλικά.
Η επιτροπή βραβεύει σε δύο επίπεδα, με τα εστιατόρια να αξιολογούνται με τα αστέρια του FNL ενώ παράλληλα χωρίζονται σε κατηγορίες με βάση τη γαστρονομική τους πρόταση και το στυλ τους. Η διαφοροποίηση όμως ανάμεσα στο ένα αστέρι και τα δύο, τρία ή τέσσερα παραμένει βασικό σημείο στην φιλοσοφία αξιολόγησης του FNL. Ενώ τα εστιατόρια που κερδίζουν ένα αστέρι μπορεί να μην είναι απολύτως συγκρίσιμα μεταξύ τους, δεδομένου ότι ακολουθείται η λογική του «καλό στην κατηγορία του», τα εστιατόρια με δύο, τρία ή τέσσερα αστέρια είναι απολύτως συγκρίσιμα σε ότι αφορά στη γαστρονομική τους ποιότητα. Έτσι, ενώ με ένα αστέρι μπορεί να αξιολογηθεί ένα street-food, ένα bistro, αλλά και ένα πολυτελές, γαστρονομικό εστιατόριο, ως καλό στην κατηγορία του, στις επόμενες βαθμίδες, των δύο, τριών και τεσσάρων αστεριών θα πρέπει η γευστική τους ποιότητα να είναι απολύτως του ίδιου επιπέδου, ανεξαρτήτως στυλ.. Τα κριτήρια αξιολόγησης Ξεκάθαρη έμφαση δίνεται στην κουζίνα της χώρας μας και στα τοπικά προϊόντα με την ελληνική γαστρονομία να χωρίζεται σε τρεις βαθμίδες, τιμώντας τόσο τους θεματοφύλακες της παραδοσιακής κουζίνας, η οποία αποτελεί πηγή έμπνευσης για οποιονδήποτε θελήσει να αποδώσει με δημιουργικό τρόπο τις γεύσεις αυτού του τόπου, όσο κι εκείνους που την αποδίδουν εύστοχα με μια μοντέρνα αισθητική, γεφυρώνοντας το χθες με το σήμερα, μέχρι τους απόλυτους εκφραστές της ύψιστης εκδοχής της που μεταφράζεται ακόμη και ως μαγειρική καλλιτεχνία.
“Ολόκληρος ο πλανήτης έχει υιοθετήσει έναν άλλο τρόπο να προσεγγίζει την εστίαση. Αποζητά και εκτιμάει το street food, αγαπάει το απλό καθησυχαστικό φαγητό, που ονομάζουμε comfort και ξετρελαίνεται να ανακαλύπτει την ευγένεια τόσο στα καθημερινά φαγητά του άλλοτε, με τον τρόπο που τα «ερμηνεύουν» σήμερα οι σεφ στα πλαίσια της ανερχόμενης τάσης του bistronomy, όσο και στα πιο πολυτελή, γαστρονομικά τους εστιατόρια. Για αυτό θελήσαμε να θεσμοθετήσουμε βραβεία που θα αποτύπωναν αυτές τις αλλαγές, θα λάμβαναν υπόψη το στυλ κάθε εστιατορίου και θα αποτιμούσαν τη γενικότερη προσπάθεια των εστιατόρων και των μαγείρων να εκφράσουν τη γαστρονομική φιλοσοφία τους» εξηγεί ο εμπνευστής του θεσμού κος Πάνος Δεληγιάννης. Τα γαστρονομικά βραβεία του FNL επιχειρούν να φέρουν στο προσκήνιο όλους τουςπρωταγωνιστές της ελληνικής εστιατορικής σκηνής οι οποίοι συντελούν καθοριστικά στην ανάπτυξη της, εμπλουτίζοντας την εθνική γευστική παρακαταθήκη μας.
Η κλίμακα της βαθμολογίας 1 αστέρι: καλό στην κατηγορία του. Με ένα αστέρι βαθμολογείται οποιοδήποτε σημείο εστίασης ξεχωρίζει για τις γευστικές επιδόσεις του εντός της κατηγορίας του, είτε αυτή είναι η γαστρονομική κουζίνα, η έθνικ, το comfort food, είτε μια ταβέρνα ή ακόμη και ένα σημείο street food. 2 αστέρια: πολύ καλό εστιατόριο ανεξαρτήτως κατηγορίας. Με δύο αστέρια θα μπορούσε επίσης να αξιολογηθεί κι ένα απλό εστιατόριο οποιουδήποτε στιλ εφόσον οι γευστικές επιδόσεις του και η ποιότητα των υλικών του αντανακλώνται σε τέτοιο βαθμό που να το φέρνει στα πρόθυρα της υψηλής γαστρονομίας. 3 αστέρια: εξαιρετικό εστιατόριο διεθνούς κλάσης. Μόνο τα κορυφαία γαστρονομικά εστιατόρια της χώρας θα μπορούσαν να αποσπάσουν μια τόσο υψηλή διάκριση. 4 αστέρια: ένα μεγάλο εστιατόριο. Μόνο ένα πραγματικά άριστο εστιατόριο που θα ανήκει στην παγκόσμια ελίτ μπορεί να διεκδικήσει την κορυφαία διάκριση του FNL!
Οι κατηγορίες των βραβείων
● Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία: Συμπεριλαμβάνονται τα γαστρονομικά εστιατόρια που εμπνέονται από τις μεγάλες κουζίνες του κόσμου και η πρόταση τους χαρακτηρίζεται από μεγάλη τεχνική αρτιότητα, πρωτοτυπία και μαεστρική διαχείριση των άριστων πρώτων υλών.
● Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία: Συμπεριλαμβάνονται τα εστιατόρια που αντλούν την έμπνευση τους κυρίως από τη μαγειρική παράδοση του τόπου μας, χρησιμοποιώντας την καλύτερη ποιότητα των προϊόντων, ενώ παντρεύουν λόγιες και δημώδεις μαγειρικές τεχνικές, αποδίδοντας έτσι με εκλεπτυσμένο και δεξιοτεχνικά μεταμοντέρνο τρόπο γευστικές μνήμες που είναι καταγεγραμμενες στο DNA των Ελλήνων.
● Σύγχρονη Ελληνική κουζίνα: Στη κατηγορία αυτή εντάσσονται τα εστιατόρια που πατώντας γερά στις ρίζες της ελληνικής κουζίνας, τη μετουσιώνουν σε κάτι πιο σύγχρονο προσθέτοντας νεωτεριστικές πινελιές χωρίς να αλλοιώνουν την ταυτότητα της, ώστε να μετασχηματιστεί σε αυτό που μέλλει να αποτελέσει τη παράδοση του αύριο.
● Παραδοσιακή Ελληνική κουζίνα: Τα παραδοσιακά εστιατόρια θεσμοί τα οποία αποδίδουν με το καλύτερο δυνατό τρόπο την αυθεντική ελληνική γεύση, δίνοντας μεγάλη έμφαση στα κορυφαίας ποιότητας προϊόντα του τόπου μας.
● Modern Bistro: Στη κατηγορία αυτή εντάσσονται όλα εκείνα τα σύγχρονα εστιατόρια που σερβίρουν από πληθωρικό fine casual φαγητό μέχρι αυθόρμητα, ανεπιτήδευτα ή και ραφιναρισμένα γαστρονομικά πιάτα, όχι απαραιτήτως με πολυτελή υλικά, που ξυπνάνε το ενδιαφέρον κυρίως λόγω της βαθιάς νοστιμιάς και του αντισυμβατικού χαρακτήρα τους.
● Ευρωπαϊκές Κουζίνες: Στην κατηγορία αυτή συμπεριλαμβάνονται τα εστιατόρια που σερβίρουν μια ιδιαιτέρως προσεγμένη κουζίνα που αντλεί την έμπνευση της από τις παραδοσιακές γαστρονομικές κουλτούρες των ευρωπαϊκών χωρών.
● High-End Beach Restaurants: Μια κατηγορία που ουσιαστικά δημιουργήθηκε στην Μύκονο όπου ορισμένα εστιατόρια πήγαν τον όρο beach-restaurant σε εντελώς άλλο επίπεδο καταφέρνοντας να συνδυάσουν τις υψηλές γαστρονομικές επιδόσεις με το fun.
● Fusion & Εthnic κουζίνα: Εστιατόρια τα οποία σερβίρουν μια ξεχωριστή κουζίνα στην οποία παντρεύονται ετερόκλητα μεταξύ τους γευστικά πολιτισμικά στοιχεία σε ένα ερεθιστικό αμάλγαμα εξωτισμού και δυτικότροπων τεχνικών ή εστιατόρια τα οποία αποδίδουν με όσο το δυνατόν αυθεντικότερο τρόπο το γευστικό φολκλόρ χωρών πέρα από τα σύνορα της παραδοσιακής Ευρώπης.
● Εστιατόριο για Κρέας: Τα εξειδικευμένα εστιατόρια και οι ταβέρνες που σερβίρουν μια μεγάλη γκάμα από υψηλής ποιότητας κρέατα και ξεχωρίζουν τόσο για την αναζήτηση στην προέλευση στις κοπές όσο για την τεχνική επιδεξιότητα της κουζίνας που εγγυάται τη μέγιστη δυνατή απόλαυση.
● Εστιατόριο για Ψάρι: Τα σημεία εστίασης που δίνουν απόλυτη έμφαση στην εκλεκτική ψαροφαγία, αναδεικνύοντας το ευαίσθητο προφίλ της πρώτης ύλης με κάθε δυνατό μαγειρικό τρόπο.
● Street food: Τα σημεία εστίασης που σερβίρουν ένα απλό φαγητό πληθωρικής νοστιμιάς ως επί το πλείστον στο χέρι, το οποίο αποδίδεται με τόση φροντίδα, μεράκι και προσοχή στη λεπτομέρεια που θα μπορούσαμε να το απολαύσουμε ακόμα και σε ένα «κανονικό» εστιατόριο.
Τα ειδικά βραβεία
● Βραβείο Συνολικής Προσφοράς: Το βραβείο συνολικής προσφοράς απονέμεται σε εξέχουσες προσωπικότητες που με τη δράση και το διαμέτρημα τους έχουν συμβάλει στην προώθηση του γαστρονομικού ιδεώδους στη χώρα μας.
● Most Influential Chef: Το βραβείο του πλέον επιδραστικού σεφ απονέμεται στον σεφ που με το έργο, το ήθος και την πολυσχιδή προσωπικότητα του δημιουργεί και πρωτοστατεί σε γευστικές τάσεις, εμπνέει σε μεγάλο βαθμό τους νεότερους μάγειρες και γίνεται παράδειγμα προς μίμηση ή επηρεάζει θετικά μια μεγάλη μερίδα του κοινό, ξυπνώντας το ενδιαφέρον της για την ενασχόληση με τη γαστρονομία και τα προϊόντα του τόπου μας.
● Best Pastry Chef: Απονέμεται στον ζαχαροπλάστη που έχει δημιουργήσει εμπνευσμένα, πολύπλοκα, καλαίσθητα και άρτια εκτελεσμένα επιδόρπια, τα οποία θα μπορούσαν να σερβίρονται σε οποιοδήποτε σπουδαίο εστιατόριο στον κόσμο.
● Καλύτερη λίστα κρασιών: Το βραβείο της καλύτερης λίστας κρασιών, πέρα από το τεράστιο εύρος και τη σπανιότητα των προτάσεων της συνυπολογίζει και την καθοριστική συμβολή του οινοχόου στη μεγιστοποίηση της απόλαυσης του γεύματος.
Η ΛΙΣΤΑ ΤΩΝ ΝΙΚΗΤΩΝ
Ακολουθούν τα 135 βραβευμένα εστιατόρια για το 2020 όπως τα αξιολόγησε η επιτροπή των FNL Best Restaurant Awards. Τρία εστιατόρια κέρδισαν τρία αστέρια, σε 31 απονεμήθηκαν δύο αστέρια και σε 101 ένα αστέρι. Κανένα εστιατόριο δεν πέτυχε την ανώτατη
βαθμολογία των τεσσάρων αστεριών. Τέλος, 31 εστιατόρια κέρδισαν για πρώτη φορά αστέρι, από τα οποία τα επτά από άνοιξαν μέσα στο 2019 (ένδειξη “Newcomer”).
Διεθνής Υψηλή Γαστρονομία
3 αστέρια Σπονδή, Αθήνα Squirrel, Danai Beach Resort And Villas, Χαλκιδική
2 αστέρια Bill & Coo Gastronomy Project, Μύκονος CTC, Αθήνα Elements, Canaves Oia Epitome Hotel, Σαντορίνη Fresco, Sani Dunes, Χαλκιδική Lauda, Andronis Boutique Hotel, Σαντορίνη Lycabettus Restaurant, Andronis Boutique Hotel, Σαντορίνη Patio, The Margi Hotel, Αθήνα Premiere, Athenaeum Intercontinental, Αθήνα Santoro, Grace Hotel, Σαντορίνη The Treehouse, Ekies All Senses Resort, Χαλκιδική
1 αστέρι Alfredo`s, Regency Casino, Θεσσαλονίκη Kamares by Spondi, Eagles Palace, Χαλκιδική Water, Sani Resort, Χαλκιδική
Ελληνική Υψηλή Γαστρονομία
3 αστέρια Etrusco, Κέρκυρα
2 αστέρια Aleria, Αθήνα Botrini`s, Αθήνα Hytra, Αθήνα Selene, Σαντορίνη
Opson, Andronis Arcadia, Σαντορίνη (Newcomer) Varoulko Seaside, Αθήνα
Σύγχρονη Ελληνική Κουζίνα
2 αστέρια Kooc, Costa Navarino, Πελοπόννησος (New Entry) Mikrasia, Katikies Myconos Hotel, Μύκονος Ντομάτα, Μαρίνα Sani Resort, Χαλκιδική Salonica, Macedonia Palace Hotel, Θεσσαλονίκη Sense, Athens Was Hotel, Αθήνα Tudor Hall, King George Palace Hotel, Αθήνα
1 αστέρι Αθήρι, Αθήνα Archipelagos, Archipelagos Hotel, Μύκονος (New Entry) Artisanal, Αθήνα (New Entry) Βασίλαινας, Αθήνα (New Entry) Bubo Fine Dining, Ekies All Senses Resort, Χαλκιδική Cuvée, Aqua Blu, Κως (New Entry) De Paul, Σαντορίνη (Newcomer) Κοντοσώρος, Ξινό Νερό Kool Life, Life Gallery Hotel, Αθήνα (New Entry) Lady Finger, Andronikos Hotel, Μύκονος Melia, Lesante Blu Hotel, Ζάκυνθος (New Entry) M-Eating, Μύκονος Petra, Canaves Oia Hotel, Σαντορίνη (New Entry) Pomo D`Oro, Κέρκυρα Reeza, Rocabella Hotel, Μύκονος Salvia, Aristi Mountain Resort, Ζαγοροχώρια Sea Sense, Φολέγανδρος (New Entry) Throubi, Andronis Concept Hotel, Σαντορίνη Selene Meze & Wine, Σαντορίνη Χαρούπι, Θεσσαλονίκη The White House, Κέρκυρα (New Entry)
Παραδοσιακή Ελληνική Κουζίνα
1 αστέρι Γαστροδρόμιο Εν Ολύμπω, Λιτόχωρο Γιουβετσάκια, Αθήνα Elies, Καρδαμύλη (New Entry) Ο Θωμάς, Σκλήθρο Κληματαριά (του Μπέλλου), Κέρκυρα Στου Κώστα (Βασιλειάδη), Καλαμάτα (New Entry) Μαγικές Κατσαρόλες, Αθήνα Μεζέν, Βόλος Μεζέν Salonica, Θεσσαλονίκη Μπουκαδούρα, Χαλκιδική Νόμπελος, Ζάκυνθος (New Entry) Χάραμα, Νάουσα Ωρομέδων, Κως (New Entry)
Modern Bistro
2 αστέρια Vezene, Αθήνα
1 αστέρι Clochard, Θεσσαλονίκη Cookoovaya, Αθήνα Idol, Σαντορίνη Malabar, The Margi Hotel, Αθήνα Malconi’s, Αθήνα Μανιτάρι, Θεσσαλονίκη Scala Vinoteca, Αθήνα Seven Food Sins, Αθήνα (New Entry) Simul, Αθήνα (New Entry) ΦΒΚ, Αθήνα (Newcomer)
Ευρωπαϊκές Κουζίνες
1 αστέρι Ambrosia, Hyatt Regency Hotel, Θεσσαλονίκη Andromeda Restaurant, Χαλκιδική Βενετσιάνικο Πηγάδι, Κέρκυρα Eleonas by Fuga, Eagles Villas, Χαλκιδική Επτά, Αθήνα (New Entry) GB Roof Garden, Grande Bretagne Hotel, Αθήνα Giacomo, Αθήνα Juju, Divani Caravel Hotel, Αθήνα Κλαδί Ελιάς, Μεσορόπη Καβάλας Sterna, Kinsterna Hotel, Πελοπόννησος (New Entry) Veritable, Αθήνα (Newcomer)
High-End Beach Restaurants
2 αστέρια Scorpios, Μύκονος
1 αστέρι Jackie O’, Μύκονος Kensho Psarrou, Kensho Psarrou Hotel, Μύκονος SantAnna, Μύκονος
Fusion & Ethnic κουζίνα
2 αστέρια Matsuhisa Athens, Αθήνα Matsuhisa Mykonos, Belvedere Mykonos Hotel, Μύκονος Mr. Pug, Μύκονος Ovac, Cavo Tagoo Hotel, Μύκονος Ovac, Cavo Tagoo Hotel, Σαντορίνη
1 αστέρι Alali Restaurant, Σαντορίνη (New Entry) Birdman, Αθήνα Freud Oriental, Αθήνα Helios, Four Seasons Astir Palace, Αθήνα (Newcomer)
NAOS, Σαντορίνη (New Entry) Nikkei, Αθήνα Nikkei, Μύκονος Nolan, Αθήνα Sushimou, Αθήνα
Εστιατόριο για Κρέας
1 αστέρι Base Grill, Αθήνα Beefbar Mykonos, Μύκονος Βεργιώτικο, Βέροια Dome Real Cuisine, Hotel Nikopolis, Θεσσαλονίκη Drakoulis Dry & Raw Kolonaki Drakoulis Dry & Raw Voula Κρητικός, Αθήνα Παλιά Αθήνα, Θεσσαλονίκη (New Entry) Τηλέμαχος Art Grill, Αθήνα
Εστιατόριο για Ψάρι
2 αστέρια Μαύρη Θάλασσα, Θεσσαλονίκη Τραβόλτα, Αθήνα
1 αστέρι Armyra by Papaioannou, Costa Navarino, Πελοπόννησος (New Entry) Celebrities, Myconian Imperial, Μύκονος (New Entry) Δίχτυα, Σαντορίνη Δουράμπεης, Αθήνα Ιθάκη, Αθήνα Μαρίνα, Χαλκιδική Μούργα, Θεσσαλονίκη Παπαϊωάννου, Αθήνα Toula’s, Κέρκυρα Τριζόνι, Χαλκιδική Το Ψαράκι, Σαντορίνη
Street Food
1 αστέρι Baba Ghanoush, Αθήνα Burger Joint, Αθήνα Dal Professore Pizza, Αθήνα (Newcomer) Falafel Abu Milad, Αθήνα (New Entry) Feyrouz, Αθήνα Granello, Αθήνα (Newcomer) Guarantee, Αθήνα Hoocut, Αθήνα Κώστας, Αθήνα Mr. Pug’s Canteen, Αθήνα Pizza Poselli, Θεσσαλονίκη
Βραβείο Συνολικής Προσφοράς Γιάννης Μπουτάρης
Most Influential Chef Σωτήρης Κοντιζάς
Best Pastry Chef Γιώργος Πλατινός
Best Wine List Squirrel