15 λεπτά σιγής: Η αλληλεγγύη κατακλύζει τους δρόμους της Σερβίας

Όλα ξεκίνησαν μετά το τραγικό ατύχημα στον σιδηροδρομικό σταθμό του Νόβι Σαντ, όταν η πτώση ενός ανακαινισμένου σκεπάστρου στοίχισε τη ζωή σε 15 ανθρώπους. Οι φοιτητές αντέδρασαν αμέσως, αποκλείοντας τις σχολές τους, και σύντομα άνθρωποι από κάθε γωνιά της χώρας ενώθηκαν μαζί τους.

Συνομιλώντας με φίλες και φίλους από τη Σερβία, έμαθα πράγματα που δεν ήξερα. Για παράδειγμα, κάθε μέρα στις 11:52 π.μ. οι δρόμοι σε ολόκληρη τη χώρα «παγώνουν» για 15 λεπτά, καθώς οι πολίτες τιμούν κάθε θύμα με ένα λεπτό σιγής. Οι ηθοποιοί στα θέατρα αρνήθηκαν να εργαστούν, οι δικηγόροι απέφυγαν τα καθήκοντά τους για επτά ημέρες, και οι επαγγελματίες υγείας βγαίνουν καθημερινά για 15 λεπτά σιωπής μπροστά στα νοσοκομεία. Στις 24 Ιανουαρίου οργανώθηκε γενική απεργία, ενώ οι φοιτητές απέκλεισαν για 24 ώρες την Autokomanda, τον κύριο οδικό άξονα που συνδέει τα νότια προάστια με το κέντρο του Βελιγραδίου. Επιπλέον, πολλές επιχειρήσεις –από εστιατόρια μέχρι καταστήματα– παρέμειναν κλειστές.

Η απαίτηση του κόσμου, όπως μου είπαν οι Σέρβοι φίλοι, δεν είναι «αλλάξτε κυβέρνηση»· αντίθετα, το βασικό μήνυμα είναι: «Κάντε τη δουλειά σας. Εμείς πάμε στα δικαστήρια». Αξιώνουν τη δημοσιοποίηση όλων των εγγράφων που αφορούν την ανακατασκευή του σιδηροδρομικού σταθμού, τη διερεύνηση ενδεχόμενων ευθυνών και την αθώωση ενός αδίκως συλληφθέντα ακτιβιστή. Μέσα σε αυτή την κινητοποίηση, όπως μου ανέφεραν οι ίδιοι οι πολίτες, δεν λείπουν οι άνωθεν πιέσεις. Εργαζόμενοι σε δημόσια σχολεία και άλλους κρατικούς φορείς έχουν δεχθεί απειλές για πειθαρχικές κυρώσεις ή και απολύσεις, εάν δεν εκτελέσουν τα καθήκοντά τους ως ένδειξη συμπαράστασης. Επιπλέον, κατά τη διάρκεια των αποκλεισμών καταγράφηκαν θλιβερά περιστατικά: ένας οδηγός παρέσυρε, ευτυχώς χωρίς θανάτους, δύο φοιτήτριες και δύο εργαζομένους στην υγεία, ενώ επίσης έχασε τη ζωή του ένας σκύλος.

Η ενότητα των Σέρβων διαδηλωτών παραμένει ακλόνητη. Το μήνυμα που εκπέμπουν δεν εγκλωβίζεται σε κομματικά παιχνίδια. Διακηρύσσουν καθαρά και ειρηνικά ότι δεν βρίσκονται στους δρόμους για να «ρίξουν» κάποιον πολιτικό, αλλά για να ανακτήσουν τους θεσμούς για όλους, να αποκαλύψουν τη διαφθορά και να φέρουν στο φως την αλήθεια. Όπως μου είπε χαρακτηριστικά μια φίλη από τη Σερβία: «Δεν ξέρω ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα. Αυτοί οι νέοι, όμως, μού ξύπνησαν την αλληλεγγύη, τη συντροφικότητα και την ενσυναίσθηση. Ακόμα κι αν αυτό είναι το μόνο που μείνει, θα έχουν πετύχει κάτι σπουδαίο.»

Όσα συμβαίνουν στη Σερβία δεν είναι μακριά από τη δική μας πραγματικότητα. Οι μαζικές κινητοποιήσεις, που φαίνεται πως δεν πρόκειται να κοπάσουν σύντομα, αποτελούν παράδειγμα για το πώς μπορούμε – ως κοινωνία των πολιτών – να διεκδικήσουμε τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, χωρίς να καταλήγουμε σε στενά κομματικά «μέτωπα». Είναι απόδειξη ότι η πραγματική αλλαγή γεννιέται από τη βάση, από όσους δεν συμβιβάζονται με τον φόβο, το ατομικό συμφέρον ή τη σιωπή.

Η κινηματική δύναμη των διαδηλώσεων στη Σερβία βασίζεται στην αλληλεγγύη, την ενσυναίσθηση και τη συλλογικότητα. Κάθε άνθρωπος που κατεβαίνει στους δρόμους – παρά τις πιέσεις, τους κινδύνους ή το ενδεχόμενο πειθαρχικών κυρώσεων – συμβάλλει σε μια κοινή φωνή που διεκδικεί ένα καλύτερο μέλλον. Όσο τα πράγματα δυσκολεύουν, τόσο πιο ηχηρό γίνεται το αίτημα για διαφάνεια, αξιοπρέπεια και κοινωνική δικαιοσύνη. Κρατώ τα λόγια της Σέρβας φίλης και συνεχίζω να παρακολουθώ με θαυμασμό αυτά που μπορεί να καταφέρει η κοινωνία των πολιτών, όταν ενώνεται και δρα μαζί.