18 Οκτωβρίου 1981: Από την μεγάλη ανατροπή στον μαρασμό και στο άδηλο μέλλον…

Σήμερα συμπληρώνονται ακριβώς 40 χρόνια από μια ημερομηνία- ορόσημο στην πολιτική ζωή της μεταπολεμικής Ελλάδας: 18 Οκτωβρίου 1981.

Μια λέξη του από πάνω τίτλου («ανατροπή») μοιάζει ή μπορεί να είναι υπερβολική. Για να μην είναι, χρειάζεται ένα επίθετο να την προσδιορίζει. Ποιο; Εκλογική, πολιτική, κοινωνική, οικονομική; Ποιος, τέλος πάντων, επιθετικός προσδιορισμός της ταιριάζει;

Ας δούμε λίγη ιστορία. Τι συνέβη στην Ελλάδα μετά την Κατοχή και τον Εμφύλιο; Είχαμε την επικράτηση των νικητών. Φυσιολογική εξέλιξη. Μόνο που στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες( του ’50, του ’60 και του ’70) αυτό σήμαινε την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος-κοινοβουλευτικού ή μη-που εκφραζόταν από το εκάστοτε κόμμα της Δεξιάς. Η άλλη πλευρά του λόφου-και όχι μόνον η Αριστερά, αλλά και οι άνθρωποι του Κέντρου, που στιγματίστηκαν σαν «συνοδοιπόροι» της- δεν είχε στον ήλιο μοίρα. Και όσες φορές κατάφερε να επικρατήσει εκλογικά(πχ 1964, Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου) δεν μπόρεσε ποτέ να ασκήσει πραγματική εξουσία, την οποία είχαν μόνιμα άλλα κέντρα: το Παλάτι, το βαθύ Κράτος(Στρατός, Αστυνομία, Διοίκηση), υπό την υψηλή επίβλεψη των Αμερικανών. Και στο τέλος η χούντα των Απριλιανών.

Στις 18 Οκτωβρίου 1981 μπορεί να μην επαληθεύτηκε το προεκλογικό σύνθημα του 1974 («στις 18 σοσιαλισμός»-εννοούσε την 18^η Νοεμβρίου, την επομένη των τότε εκλογών), αλλά είχαμε την πρώτη μεγάλη ανατροπή στη μεταπολεμική Ελλάδα. Ένα κόμμα έξω από τα παραδοσιακά (το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου δεν ήταν συνέχεια της Ένωσης Κέντρου) κατάφερε να φτάσει στην εξουσία και να εδραιωθεί ως τέτοιο για τις επόμενες τρεις δεκαετίες.

Επομένως, η ανατροπή εκείνης της ημέρας δεν ήταν μόνο εκλογική.

Ηταν και πολιτική. Διότι, για πρώτη φορά στη μεταπολεμική Ελλάδα, ένα κόμμα πέραν της παραδοσιακής Δεξιάς, σταθεροποιήθηκε, με όρους εξουσίας, στο πολιτικό σκηνικό. Η κανονικότητα μιας κοινοβουλευτικής δημοκρατίας αποκαταστάθηκε.

Ηταν οικονομική και κοινωνική . Διότι ευρέα στρώματα του πληθυσμού βγήκαν από την πολιτική αφάνεια και την οικονομική καχεξία. Επιπλέον, τότε εφαρμόστηκαν, για πρώτη φορά, πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, που ουδέποτε είχε διανοηθεί η ελληνική κοινωνία: αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, ψήφος στα 18, ισότητα των φύλλων, πολιτικός γάμος, θεσμοθέτηση του ΕΣΥ κ.α). Τα φτωχότερα στρώματα πήραν βαθιά ανάσα.

Κάπως έτσι η ημερομηνία αυτή, 18 Οκτωβρίου 1981, είναι η σημαντικότερη της μεταπολεμικής Ελλάδας. Και δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη κυβερνητική τετραετία του ΠΑΣΟΚ (1981-1985) αξιολογείται σχεδόν σε όλες τις έρευνες ως η σημαντικότερη της Μεταπολίτευσης και ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο «θεός» της άλλης μισής Ελλάδας, ως ο καλύτερος πρωθυπουργός της ίδιας περιόδου.

Η εκλογική ανατροπή του 1981 και όσα ακολούθησαν ανήκουν πλέον στην Ιστορία. Το δημιούργημα του Ανδρέα Παπανδρέου άντεξε, ως μεγάλο κόμμα, για τρεις δεκαετίες με άλλους δύο αρχηγούς: τον Κώστα Σημίτη (νικηφόρες εκλογές του 1996 και του 2000) και τον Γιώργο Παπανδρέου (ήττες το 2004 και το 2007 και νίκη το 2009). Από τότε μπήκε στον κύκλο της φθοράς, καθώς χρεώθηκε την χρεοκοπία(στην οποία είχε οδηγήσει τη χώρα η προηγηθείσα κυβέρνηση Καραμανλή), με την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου. Συγκυβέρνησε με τον αιώνιο αντίπαλο»(ΝΔ) την περίοδο 2012-2015 και κινδύνεψε με κοινοβουλευτική εξαφάνιση το 2015(4,68%-αρχηγός ο Ευάγγελος Βενιζέλος) και έφτασε στο 8% το 2019, με άλλο όνομα(Κίνημα Αλλαγής) και υπό την αρχηγία της Φώφης Γεννηματά.

Υπάρχει μέλλον για το ΚΙΝΑΛ και ποιο; Το βέβαιο είναι ότι η αναγκαστική διαδοχή της κυρίας Γεννηματά γέννησε πολλούς «μνηστήρες», έξι μέχρι στιγμής. Και επανέφερε στο προσκήνιο τον πρώην πρωθυπουργό Γιώργο Παπανδρέου, αλλά η πιθανή υποψηφιότητά του προσκρούσει στην άρνηση των περισσότερων άλλων υποψηφίων να αποσυρθούν.

Στα 47 χρόνια από την Μεταπολίτευση του 1974 ο μόνος πρωθυπουργός που ηττήθηκε τρεις φορές σε εκλογές(1989 και 1990) και κατάφερε να επανέλθει στην εξουσία (1993) ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου. Ολοι οι άλλοι είτε ηττήθηκαν και αποχώρησαν(Γεώργιος Ράλλης, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Κώστας Καραμανλής, Αντώνης Σαμαράς) είτε ολοκλήρωσαν τη θητεία τους και δεν ήταν πάλι υποψήφιοι( Κωνσταντίνος Καραμανλής, Κώστας Σημίτης). Ο Γιώργος Παπανδρέου παραιτήθηκε από εν ενεργεία πρωθυπουργός το 2011. Και ο Αλέξης Τσίπρας φαίνεται ότι θα είναι και πάλι υποψήφιος στις επόμενες εκλογές.

Επιμύθιον: η 18^η Οκτωβρίου 1981 είναι ημερομηνία σταθμός για την πολιτική ζωή της μεταπολεμικής Ελλάδας. Με βάση τα δεδομένα, παλαιότερα και σημερινά, φαίνεται ανεπανάληπτη, τουλάχιστον στο προβλεπτό μέλλον. Και όσοι φαντασιώνονται κάποια επανάληψη, ας έχουν υπόψη τους τη γνωστή ρήση του Μαρξ: «Η Ιστορία επαναλαμβάνεται την πρώτη φορά σαν τραγωδία και τη δεύτερη σαν φάρσα»…