Τα εξαιρετικά βραβεία των Καννών και το τρελό σερί του Λάνθιμου

Εξαιρετικά ήταν τα βραβεία που δόθηκαν στο τέλος του 77ου φεστιβάλ Καννών από την επιτροπή της προέδρου Γκρέτα Γκέργουιγκ.

Σε ένα διαγωνιστικό που έκρυβε τους θησαυρούς του κατά κύριο λόγο στο δεύτερο μισό, σχεδόν όλες από τις πραγματικά εξαιρετικές ταινίες βρήκαν θέση στα βραβεία. (Ατυχής εξαίρεση το “Caught by the Tides” του κινέζου Ζία Ζανγκ-κε, ίσως το καλύτερο της διοργάνωσης, που έφυγε με άδεια χέρια.) Κι ενώ η μάχη που οι περισσότεροι περιμέναμε ήταν ανάμεσα στο ιρανικό φιλμ “The Seed of the Sacred Fig” του Μοχάμαντ Ρασούλοφ και το ινδικό ποίημα “All We Imagine As Light” της Παγιάλ Καπάντια, η επιτροπή έκανε την μεγάλη έκπληξη βραβεύοντας ένα φιλμ που επίσης έλαβε αποθεωτικές κριτικές και συνεπήρε το κοινό.

Ο Χρυσός Φοίνικας πήγε λοιπόν στο “Anora” του Σον Μπέικερ, μια ξέφρενη σύγχρονη εκδοχή του Pretty Woman με ένα άγγιγμα σκρούμπολ κωμωδίας α λα Έρνστ Λιούμπιτς. Αυτό γίνεται κάτω από τα εκτυφλωτικά φώτα ενός σκοτεινού κόσμου, καθώς η σεξεργάτρια Άνι (Μάικι Μάντισον, ρόλος-αποκάλυψη) γνωρίζει ένα νεαρό πάμπλουτο ρώσο. Γρήγορα όμως το παραμύθι της γκρεμίζεται – πώς θα μπορούσε ποτέ να γίνει αλλιώς;

Είναι ένα ξέφρενο, τρομερά διασκεδαστικό φιλμ, όχι από αυτά ακριβώς που φαντάζεσαι να θριαμβεύουν στις Κάννες, αν και πρόσφατα όπως είδαμε και με το “Τρίγωνο της Θλίψης” ο κόσμος στις Κάννες καμιά φορά θέλει να περάσει καλά. Όχι πως αυτό πρέπει να μειώσει τη βαρύτητα του “Anora”. Μπορεί να είναι διασκεδαστικό και αστείο φιλμ, όμως υπάρχει μια θλίψη στην καρδιά του, κάνοντάς το μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίπτωση μεγάλης βράβευσης.

Ταυτόχρονα υπάρχει και κάτι πολύ γλυκό σε αυτή τη βράβευση: Η Γκρέτα Γκέργουιγκ είναι μια σκηνοθέτης και ηθοποιός που έχει τις ρίζες της στο αμερικάνικο mumblecore, σε εκείνο το κίνημα αυτοσχεδιαστικού, no budget σινεμά από το οποίο προήλθαν δημιουργοί όπως τα αδέρφια Σάφντι (“Uncut Gems”), ο Μπάρι Τζένκινς (“Moonlight”) και φυσικά η ίδια.

Ο Σον Μπέικερ (“The Florida Project”, “Tangerine”) δεν είχε δεσμούς με τη συγκεκριμένη κοινότητα, όμως από το 2000 μέχρι και σήμερα δε σταμάτησε ποτέ να είναι ένας απόλυτα true indie σκηνοθέτης, γυρίζοντας ταινίες έξω από το στουντιακό σύστημα, ανεξάρτητες στο μεδούλι τους, με ανύπαρκτα μπάτζετ, με iPhone, με συνεργεία τριών ανθρώπων, και λέγοντας ιστορίες ανθρώπων στα περιθώρια του κοινωνικού ιστού, αυστηρά μέσα από το δικό τους βλέμμα. Για να είμαστε ειλικρινείς, δεν υπάρχει στο αμερικάνικο σινεμά άλλος σκηνοθέτης σαν τον Σον Μπέικερ μες στον 21ο αιώνα, κανείς δεν τολμά να κάνει αυτό που σταθερά κι αδιάκοπα εκπροσωπεί ο Μπέικερ.

Το δρόμο του στις Κάννες τον βρήκε αργά και σταθερά, φτάνοντας στο Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών με την 6η του ταινία (το “Florida Project”) και μπαίνοντας επιτέλους στο Διαγωνιστικό μόλις με την 7η του, το “Red Rocket” (που δεν κυκλοφόρησε καν στην Ελλάδα). Η εκτίναξή του στον Χρυσό Φοίνικα σήμερα, είναι ένας θρίαμβος για το αληθινό, ουσιαστικό ανεξάρτητο σινεμά, δοσμένος από τα χέρια μιας δημιουργού που ξεκίνησε από εκεί πριν φτάσει να σκηνοθετεί την μεγαλύτερη ταινία του κόσμου πέρυσι. (Το “Barbie”.)

Το “Anora” είναι μια ψυχωμένη επιλογή για Φοίνικα από την επιτροπή, της οποίας τα βραβεία υπήρξαν σε γενικές γραμμές εκλεκτικά, βρίσκοντας χώρο για τα περισσότερα σημαντικά φιλμ του Διαγωνιστικού. Το Μεγάλο Βραβείο (στην ουσία το ασημένιο μετάλλιο) πήγε στο ινδικό breakout φιλμ της Παγιάλ Καπάντια “All We Imagine As Light”, ένα ντεμπούτο μυθοπλασίας που όχι μόνο έφτασε κατευθείαν στο Διαγωνιστικό, αλλά μάγεψε συλλογικά το κοινό. Με το χέρι στην καρδιά, θα το προτιμούσαμε για Χρυσό Φοίνικα, αλλά αυτό είναι ένα 1-2 επιλογών αληθινά εντυπωσιακό.

Η μαγεία δεν τελειώνει εκεί όμως. Το βραβείο Σκηνοθεσίας πήρε ένας από τους πιο ξεχωριστούς auteur του παγκόσμιου σινεμά αυτή τη στιγμή, ο πορτογάλος Μιγκέλ Γκόμες με το “Grand Tour”, ένα οδοιπορικό ρομαντικής απόγνωσης στην Ασία των αρχών του 20ου αιώνα που σήμανε την πρώτη συμμετοχή του Γκόμες στο Διαγωνιστικό. Εστέτ σινεμά που δεν πέρασε απαρατήρητο, ευτυχώς. Και σε μια εποχή που νιώθεις πως τα πάντα οσκαρικοποιούνται στην συζήτηση γύρω από το σινεμά, είναι τρομερά ελπιδοφόρο να βλέπουμε να τιμάται μια ταινία τόσο αποφασιστικά μακριά από κάθε τέτοια βλέψη.

Βρέθηκε θέση και για δύο από τις πιο αμφιλεγόμενες ταινίες της διοργάνωσης, αλλά και πιο πολυσυζητημένες: Το ακραίο body horror “The Substance” με τη Ντέμι Μουρ πήρε βραβείο Σεναρίου (συζητήσιμο βραβείο αλλά τουλάχιστον ένας τρόπος να αναγνωριστεί η φανταστική ταινία) και το παλαβό μιούζικαλ “Emilia Perez” του Ζακ Οντιάρ πήρε για την ακρίβεια διπλή βράβευση, το Βραβείο της Επιτροπής (χάλκινο μετάλλιο, ας πούμε) αλλά και ένα πολλαπλό βραβείο γυναικείας ερμηνείας που πήγε στο κουαρτέτο πρωταγωνιστριών του φιλμ. Ανάμεσά τους φυσικά η Κάρλα Σοφία Γκασκόν στο ρόλο της Εμίλια Πέρεζ (ιστορικό από μόνο του, σε μια τρανς ηθοποιό) αλλά και οι Ζόι Σαλντάνα, η Σελίνα Γκόμεζ και η Αντριάνα Παζ.

Χρειαζόταν διπλή βράβευση για το διχαστικό φιλμ του Οντιάρ; Αυτή είναι μια ερώτηση που θα την απαντήσει η Ιστορία, πάντως η ιδέα για συλλογικό βραβείο ερμηνείας είναι πολύ ουσιαστική στην προκειμένη περίπτωση, και μάλιστα σε μια χρονιά με πληθώρα εντυπωσιακών γυναικείων ερμηνειών στο φεστιβάλ.

Και στις αντρικές; Εδώ ερχόμαστε στα, ας πούμε, δικά μας καθώς στην πλευρά της αντρικής ερμηνείας υπήρχαν μόνο 1-2 σοβαρές εναλλακτικές, και με δεδομένο πως η μία (ο Μπεν Γουίσο) ήταν σε μια ταινία που δεν άρεσε (το “Limonov” του Κίριλ Σερεμπρένικοφ) το μεγάλο και λογικό φαβορί ήταν εξαρχής ο Πλέμονς. Ο οποίος παίζει τρεις ρόλους στις “Ιστορίες Καλοσύνης” του Λάνθιμου, δίνοντας στους χαρακτήρες του σε ισάριθμες ιστορίες τρία διαφορετικά vibes – ένας εξαιρετικός ηθοποιός σε ένα πολύ φυσικό αποκορύφωμα καριέρας.

Όσο για τον Λάνθιμο, πρέπει να ειπωθεί ξανά: οι ταινίες του απλά δεν χάνουν, καθώς το σερί βραβεύσεων επεκτείνεται τώρα ακόμα πιο εντυπωσιακά. Θυμίζουμε πως από τον “Κυνόδοντα” και μετά, κυριολεκτικά όλες οι ταινίες του έχουν κάνει πρεμιέρα και βραβευτεί είτε στις Κάννες είτε στη Βενετία. ΟΛΕΣ. Κι αν αναλογιστούμε πως οι δύο προηγούμενες κέρδισαν Όσκαρ ερμηνείας για την πρωταγωνίστριά τους, κι οι “Ιστορίες Καλοσύνης” φεύγουν με βραβείο αντρικής ερμηνείας (και άρα ψιλοσίγουρη αντίστοιχη οσκαρική καμπάνια) για τον Πλέμονς, αυτή η σταδιακή μετεξέλιξη του Λάνθιμου σε «σκηνοθέτη ηθοποιών» είναι κάτι εντυπωσιακό όσο κι απόστευτο να βλέπεις να συμβαίνει σε αληθινό χρόνο.

Και τι απομένει μετά από όλα αυτά;

Η απόφαση της επιτροπής να δημιουργήσει ένα Ειδικό Βραβείο εκτός των 7 σταθερών, και να το απονείμει στην ταινία “The Seed of the Sacred Fig” του Μοχαμάντ Ρασούλοφ. Ο ιρανός σκηνοθέτης δραπέτευσε από το Ιράν όπου είχε μόλις καταδικαστεί σε φυλάκιση και λιντσάρισμα, μιας κι η ταινία του όχι απλώς αφορά το θέμα της ιρανικής εξέγερσης μέσα από τα μάτια τριών ηρωίδων, αλλά και το κάνει χρησιμοποιώντας αληθινά πλάνα.

Πρόκειται για ένα δυνατό φιλμ, κι ένα θαρραλέο φιλμ του οποίου η ύπαρξη και μόνο είναι ρίσκο, είναι ένας θρίαμβος, ένας άθλος. Η βράβευσή του θεωρείτο εξαρχής λίγο-πολύ δεδομένη, αλλά όταν έκανε πρεμιέρα την τελευταία μέρα του Διαγωνιστικού εν μέσω αποθέωσης και με τις δυνατές του εικόνες να γεννούν κατά βάση θετικές κριτικές, πολλοί νιώσαμε πως ο Χρυσός Φοίνικας θα ήταν αυτόματος. Κι αν όχι αυτό, τότε σίγουρα κάποιο από τα άλλα δύο μεγάλα βραβεία (το ασημένιο και το χάλκινο, που λέγαμε παραπάνω).

Η επιτροπή της Γκέργουιγκ πήρε μια ενδιαφέρουσα απόφαση όμως: Απένειμε στον Ρασούλοφ ένα Ειδικό Βραβείο, εκτός σειράς κι εκτός παράδοσης του φεστιβάλ. Θα μπορούσε κάλλιστα να του έχει δώσει ένα από τα άλλα, εφόσον δεν ήθελαν να του δώσουν τον Φοίνικα; Θα μπορούσαν. Όμως όπως εξήγησε η Γκέργουιγκ στη συνέντευξη τύπου μετά την απονομή, αυτή η (ειδική) βράβευση σηματοδοτεί και υπογραμμίζει τις έκτακτες συνθήκες γύρω από την ίδια την ύπαρξη αυτού του φιλμ. Ό,τι και να έπαιρνε ο Ρασούλοφ, θα ήταν ένα βραβείο ειδικών συνθηκών, κι η επιτροπή θέλησε να το κάνει αυτό ειλικρινές και ξεκάθαρο. Το βρίσκω τίμιο, προσωπικά – κι η ταινία έτσι κι αλλιώς παίρνει το δρόμο της προς μια παγκόσμια αναγνώριση έχοντας μαζί της και ένα βραβείο από τις Κάννες. (Έτσι κι αλλιώς, ας είμαστε ειλικρινείς, όσα βραβεία δεν είναι Φοίνικας, είναι πρακτικά ίδια όσο αφορά την επίδραση στη μετέπειτα ζωή ενός φιλμ.)

Έτσι ολοκληρώθηκε λοιπόν ένα φεστιβάλ άνισο (μέτριες ταινίες στην αρχή, φωτιά ως το τέλος), με πολυσυζητημένα, διχαστικά φιλμ, και με αρκετές ταινίες που εκ των πραγμάτων δε θα μπορούσαν όλες να χωρέσουν στα βραβεία. Όμως η επιτροπή της Γκέργουιγκ, και δείχνοντας να έχουν καλό κλίμα και σύμπνοια μεταξύ τους κιόλας, κατάφερε να μας δώσει και εκπλήξεις, αλλά και διακρίσεις για μερικά αληθινά εξαιρετικά φιλμ, πιάνοντας σε γενικές γραμμές το ευρύτερο κλίμα του φεστιβάλ μες στις αποφάσεις τους: Και πειραματισμός, και αγνός auteurισμός, και εκπροσώπηση σε είδη και χώρες, και διαφορετικά είδη βραβείων (ensemble!), και αγκάλιασμα κάποιων πιο τολμηρών, αμφιλεγόμενων φιλμ.

Κανείς δε μπορεί να είναι τέλειος, αλλά αυτά τα βραβεία για αυτό το Διαγωνιστικό, ήταν αρκετά κοντά σε αυτό.

Αναλυτικά τα βραβεία:

• Χρυσός Φοίνικας: “Anora”, του Σον Μπέικερ
• Μέγα Βραβείο: “All We Imagine As Light”, της Παγιάλ Καπάντια
• Σκηνοθεσία: Μιγκέλ Γκόμες, για το “Grand Tour”
• Ανδρική Ερμηνεία: Ο Τζέσι Πλέμονς για τις “Ιστορίες Καλοσύνης”
• Γυναικείες Ερμηνείες: Κάρλα Σοφία Γκασκόν, Ζόι Σαλντάνα, Σελίνα Γκόμεζ και Αντριάνα Παζ για το “Emilia Pérez”
• Βραβείο Επιτροπής: “Emilia Perez”, του Ζακ Οντιάρ
• Σενάριο: Κοραλί Φαρζά, για το “The Substance”
• Ειδικό Βραβείο: “The Seed of the Sacred Fig”, του Μοχαμάντ Ρασούλοφ