80 χρόνια από τη μάχη της Κοκκινιάς

Τον Μάρτιο του 1944 οι Γερμανοί γνώριζαν πως είχαν ηττηθεί και πως οπισθοχωρούσαν. Σε αυτό το πλαίσιο είχαν συντονίσει και τις ενέργειές τους για ολική καταστροφή των υποδομών της χώρας μας, ώστε να δυσκολέψουν τους Άγγλους που ακολουθούσαν. Μία μορφή εκδίκησης της ήττας ήταν και τα μπλόκα, γιατί η μάχη της Κοκκινιάς ήταν ένα επιχειρούμενο μπλόκο, ανεξάρτητα αν τα κατάφεραν ή όχι. Στο ένα μέτωπο υπήρχε ο ΕΛΑΣ και η ΟΠΛΑ και στο άλλο οι Γερμανοί και τα Τάγματα Ασφαλείας.

Στόχος ήταν η εξολόθρευση της αντίστασης, των συνοικιών που αντιστέκονταν.

Ο ΕΛΑΣ στην Κοκκινιά είχε το πλεονέκτημα πως γνώριζε τον τόπο του, οι προσφυγικές γειτονιές του είχαν μικρά και στενά δρομάκια, σπίτια με αυλές, παράγκες άτακτα κτισμένες. Η ρυμοτομία του δεν προσφερόταν για τακτικό στρατό.

Η επίθεση των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας στη συνοικία της Κοκκινιάς δεν ήταν τυχαία. Υπήρχε συντονισμένη αντίσταση με το σύνολο, σχεδόν, των κατοίκων να είναι οργανωμένοι σε ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ. Οι Γερμανοί κατακτητές χρησιμοποιούσαν τη μέθοδο του εκφοβισμού για να αποτρέψουν την στήριξη του πληθυσμού στις αντιστασιακές οργανώσεις, οπότε προέβαιναν σε τρομοκρατία και μαζικές εκτελέσεις. Η Κοκκινιά, λοιπόν, δεν επιλέχθηκε τυχαία. Στην συνοικία δρούσε το 6ο ανεξάρτητο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, είχε μαζικότητα και ιδιαίτερη μαχητικότητα. Στοχευμένη, λοιπόν, η επιλογή των Γερμανών, η πρώτη μάχη πόλης έμελλε να λάβει χώρα στην Κοκκινιά, η αφορμή δόθηκε από το φόνο ενός συνεργάτη τους, στους Αγίους Αναργύρους, ενός υπενωματάρχη.

Σάββατο 4 Μαρτίου 1844

Γερμανικές δυνάμεις μαζί με χωροφύλακες και ταγματασφαλίτες επιχειρούν εισβολή, και είναι η αρχή μιας τραγικής ιστορίας που θα ολοκληρωθεί με το μπλόκο της Κοκκινιάς τον Αύγουστο του 1944. Η εισβολή είχε σχεδιαστεί να γίνει από δύο σημεία της πόλης. Η μάχη ξεκίνησε από τη συνοικία των Άσπρων Χωμάτων (οδός Κυδωνίων και Κονδύλη) και η επίθεση ήταν σφοδρή, οι μάχες που δόθηκαν ήταν πολύωρες. Στις μάχες πήραν μέρος μικροί και μεγάλοι, άνδρες και γυναίκες. Ο ΕΛΑΣ είχε πολύ ελαφρύ οπλισμό σε σύγκριση με αυτόν που είχαν οι Γερμανοί και τα Τάγματα Ασφαλείας. Οι Κοκκινιώτες, δίπλα δίπλα με τους μαχητές, πολεμούσαν με πέτρες, ξύλα και μαχαίρια τους εισβολείς, μέχρι και καυτό νερό τους έριχναν από τις ταράτσες. Θα πρέπει να σημειώσουμε, ιδιαίτερα, τη συμμετοχή των νέων παιδιών στις μάχες. Οι Γερμανοί αναχαιτίζονται από τον ΕΛΑΣ και αναγκάζονται να υποχωρήσουν προς τον Κορυδαλλό και την Αθήνα. Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ όμως τίθενται σε επιφυλακή, οι Γερμανοί δεν θα τα παρατούσαν τόσο εύκολα, στήθηκαν φρουρές και περίμεναν.

Κυριακή 5 Μαρτίου 1944

Η Κυριακή ξημερώνει με τους Κοκκινιώτες αναστατωμένους αλλά και εξαγριωμένους. Συγκεντρώνονται στην πλατεία του Αγίου Νικολάου και πραγματοποιούν ένα μεγαλειώδες και μαζικό συλλαλητήριο. Για δεύτερη ημέρα επιχειρείται είσοδος στην συνοικία από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους, με καμιόνια γεμάτα τσολιάδες και ταγματασφαλίτες φτάνουν στην πλατεία Ελευθερίας. Τους υποδέχονται οι άντρες του ΕΛΑΣ με αυτόματα και χειροβομβίδες. Οι μάχες κρατούν ώρες στα στενά της Κοκκινιάς. Δεύτερη ημέρα μαχών και οι Γερμανοί λόγω της σθεναρής αντίστασης από τους κατοίκους υποχωρούν. Εκείνη την ημέρα κάτω από το βάρος των γεγονότων παραιτείται ο Δήμαρχος της Κοκκινιάς Γρηγόρης Χατζής που τον είχε διορίσει η δοσιλογική κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη.

Δευτέρα 6 Μαρτίου 1944

Στις επιθέσεις που δέχθηκε η Κοκκινιά αντιδρά όλος ο Πειραιάς με μαζική απεργία, κλείνουν όλα τα καταστήματα, νεκρώνει το λιμάνι. Παρ΄ όλη όμως τη συμπαράσταση ταγματασφαλίτες και γκεσταπίτες επιχειρούν, εκ νέου, να εισέλθουν στην Κοκκινιά. Νέες μάχες. Νέα οπισθοχώρηση.

Τρίτη 7 Μαρτίου 1944

Την Τρίτη η προσέλευση των Γερμανών και των συνεργατών τους είναι πιο μαζική, περίπου 1.800 Γερμανοί περικυκλώνουν την συνοικία, φράζουν τις εξόδους και κανείς δεν μπορεί να τρέξει για βοήθεια, να ειδοποιήσει άλλους. Τα πυρομαχικά των ΕΛΑΣιτών όμως εξαντλούνται και οι μάχες δίνονται σώμα με σώμα. Σειρά έχουν οι πέτρες και τα ξύλα.

Τετάρτη 8 Μαρτίου 1944

Οι Γερμανοί ξημερώνουν ταμπουρωμένοι σε ένα δημοτικό σχολείο που βρισκόταν στις οδούς Γρεβενών και Ραιδεστού, με σειρές οπλοπολυβόλα να τους προστατεύουν. Ακολουθούν εισβολές σε σπίτια, με τηλεβόες προσπαθούν να πείσουν τους κατοίκους να απομακρύνουν την στήριξή τους στον ΕΛΑΣ, τρομοκρατούν και εκτελούν συλληφθέντες στην πλατεία Αγίων Αναργύρων.

Αναγκαστικά, επειδή δεν μπορούσαν να τσακίσουν το ηθικό των κατοίκων αποχωρώντας παίρνουν μαζί τους 300 κατοίκους, τους οποίους έκλεισαν στο στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 19 Μαρτίου, στα νταμάρια του Χαϊδαρίου εκτελέστηκαν 50 κρατούμενοι από τους οποίους οι 37 ήταν κάτοικοι της Κοκκινιάς. Συνολικά από την πολυήμερη μάχη, σύμφωνα με όσα αναφέρει ο Σπύρος Κωτσάκης, οι Γερμανοί και τα Τάγματα Ασφαλείας είχαν 34 νεκρούς και περισσότερους από 100 τραυματίες ενώ από τον ΕΛΑΣ είχαμε 8 νεκρούς και 20 τραυματίες.

Πέντε μήνες μετά οι Γερμανοί, θα επανέλθουν, αιφνιδιαστικά, στο μπλόκο της Κοκκινιάς με εκατοντάδες νεκρούς και καμένα σπίτια.

Βιβλιογραφία:

Σπύρος Κωτσάκης, Εισφορά στο χρονικό της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης στην Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή.

Κρομμύδας Κώστας, Κοκκινιά Χρονικό 1934-1944, Αθήνα, 1986