Αυτοδιοίκηση: Κόκκινο πανί για την ολιγαρχία

Τρεις ταυτόχρονες επιθέσεις σε καταξιωμένους θεσμούς αυτοδιοίκησης, μοιάζει πολύ για να αποτελεί σύμπτωση.

Μόλις ψηφίστηκε η ρύθμιση που αποκλείει τον Δήμο Αθηναίων από την αποφασιστική συμμετοχή του στον προγραμματισμό και σχεδιασμό καθοριστικών αναπλάσεων εντός των ορίων του Δήμου Αθηναίων, ιδίως στο κέντρο της πόλης. Ας αφήσουμε το θέμα της ωμής παράκαμψης του μη αρεστού νέου Δημάρχου, ή του χρόνου (τώρα ή πέρυσι) όπου δρομολογήθηκε η σχετική απόφαση.

Μένει αδύνατο να παραβλέψουμε, ότι θεμέλιο λίθο της σύγχρονης δημοκρατίας αποτελεί το να συμμετέχουν στη λήψη σημαντικών αποφάσεων, μέσω αντιπροσώπων τους ή άμεσα, οι επηρεαζόμενοι από αυτές. Ένα ή πολλά Υπουργεία ασφαλώς μπορούν να έχουν αρμοδιότητες -πχ για άδειες-, να εποπτεύουν και να στηρίζουν, αλλά όχι να επιβάλλουν λύσεις ερήμην των άμεσα επηρεαζόμενων πολιτών.

Εξίσου σαφής είναι και η σταδιακή υπόσκαψη ενός κατοχυρωμένου στο ελληνικό Σύνταγμα θεσμού αυτοδιοίκησης: Του δημόσιου πανεπιστημίου. Η καθιέρωση της πλήρους αυτοδιοίκησης της ανώτατης εκπαίδευσης αποτελεί μια εγγύηση ότι η αναγκαία για το κοινό καλό (το γήινο περιβάλλον, την κοινωνική ειρήνη, την ισότητα, την υγεία) προηγμένη γνώση θα παρέχεται από δημόσιους λειτουργούς. Η Σύγκλητος επιλέγεται από τους γνώστες – συμμετέχοντες στην ίδια δομή παιδείας. Η αυτοδιοίκηση, διαμορφώνοντας ανεπηρέαστα επιστήμη και διδασκαλία (ακαδημαϊκή ελευθερία), εξασφαλίζει ακριβώς την αποκοπή της παιδείας από αγοραία ανταγωνιστικά συμφέροντα που χειραγωγούν τη γνώση.

Η σύγχρονη άνωθεν δυσμένεια προς τη δημόσια ανώτατη εκπαίδευση είναι ομολογημένη: Η ιδιωτική εκπαίδευση ονομάζεται «ελεύθερη», υπονοώντας τις δεσμεύσεις μιας ανεπιθύμητης «άλλης», της δημόσιας. Οι ηχηρές εξαγγελίες προτάσσουν την ανάγκη προσαρμογής στους κανόνες της αγοράς.

Οι τελευταίοι, θα έπρεπε όντως να λαμβάνονται υπόψη, χωρίς όμως εκπτώσεις στην αυτοδιοικούμενη ανώτατη παιδεία. Τι ισχύει εντωμεταξύ στην πραγματικότητα; Ιστορικά, αιτιολογικά αλλά και συνειρμικά η ανάπτυξη των ιδιωτικών πανεπιστημίων έχει συνδυαστεί με τη συρρίκνωση των δημοσίων. Αρκεί η παρατήρηση της πτωτικής πορείας των κονδυλίων, του προσωπικού και των φοιτητών στα δημόσια ΑΕΙ για να επιβεβαιωθεί η αντίστροφη συστηματική παραμέλησή τους.

Ακόμη και η νομοθετική ρύθμιση της ανάδειξης της (αυτο) διοίκησης των πανεπιστημίων έγινε τόσο στριφνή, ώστε σε αρκετά ιδρύματα να προκύπτουν δυσλειτουργίες. Τόση αντιπαλότητα!

Λιγότερο γνωστή αλλά πιο άμεσα, ωμότερα και καθολικότερα κατεδαφιστική είναι η κατάργηση της αυτοδιοίκησης του ΚΕΘΕΑ και άλλων ανάλογων οργανισμών. Η περίπτωσή του είναι ευρύτερα γνωστή στη χώρα μας και καταξιωμένη σε όλο τον κόσμο (το ΚΕΘΕΑ διατέλεσε οργανισμός – σύμβουλος της Επιτροπής Ναρκωτικών του ΟΗΕ χάρη στο επιτελούμενο έργο απεξάρτησης). Από το 1983 που ιδρύθηκε η Ιθάκη σώζει ζωές. Η επιστημονική και η λαϊκή εμπειρία το τεκμηριώνουν άμεσα. Η αυτοδιοίκηση σε όλα τα επίπεδα, από την μικρή κοινότητα ως το κεντρικό διοικητικό όργανο, αποτελεί βασικό θεραπευτικό εργαλείο: Άνθρωποι που είχαν συνηθίσει να αφήνονται στην φθορά ρίχνοντας ευθύνες μόνο στους άλλους («κάντε κάτι»!) καλούνται πρακτικά και συμβολικά να κινητοποιηθούν και να συμμετάσχουν στην θεραπεία και στην αλλαγή της ζωής τους.

Η βάναυση νομοθετική άλωση της αυτοδιοίκησης των «στεγνών» προγραμμάτων απεξάρτησης ξεκίνησε το 2019 και τώρα απειλείται με μια νέα ισοπεδωτική παρέμβαση που θα παρασύρει και άλλους οργανισμούς με ανάλογο έργο.

Τα Χριστούγεννα όμως είναι μέρες ελπίδας. Μαζί με τις ευχές για υγεία και χαρές ας προσθέσουμε την ελπίδα για νησίδες έστω ζωογόνας αυτοδιοίκησης.