Ανώφελη και επικίνδυνη φυλάκιση

Η απόφαση για τεσσάρων ετών φυλάκιση ενός ανθρώπου που έχει απεξαρτηθεί από τα ναρκωτικά και έχει ενταχθεί στην κοινωνία εδώ και τέσσερα χρόνια, δεν είναι αποκομμένη από το γενικότερο κλίμα που επικρατεί και σπρώχνει αυτούς που η κοινωνία έχει ορίσει ως «παρίες» στο περιθώριο. Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που η δικαιοσύνη επιμένει στο αδιέξοδο.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας νέος άνθρωπος οδηγείται στη φυλακή για μικροπαραβάσεις που έκανε πριν από χρόνια, όσο ήταν εξαρτημένος, ενώ σήμερα μπορεί να έχει απεξαρτηθεί ή να βρίσκεται σε θεραπεία, κινδυνεύοντας έτσι να ξαναγυρίσει στη χρήση και στο έγκλημα.

Η τιμωρητική λογική εφαρμόζεται ολοένα και συχνότερα στην κοινωνία μας, επίσημα και ανεπίσημα, και ιδιαιτέρως απέναντι σε εκείνους που ζουν σε συνθήκες φτώχιας και δεν έχουν τη δυνατότητα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Στην αβεβαιότητα και την ανασφάλεια της κρίσης το δόγμα “νόμος-τάξη-τιμωρία” έχει επιβληθεί της επιείκειας, της υγείας και της κοινωνικής ένταξης.

Όσοι μπερδεύουν την τιμωρία με το σωφρονισμό καλό θα ήταν να σκεφτούν ότι στις φυλακές οι άνθρωποι δεν συμμορφώνονται αλλά γίνονται χειρότεροι, η δε κοινωνία δεν προστατεύεται με φυλακίσεις και αποκλεισμούς. Ας αναλογιστούν επίσης ότι η εξάρτηση είναι επώδυνη και βασανιστική διαδικασία που θα μπορούσε πολύ εύκολα να συμβεί «και στις καλύτερες οικογένειες».

Όταν κάποιος καταφέρει να ξεφύγει από τα ναρκωτικά, χρειάζεται υποστήριξη, για να μπορέσει να μείνει καθαρός και μακριά από το έγκλημα. Δεν μπορεί να μετατρέπεται εσαεί σε μαύρο πρόβατο, λόγω της ανασφάλειας και της αβεβαιότητας που επικρατεί στην κοινωνία. Οι πολίτες δεν κινδυνεύουν από έναν απεξαρτημένο άνθρωπο που επί σειρά ετών ζει «καθαρός» και ενταγμένος στην κοινωνία, έστω κι αν είχε συλληφθεί ενώ ήταν στη χρήση με μικροποσότητα ουσιών. Η προστασία τους δεν επιτυγχάνεται με τη φυλάκισή του, αλλά με τη σύλληψη και τη φυλάκιση εκείνων που διακινούν τόνους κοκαΐνης και ηρωίνης και των άλλων που βρίσκονται πίσω τους και αποτελούν «ευυπόληπτα» μέλη της κοινωνίας. Πόσες φορές αυτοί οι τελευταίοι κατέληξαν στη φυλακή;

Αν και ο πρόσφατος νόμος 4139/2013 έκανε σαφή διαχωρισμό μεταξύ εξαρτημένων και εμπόρων, στην πράξη αυτοί που τιμωρούνται είναι οι πιο αδύναμοι. Ας επικεντρωθούν στους μεγαλέμπορους αντί να στέλνουν «καθαρούς» ανθρώπους στη φυλακή και ας δώσουν τη δυνατότητα στους εξαρτημένους χρήστες να ενταχθούν σε θεραπεία και στους απεξαρτημένους να σταθούν ισότιμα στην κοινωνία.

Είναι καιρός η δικαιοσύνη και η κοινωνία να καταλάβουν ότι τιμωρώντας άστοχα αναπαράγουν και πολλαπλασιάζουν την εγκληματικότητα.

* Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι  αναπληρωτής καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας στο Τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης. Δραστηριοποιείται στον τομέα αντιμετώπισης των εξαρτήσεων από το 1983 και είναι Πρόεδρος της Επιστημονικής και Συμβουλευτικής Επιτροπής της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (WFTC).