Δέκα χρόνια από την πρώτη κυβέρνηση της Αριστεράς: Πώς ο ΣΥΡΙΖΑ χόρεψε πάνω στο φτερό του καρχαρία

Η 25η Ιανουαρίου του 2015 θα περάσει, ήδη έχει περάσει, στην ιστορία της χώρας ως η ημερομηνία κατά την οποία (ίσως) έκλεισε οριστικά ο ανοιχτός κύκλος του μίσους που άνοιξε με τον Εμφύλιο Πόλεμο.

Η Αριστερά, (όχι ως όλον αλλά ως ένα κρίσιμο κομμάτι της) ξεπέρασε το στάδιο της απλής συμμετοχής στο πολιτικό παίγνιο και της επιρροής σε πολιτισμικό επίπεδο στην ελληνική κοινωνία πηγαίνοντας στην επόμενη πίστα. Κέρδισε την εξουσία!

Ο Αλέξης Τσίπρας έγινε ο πρώτος αριστερός Πρωθυπουργός και η Ελλάδα απέκτησε για πρώτη φορά κυβέρνηση που είχε ως κορμό αριστερό κόμμα μέσα πάντως σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη συγκυρία και με το ελληνικό κράτος ουσιαστικά πτωχευμένο.

Εκπληξη; Μάλλον όχι. Αναμενόμενο; Ναι, αλλά όχι μόνο με βάση όσα έγιναν στη χώρα από το 2010 όταν τις τύχες της ανέλαβε ουσιαστικά η τρόικα. Πολύς κόσμος ξεχνάει (ηθελημένα κατά πάσα πιθανότητα) ότι ο ΣΥΡΙΖΑ δεν κυριάρχησε στην ελληνική πολιτική σκηνή ως “τέκνο της ανάγκης” που γεννήθηκε λόγω του μνημονιακού ζόφου αλλά και γιατί είχε από πριν εγκαινιάσει και θεμελιώσει μία επικοινωνία με ριζοσπαστικά τμήματα της ελληνικής κοινωνίας τα οποία κατά την περίοδο της κρίσης βγήκαν μπροστά και αξίωσαν τη δοκιμή ενός άλλου μοντέλου, πέρα του αδιέξοδου που ήδη εφαρμοζόταν και είχε προκαλέσει, εκτός των άλλων, ένα απίστευτο brain drain ανθρώπων προς το εξωτερικό.

ΣΥΡΙΖΑ, αυτό το κόμμα το μικρό, το μέγα. Με το ταπεινό του 5% μετά τις εκλογές του 2007 (για το οποίο ο γράφων θυμάται τους μεγάλους πανηγυρισμούς στο εκλογικό περίπτερο της Πανεπιστημίου) στήριξε, κόντρα σε όλους, και κυρίως κόντρα στη λυσσαλέα προσπάθεια των ΜΜΕ για το αντίθετο, το κίνημα για τη μη τροποποίηση του άρθρου 16 του Συντάγματος και την παραμονή των Ελληνικών Πανεπιστημίων υπό δημόσιο έλεγχο. Δεν ήταν μία πολιτική επιλογή που άρεσε στους πολλούς και το κατεστημένο, αντιθέτως ήταν μία επιλογή που έδινε στον ΣΥΡΙΖΑ έναν γνήσιο και από τα αριστερά αντισυστημικό τόνο, που κομμάτια της ελληνικής νεολαίας εκτίμησαν.

Λίγο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2008, ο ΣΥΡΙΖΑ θα επιλέξει και πάλι την πλευρά των ριζοσπαστικοποιημένων νέων που είχαν βγει στους δρόμους και τις πλατείες διαμαρτυρόμενοι για τη δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου από τον ειδικό φρουρό Επαμεινώνδα Κορκονέα. Οι πάντες τότε, όπως θα θυμάστε, δεν μιλούσαν. Ούρλιαζαν και ζητούσαν την κεφαλή των νέων επί πίνακι. Κάποια παλικάρια (της φακής) της ελληνικής δεξιάς είχαν ζητήσει μάλιστα και την κάθοδο του στρατού (!) στους δρόμους έτσι ώστε να νικηθεί η εξέγερση.

Εκείνες τις “άγριες” ημέρες οι εκπρόσωποι του ΣΥΡΙΖΑ στα τηλεοπτικά πάνελ έτρωγαν τόνους επικοινωνιακού “ξύλου” από πολιτικούς και δημοσιογράφους με την κατηγορία ότι στηρίζουν τους κουκουλοφόρους και το πλιάτσικο. Ματαίως επιχειρούσαν όχι να δικαιολογήσουν αλλά να εξηγήσουν την κατάσταση, να μιλήσουν για τα αίτιά της και να αναλύσουν το πώς οι νέοι του 2008 έφτασαν σε τέτοιες εκρήξεις οργής στους δρόμους σε μία Ελλάδα, υποτίθεται, ευημερούσα.

Ούτε αυτή ήταν μία “εύκολη” επιλογή. Ηταν επιλογή κόντρα στο ρεύμα των ημερών που έφερε ακόμα και το ΚΚΕ απέναντι (όλοι θυμόμαστε τη δήλωση-υποταγή της Αλέκας Παπαρήγα (ότι τάχα ο ΣΥΡΙΖΑ χαϊδεύει τους κουκουλοφόρους) και τις υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις να αντιμετωπίζουν το συνασπισμό κομμάτων της ριζοσπαστικής ανανεωτικής αριστεράς περίπου ως μίασμα για το πολιτικό σύστημα.

Κάπως έτσι ο ΣΥΡΙΖΑ έχτισε τα θεμέλια της αντισυστημικότητάς του. Αυτά είχαν ήδη ενισχυθεί με τη νίκη του Αλέξη Τσίπρα στις εσωκομματικές εκλογές του 2008 επί του Φώτη Κουβέλη, τη νίκη δηλαδή της αριστερής πλατφόρμας επί της δεξιάς πτέρυγας του Συνασπισμού η οποία εν τέλει αποχώρησε για να δημιουργήσει τη Δημοκρατική Αριστερά. Ο Αλέξης Τσίπρας το 2008 ήταν μόλις 33 ετών. Πράγμα που σημαίνει ότι το 2010, όταν επιβλήθηκε και εφαρμόστηκε το πρώτο μνημόνιο, ήταν μόλις 35. Αρχηγός κόμματος και βουλευτής.

Τα πρόσωπα στην πολιτική παίζουν το δικό τους ξεχωριστό ρόλο, όχι όμως μακριά από τις στρατηγικές και τις ιδεολογικές επιλογές. Με τον Τσίπρα συνέβη ακριβώς αυτό. Ο ευρύτερος χώρος που εξέφραζε ο ΣΥΡΙΖΑ (πάντα, εκείνη την εποχή, ως συνασπισμός κομμάτων τα οποία διατηρούσαν την πολιτική τους αυτοτέλεια) ερχόταν, όπως το έλεγε τότε ο επικεφαλής του ΣΥΝ, από πολύ μακριά.

Ηταν η Αριστερά όχι μόνο της ανανέωσης, το αντίπαλο δέος δηλαδή στην ορθόδοξη, παλαιοκομμουνιστική εκδοχή της, αλλά η Αριστερά των σύγχρονων τάσεων, των χρωμάτων, των δικαιωμάτων, η Αριστερά που πίστευε ότι ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός τώρα, όχι στη δευτέρα παρουσία της κομμουνιστικής επανάστασης που θα έρθει όταν ωριμάσουν οι συνθήκες. Με τον Τσίπρα, ένα πρόσωπο εντελώς άφθαρτο, απολύτως νέο και με αναμφισβήτητες επικοινωνιακές δυνατότητες, το μήνυμα μπορούσε να περάσει στο μεγάλο κοινό που ήδη δοκιμαζόταν σκληρά από τα μνημονιακά μέτρα.

Ακόμα και όταν έγινε ενιαίο κόμμα με τις συνιστώσες να αυτοκαταργούνται, ο ΣΥΡΙΖΑ συνέχισε να έχει στραμμένο το ενδιαφέρον του στις όποιες κινηματικές διεργασίες της ελληνικής κοινωνίας.Ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε στις πλατείες των αγανακτισμένων γιατί αυτό πρότασσε η πολιτική του φύση ως κόμμα της ριζοσπαστικής αριστεράς. Ο ΣΥΡΙΖΑ βρέθηκε σε όλες τις μεγάλες αντιμνημονιακές πορείες-και αυτό απολύτως φυσιολογικό. Ο ΣΥΡΙΖΑ, τέλος, υποδέχθηκε στο σώμα του τους απογοητευμένους που έφευγαν κατά χιλιάδες από το μνημονιακό ΠΑΣΟΚ. Δεν θα μπορούσε να πράξει διαφορετικά. Αυτός ο κόσμος ήταν η ύλη που τον γιγάντωσε και τον έφερε μετά τις κομβικές εκλογές του 2012 στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης (για πρώτη φορά στα μεταπολιτευτικά χρονικά).

Από εκεί και πέρα ο ΣΥΡΙΖΑ και ο επικεφαλής του ήταν απαραίτητο να χορέψουν πάνω στο φτερό του καρχαρία. Η πρόκληση αποκτούσε ιστορικά χαρακτηριστικά, ήταν αυτό που λένε οι Αμερικανοί once in a lifetime. Συνδυαζόταν η προσπάθεια για την εκπόνηση κυβερνητικού προγράμματος, σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από εκείνη που είχε πάρει η χώρα υπό την κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, με τη ριζοσπαστικοποίηση και τη διατήρηση των πολύ υψηλών αντιπολιτευτικών τόνων; Το εγχείρημα παρουσίαζε τρομακτικές δυσκολίες, ο ΣΥΡΙΖΑ στερούνταν εμπειρίας και οργανωτικού σχεδιασμού, η επιρροή του σε χώρους όπως το συνδικαλιστικό κίνημα ήταν από πολύ μικρή έως ανύπαρκτη.

Ομως η προσπάθεια έγινε. Επιχειρήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ να γίνει κόμμα εξουσίας χωρίς να χάσει τα ριζοσπαστικά του χαρακτηριστικά, τονίζοντας τα ηγετικά προσόντα του επικεφαλής του μαζί με το γεγονός ότι ο χώρος μπορούσε να αντιμετωπίσει την οικονομική και πολιτική χρεοκοπία γιατί ακριβώς δεν είχε καμία σχέση μαζί τους. Ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν (ή θα ήθελε να ήταν) η θεραπεία για μία ασθένεια που προκάλεσαν άλλοι πάνω στο κοινωνικό σώμα.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε εδώ ότι η Ελλάδα της περιόδου 2012-2015 έμοιαζε με ερειπιώνα, με χώρα που βρίσκεται σε κάποιους είδους πόλεμο. Εκείνο τον τρομερό χειμώνα του 2012-2013 έγινε σε όλους σαφές ότι οι κάτοικοι της Ελλάδας φτωχοποιούνταν βιαίως. Δεν είχαν άλλον τρόπο να θερμανθούν και έκαιγαν ότι μπορούσε να φανταστεί κανείς (μέχρι και παλιά πατζούρια). Το σύννεφο της αιθαλομίχλης πάνω από τις μεγάλες πόλεις στοίχειωνε τους πάντες εκείνο τον καιρό.

Η ανεργία έφτασε σε ύψη ρεκόρ που άγγιξαν το 30% και οι νέοι, το βλέπαμε στις παρέες μας και του φίλους μας, μετανάστευαν μαζικά στο εξωτερικό αφού έβλεπαν ότι η παραμονή τους στη χώρα δεν είχε κανένα απολύτως νόημα και καμία απολύτως προοπτική. Αυτή τη χώρα-κακά τα ψέματα-παρέλαβε ο ΣΥΡΙΖΑ και αυτήν επιχείρησε να κυβερνήσει με ένα σχέδιο όχι πολύ καλά οργανωμένο αλλά πάντως σε εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από αυτό που δοκιμαζόταν ως τότε.

Προφανώς και η οργή των λαϊκών στρωμάτων φούσκωσε τα πανιά του. Δεν αρνείται κανείς αυτήν την πραγματικότητα. Αλλά μόνο με την οργή και την απόγνωση των λαϊκών ανθρώπων ο ΣΥΡΙΖΑ δεν θα γινόταν ποτέ κυβέρνηση. Ούτε και λόγω της οριακότητας των στιγμών σε μία Ελλάδα που κατευθυνόταν με μαθηματική ακρίβεια προς τον γκρεμό.

Ο ΣΥΡΙΖΑ έπεισε. Εκανε τον κόσμο να πιστέψει στην ειλικρίνεια των προθέσεων των στελεχών του και του επικεφαλής που δεν είχαν βάψει ακόμα τα χέρια τους με αίμα. Και έπεισε γιατί είχε μάθει να πείθει, όπως είχε μάθει και να νικά. Μ’ έναν τρόπο ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν ένας πολιτικός οργανισμός που νικούσε από το 2007 μέχρι και τον Σεπτέμβριο του 2015. Οι μικρές του νίκες μετατράπηκαν σε μαζικές, πολύ μεγάλες νίκες, ιστορικού χαρακτήρα, γιατί αυτός ο πολιτικός οργανισμός επέμεινε να διαβάζει αλλιώς την πραγματικότητα σε μία προσπάθεια να εκφράσει τους από κάτω, αυτούς που κυρίως θίχθηκαν από τον καταιγισμό του μνημονιακού ζόφου.

Τον Ιανούαριο του 2015 ήταν πια όλα έτοιμα. Μ’ έναν ΣΥΡΙΖΑ ίσως ένα τόνο λιγότερο ριζοσπαστικό αλλά πάντως αποφασισμένο και μ’ ένα πρόγραμμα, αυτό της Θεσσαλονίκης, σε εντελώς άλλη λογική από αυτά των μνημονίων (ένα πρόγραμμα που αν και λοιδορήθηκε, πάντως εφαρμόστηκε). Μ’ έναν Τσίπρα ο οποίος γνώριζε ότι αναλάμβανε ένα τρομερά βαρύ φορτίο, ένα έργο σισύφειο, ίσως καταδικασμένο στην αποτυχία. Που ήξερε ότι έπαιρνε στις δικές του πλάτες αμαρτίες άλλων που είχαν προκαλέσει ανυπολόγιστη ζημιά. Που στο τέλος λύγισε, θα έλεγε κανείς προδωμένος και από τις δικές του “ανορθογραφίες”.

Το σημείωμα βέβαια δεν έχει το χαρακτήρα της αποτίμησης του κυβερνητικού έργου της Αριστεράς. Αυτό θα έχουμε την ευκαιρία να το κάνουμε, με όσο το δυνατόν περισσότερη ακρίβεια, στο άμεσο μέλλον. Περιοριζόμαστε εδώ στους λόγους που παρήγαγαν ιστορία τον Ιανουάριο του 2015 όταν η Αριστερά κυβέρνησε για πρώτη φορά τη χωρά. Και συμπεραίνουμε, σε τελική ανάλυση, ότι “η ανάγκη έγινε ιστορία όπως έγραψε ο Αλκης Αλκαίος στη Ρόζα.