Εγκαταλείπουν και την κοινωνική φροντίδα

Παρά τις  περιορισμένες δημοσιονομικές δυνατότητες  της χώρας, η κοινωνική φροντίδα είναι ένας κρίσιμος  τομέας,  που μπορεί να διασφαλίσει σε κάποιο βαθμό την κοινωνική συνοχή στην περίοδο της κρίσης.  Στόχος της είναι να υποστηρίξει άτομα που βρίσκονται σε κίνδυνο ή ανάγκη, για να μπορέσουν να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν,  βρίσκοντας μια νέα ισορροπία στη ζωή τους.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή που  η πλειονότητα  των πολιτών έχει μπει στο στόχαστρο της κρίσης και της ένδειας,  τα προβλήματα των κοινωνικά ευπαθών ομάδων οξύνονται και αμφισβητούνται τα δικαιώματά τους, ενώ πλήττονται  οι κοινωνικές υπηρεσίες και οι άνθρωποι  που τις στελεχώνουν. Η αποσάθρωση της κοινωνικής φροντίδας  γίνεται αισθητή τόσο στο χώρο παροχής υπηρεσιών όσο και στο χώρο της εκπαίδευσης.

Πρόσφατα, δύο πανεπιστημιακά τμήματα Κοινωνικής Εργασίας  διαλύθηκαν  χωρίς αξιολόγηση, καταργήθηκε ο Τομέας – Υγείας Πρόνοιας στην Τεχνική Εκπαίδευση, ενώ καθημερινά κλείνουν κοινωνικές υπηρεσίες  και κοινωνικοί λειτουργοί από διάφορους οργανισμούς απολύονται, τίθενται σε διαθεσιμότητα και μετατρέπονται σε εξυπηρετούμενους, αναζητώντας μια θέση εργασίας ή υπογράφοντας συμβάσεις κάτω από τα όρια της φτώχειας, προκειμένου να εργαστούν σε ασταθείς δομές κοινωνικής φροντίδας με αβέβαιο μέλλον. Άλλα   παραδείγματα,  η πρόθεση της κυβέρνηση να εντάξει στο πρόγραμμα κινητικότητας  τους κοινωνικούς λειτουργούς που υπηρετούν στο ΙΚΑ και το κλείσιμο  υπηρεσιών που παρέχουν τα δημόσια ψυχιατρεία.  Οι φτωχοί πλέον καλούνται να βοηθήσουν τους φτωχότερους σε συνθήκες αβεβαιότητας και απειλής. Είναι φανερό ότι  η οικονομική κρίση έχει βάλει  στο στόχαστρο και  το κράτος πρόνοιας, συρρικνώνοντας τις υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας, οι οποίες θα έπρεπε, αντιθέτως, να ενισχυθούν την περίοδο αυτήν.

Η σταδιακή παρακμή του κράτους πρόνοιας θυμίζει μια θατσερικού τύπου πολιτική, η οποία χαρακτηρίζεται από έμφαση στην αυτό-ρύθμιση της αγοράς και περικοπές δαπανών για την υγεία και την πρόνοια. Από ευθύνη του κράτους η  παροχή κοινωνικής φροντίδας σταδιακά μετατρέπεται σε ευθύνη του πολίτη.  Ο καθένας θα τα βγάζει πέρα πλέον μόνος του ή μπορεί να ζητήσει  ελεημοσύνη από την εκκλησία ή από κάποια πλούσια φιλάνθρωπη κυρία , όπως γινόταν τους προηγούμενους αιώνες. Το success story και το grecovery  δεν ξέρουμε αν θα έρθουν, αλλά  είναι σίγουρες οι στρατιές ανέργων και τα θύματα μιας άγριας  οικονομικής πολιτικής  λιτότητας που παραμένουν αβοήθητα.

Όταν -με πρόσχημα πάντα τη δημοσιονομική εξυγίανση- συνεχώς περικόπτονται οι κοινωνικές δαπάνες,  βαθαίνουν ακόμη περισσότερο οι κοινωνικές ανισότητες.  Οι ήδη  περιορισμένοι πόροι που διαθέτονταν στην κοινωνική φροντίδα συνεχίζουν να μειώνονται , την στιγμή που οι ανάγκες στον τομέα αυτόν συνεχώς αυξάνονται, διαλύοντας  δεδομένα και πρακτικές  κοινωνικής φροντίδας πολλών χρόνων. Το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία μιας εκρηκτικής κατάστασης, καθώς οι λειτουργοί στο χώρο της υγείας και της πρόνοιας καλούνται να ανταποκριθούν στα αυξημένα κοινωνικά αιτήματα με μειωμένους πόρους.

Η πίεση μετατρέπεται σε αποδιοργάνωση  με τα πειράματα για την εφεδρεία, τις απολύσεις,  τις καταργήσεις και συγχωνεύσεις φορέων, που στοχεύουν στη μείωση του αριθμού των εργαζομένων στην υγεία και την πρόνοια.  Οι αυθαίρετες περικοπές και μειώσεις, χωρίς ουσιαστική αξιολόγηση του παρεχόμενου έργου και των κοινωνικών αναγκών που καλύπτουν, στην πραγματικότητα αυξάνουν το δημοσιονομικό κόστος, γιατί χωρίς επαρκείς υπηρεσίες τα κοινωνικά προβλήματα επιδεινώνονται με αποτέλεσμα να παρατηρούνται αρνητικές επιπτώσεις στη δημόσια υγεία, στην κοινωνική φροντίδα και στη δημόσια ασφάλεια.

 Αν αυτά αποτελούν μεταρρυθμίσεις σε μια περίοδο έντονης κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης, τότε βαδίζουμε σε λάθος δρόμο. Οι άνθρωποι που βρίσκονται σε κίνδυνο ή έχουν ανάγκη,  όταν θα βρουν τις πόρτες των κοινωνικών υπηρεσιών κλειστές, καλό είναι να γνωρίζουν ότι δεν τους πρόδωσαν οι εργαζόμενοι , αλλά μια ανελέητη πολιτική λιτότητας που έχει ως θύματα και τους ίδιους.

* Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος  είναι διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστημών, διευθυντής του Κέντρου Θεραπείας  Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Είναι  πρόεδρος της επιστημονικής και  συμβουλευτικής επιτροπής της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (W.F.T.C.) και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της  Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (E.F.T.C).