Έλον Μασκ, λίγη τεχνολογία, πολλές απολύσεις: Το Big Tech ενηλικιώνεται απότομα

Στην αρχή ήθελε να το αγοράσει. Μέσα σε μια νύχτα έγινε μεγαλομέτοχος. Ως πούρος libertarian που πιστεύει στην ελευθερία της έκφρασης με κάθε κόστος και χωρίς περιορισμούς. Κλείνοντας το μάτι επιστροφής στον, αποκλεισμένο μετά τα γεγονότα του Καπιτωλίου, Ντόναλντ Τραμπ. Καλώντας, παράλληλα, δημοσίως “σε μονομαχία” τον Βλάντιμιρ Πούτιν, τις πρώτες μέρες της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία. Μετά το μετάνιωσε. Τους κατηγόρησε ότι του έδωσαν λανθασμένα νούμερα, δέχθηκε όμως και μήνυση για τη ζημιά που ήδη προκαλούσε στην πλατφόρμα η απόσυρση του ενδιαφέροντός του. Στην πορεία τα βρήκε μάλλον με τον Πούτιν κι ανέπτυξε πρωτοβουλία αυτόκλητου ειρηνοποιού. Στο παρασκήνιο οι συζητήσεις συνεχίστηκαν, τελικά έγινε και το deal.

Κι ο Έλον Μασκ αγόρασε το Twitter μετά από οκτάμηνη σαπουνόπερα. Χωρίς να έχει πείσει ακριβώς ότι είναι σίγουρος τι θέλει να το κάνει. Αφού μέχρι τώρα έχει αγνοήσει πλήρως έναν θεμελιώδη κανόνα της tech βιομηχανίας: οι εργαζόμενοι έχουν τέτοια τεχνογνωσία που είναι assets κι όχι απλά κόστη σε υπολογιστικά φύλλα. Ο Μασκ ποτέ δεν τους είδε έτσι κι έκανε πράξη τη δέσμευσή του προχωρώντας στην απόλυση σχεδόν 50% του ανθρώπινου δυναμικού της εταιρείας, ενώ εξώθησε και σε παραίτηση περισσότερους από 1000 (στην πλειοψηφία τους υψηλόβαθμα στελέχη) όταν έστειλε το περίφημο memo για τη νέα εποχή “μεγάλων ωραρίων υψηλής έντασης”. Όταν ανέλαβε, το Τwitter είχε 7500 υπαλλήλους, σημερα έχει 2700. (Χωρίς να υπολογίζεται στις απομακρύνσεις το 80% των 5500 εξωτερικών συνεργατών/contractors που δεν ανανεώθηκαν τα συμβόλαιά τους.) Ο Μασκ δηλώνει έτοιμος να ξαναπροσλάβει κόσμο, προκαλεί όμως ποικίλα σχόλια ποστάροντας φωτογραφίες με ναζιστικά σύμβολα και όπλα δίπλα σε μπουκάλια αλκοόλ, ενώ το ρεπορτάζ των πρώτων εβδομάδων της νέας διοίκησης συμπεριλαμβάνει απαραίτητα τη λέξη “χάος”. Η αξία του Twitter, πάντως, σήμερα είναι μικρότερη από 44 δισ.$.

Δεν είναι μόνοι οι 3500 που απέλυσε ο Μασκ. Είναι και οι 11.000 που απέλυσε ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ στις αρχές Νοεμβρίου (περίπου 13% του ανθρώπινου δυναμικού της εταιρείας που λέγεται πια Meta και διαθέτει Facebook, Instagram, WhatsApp). Είναι και οι απολύσεις που ετοιμάζει η Amazon (που βρίσκεται σε διαδικασία αξιολόγησης των υπαλλήλων της σε όλες τις βαθμίδες), τα τελευταία δημοσιεύματα λένε ότι μπορεί να φτάσουν και τις 20.000. Μαζικές απολύσεις ετοιμάζει και η Google, η εκτίμηση είναι ότι το πρώτο μισό του 2023 θα δουν την πόρτα της εξόδου πάνω από 10.000 εργαζόμενοι (ή αλλιώς το 6% των υπαλλήλων της εταιρείας). Η μείωση του ανθρώπινου δυναμικού ήταν η οριζόντια αντανακλαστική αντίδραση της Silicon Valley στην ύφεση του 2022 και τα πρωτοφανή ύψη που έφτασε ο πληθωρισμός. Η λίστα των εταιρειών τεχνολογίας που έδιωξαν κόσμο δεν έχει τελειωμό, απολύσεις που συνοδεύτηκαν από ανακοινώσεις για πάγωμα προσλήψεων σαν κι αυτό που εξήγγειλαν οι δύο γίγαντες του Big Tech, Microsoft και Alphabet (έχει Google και YouTube). Τελικά, οι εντρεπρενέρ που αλλαξαν τον κόσμο, δεν αποδείχθηκαν “οι νέοι ροκ σταρ” αλλά οι υπερκαπιταλιστές του 21ου αιώνα που αγνοούν (ή επιλέγουν να το κάνουν) τον κοινωνικό αντίκτυπο των καινοτομιών τους. Είναι κι αυτή μια διάσταση της κοινωνιοπάθειας του Μασκ, της ρομποτικής (μη) ενσυναίσθησης του Ζούκερμπεργκ και των φαντεζί εμφανίσεων του Τζεφ Μπέζος, την ώρα που αντιστέκονται στον συνδικαλισμό των εργαζόμενων στις εταιρείες τους.

Στην αρνητική δημοσιότητα που πάντα προκαλούν οι περικοπές, πόσο μάλλον τέτοιου μεγέθους, οι εταιρείες δικαιολογούνται με νούμερα. Ο Μασκ ισχυρίστηκε επανειλημμένα ότι το Twitter έχανε 4 εκ.$ την ημέρα, ενώ σε όλη τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων έπαιζε το χαρτί της χρεοκοπίας. Η μετοχή της Meta έπεσε σχεδόν 70% τη φετινή χρονιά που ήταν η δεύτερη σερί με πτώση στις πωλήσεις και τα κέρδη της γλίστρησαν 50% προς τα κάτω. Ακόμα και η Google, με ανεπίσημες διαρροές σε ρεπορτάζ, προσπαθεί να δικαιολογήσει τα cuts με τις φτωχές επιδόσεις που προκάλεσε το κακό οικονομικό κλίμα του 2022.

Υπάρχει κι άλλη μία, διαφορετική ανάγνωση. Το Big Tech δεν αγωνίζεται για την επιβίωσή του. Αγωνίζεται για να διατηρήσει την κερδοφορία του στα δυσθεώρητα ύψη του τεχνολογικού μπουμ του 21ου αιωνα. Ακούγεται κάπως οξύμωρο να χαρακτηρίζει ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ στη μαζική επιστολή του προς τους 11.000 απολυμένους την απόφασή του ως “τελευταίο καταφύγιο”, την στιγμή που ο κολοσσός που έχει στήσει κάποια στιγμή του 2021 αποτιμήθηκε στο 1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Από την άλλη, αν δει κανείς τον “στόλο” του, ο Facebook γερνάει, το Instagram δεν έχει πια την ίδια αιχμή, αμφότερα έχουν υποχωρήσει μπροστά στην επέλαση του TikTok στην GenZ (χοντρικά όσοι είναι σήμερα 15-25 χρονών). Η αντίδραση του Ζούκερμπεργκ ήταν να εξαγγείλει, μάλλον βιαστικά λίγο πριν εκπνεύσει το 2021, το πολυσυζητημένο Metaverse που ελάχιστοι κατάλαβαν κι ακόμα λιγότεροι ασπάστηκαν. Στα 3.7 δισ.$ που κόστισε αυτή η αστοχία μπορεί να βρει κανείς μια ακόμα αιτία των απολύσεων.

Κι αυτό ίσως μας οδηγεί στο μεγάλο συμπέρασμα από τη φετινή μεταβατική χρονιά σκληρής ενηλικίωσης της Silicon Valley. Το Big Tech μοιάζει να βρίσκεται σε θέση στασιμότητας, όσον αφορά την καινοτομία. Ο ανταγωνισμός είναι πια τόσο μεγάλος που εξαντλείται στην ταχύτερη δυνατή προσαρμογή (δηλαδή αντιγραφή) των επιτυχημένων κόνσεπτ, δείτε απλά πόσο πιο “κάθετο” έγινε το Instagram για να μοιάσει στο TikTok. Επίσης, σταδιακά εδώ και μια δεκαετία η Silicon Valley έγινε “βιομηχανία περιεχομένου” (ή/και «media πρωτεύουσα του πλανήτη»). Απλά σκεφτείτε τα τελευταία χρόνια αν συζητήσατε περισσότερο για τα χαρακτηριστικά κάποιου καινούριου iPhone ή για το Severance, το The Morning Show και κάποια άλλη εξαιρετική σειρά της Apple TV.

Οι streamers, λοιπόν. Δύσκολη χρονιά και για εκείνους. Ο ανταγωνισμός τεράστιος, η “κούραση του περιεχομένου” υπαρκτή με τον κόσμο να βγαίνει “έξω” σιγά σιγά μετά την πανδημία ακυρώνοντας μερικές από τις συνδρομές της.

Στην εικόνα, το Netflix έχασε 200.000 συνδρομητές στο α’ τρίμηνο του 2022, ένα μέρος τους ήταν από τη Ρωσία απ’ όπου αποσύρθηκε λόγω της εισβολής στην Ουκρανία. Έκτοτε, έχει ανακτήσει έδαφος όμως η επιλογή της “συνδρομής με διαφημίσεις” δεν είναι πια στα χαρτιά, έχει ήδη ξεκινήσει σε ορισμένες χώρες (όχι στην Ελλάδα). Μήπως είμαστε κοντά και στην ημέρα που θα μειωθεί ο αριθμός των συσκευών που αντιστοιχούν σε ένα account;

Στον ήχο, το Spotify έγινε μεν ξανά viral με το ιδιοφυές μάρκετινγκ των Wrapped λιστών που δημοσίευσαν με προθυμία οι χρήστες στο τέλος της χρονιάς, όμως είχε και πάλι να αντιμετωπίσει τα παράπονα των καλλιτεχνών για τα πενιχρά έσοδα που τους αποδίδονται. Σε αυτά προστέθηκε και η κατακραυγή για τη διαχείριση του περιεχομένου των πόντκαστ που φιλοξενεί, πιο συγκεκριμένα για αυτό του Τζο Ρόγκαν. Ο ακριβοπληρωμένος podcaster κατηγορήθηκε ότι φιλοξένησε/αναπαρήγαγε αντεμβολιαστικές/αντιεπιστημονικές θέσεις κι αναγκάστηκε τόσο ο ίδιος όσο και η πλατφόρμα να ξεκαθαρίσουν τη θέση τους με διορθωτικές δηλώσεις. Αυτές δεν ικανοποίησαν ιερά τέρατα της μουσικής όπως ο Νιλ Γιανγκ και η Τζόνι Μίτσελ που είπαν κάτι σαν “ή εμείς ή αυτός”. Το Spotify το σκέφτηκε περίπου όσο χρόνο χρειάστηκε να μετρήσει τα μηδενικά στην επένδυση που έχει κάνει στα πόντκαστ (1 δισ.$) και στο συμβόλαιο του Ρόγκαν (200 εκ.$) και η πλατφόρμα έμεινε με δύο μουσικούς θρύλους λιγότερους. Σε άλλα νέα του, το Spotify είδε την ιστορία του να γίνεται σειρά στο Netflix (αποκαλύπτοντας κι αρκετά κακώς κείμενα), ενώ μπήκε στα σαλόνια όλου του πλανήτη ως διαφήμιση στη φανέλα της Μπαρτσελόνα σε ένα ντιλ 240 εκ.€.

Είναι και κάτι άλλο, τελευταίο. Η δική μας σχέση με την τεχνολογία. Κάθε χρόνο, η τεχνολογική ανασκόπηση της χρονιάς. μοιάζει και πιο πολύ με ημερολόγιο, αφού αποκαλύπτει πολλά περισσότερα για τον τρόπο ζωής μας απ’ ότι ίσως νομίζουμε. Ας πούμε, πριν λίγες μέρες σε ένα από τα συνήθη βαρύγδουπα άρθρα των αμερικάνικων media, το περιοδικό The Atlantic ανακοίνωσε: “instagram is Over”/”Το Instagram τελείωσε”. Βασικό επιχείρημα; Το Instagram έχει χάσει εντελώς τον αρχικό του σκοπό, να μοιραστούμε στιγμιότυπα της ζωής μας με τους φίλους και την οικογένειά μας, με ανθρώπους δηλαδή που ξέρουμε. Κι έχει εξελιχθεί σε ένα “εργαλείο παραγωγής περιεχομένου στην εποχή των performance media” που το χρησιμοποιούμε για να μεγαλώσουμε το “κοινό” μας, για να επικοινωνήσουμε κυρίως με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε.

Δεν έχει κι άδικο.