Ένας κόσμος με δυο Σοφίες

Η Σοφία, ή μάλλον Sophia, είναι το πιο εξελιγμένο (μέχρι να προκύψει κάποιο άλλο) ρομπότ με τεχνητή νοημοσύνη στον κόσμο. Έχει αναγνωρισμένη νομικά προσωπικότητα και διαβατήριο Σαουδικής Αραβίας ήδη από το 2017*.

Είναι ανθρωπόμορφη, έργο μιας κερδοφόρας επιχείρησης (Hanson Robotics) ενταγμένο όμως σε μια ευρύτερη τεχνολογική πολιτική, πανέξυπνη (με IQ Aϊνστάιν, διαβάζω εντυπωσιασμένος), πολύγλωσση και τώρα τελειοποιεί με εντατικά μαθήματα τα ελληνικά της.

Επισκέφθηκε την Ελλάδα, και το Μάρτιο θα κάνει επίσημες εμφανίσεις στη Ρόδο και στη Ναύπακτο. Τότε, όπως είναι φυσικό, η δημοσιότητα της Sophia θα εκτιναχθεί στα ύψη.

Η άλλη, η ανθρώπινη σοφία, αποτελεί μακραίωνο καταστάλαγμα γνώσεων και αρετής. Συναντάται, αγαθό συλλογικό αλλά εν ανεπάρκεια, σε όλους τους τόπους και τους χρόνους. Η παραγωγή της έχει δυο αναγκαίους όρους: Την παιδεία και τον ανοιχτό διάλογο.

Γι’ αυτό και έχει ελληνικό όνομα, γνωστό σε όλο τον κόσμο, επειδή σε αυτή τη χώρα άνθησε και προσέφερε παγκόσμια γνωστούς καρπούς ο διάλογος – κι όχι βέβαια επειδή το αίμα και το DNA του ανάδελφου Έλληνα είναι άπιαστα και μοναδικά.

Σε πρωτοπρόσωπο λόγο: Αρχικά δεν ήμουν βέβαιος ότι το θέμα των ρομπότ αυτές τις μέρες και εν μέσω ροής σημαντικών ειδήσεων θα είναι ό,τι πιο ενδιαφέρον για τους αναγνώστες μιας μεγάλης διαδικτυακής εφημερίδας. Συνέβη όμως εντωμεταξύ το εξής:

Προ δυο ημερών ήμουν στην αίθουσα όπου παρουσιάστηκαν απολογιστικά τα πρόσφατα πεπραγμένα του «Ανοιχτού Πανεπιστημίου» του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ακροατήριο με ποικίλα πτυχία και ενδιαφέροντα, διδάσκοντες καθηγητές επίσης με διάφορες ειδικότητες: Βιολόγος, γεωλόγος, γιατρός, οικονομολόγος κλπ.

Όταν έφθασε όμως η ώρα του τελικού διαλόγου, όλα σχεδόν τα ερωτήματα αφορούσαν την τεχνητή νοημοσύνη και τα σημεία επαφής της με τις ειδικότητες! Ένας μάλιστα εξυπηρετικός ακροατής, πριν καν επιχειρήσει να απαντήσει κάποιος διδάσκων, κοιτούσε το κινητό του πληκτρολογούσε και μετέφερε μεγαλόφωνα τις αστραπιαίες απαντήσεις του ChatGPT στα ερωτήματα.

Ποια «σοφία» υπερέχει άραγε; Ούτε απλές γνώμες, ούτε πολύ περισσότερο ομοφωνίες υπάρχουν για την τεχνητή νοημοσύνη. Οι τεχνοκράτες και τεχνολάτρες υπερτιμούν τις ωφέλειες, οι τεχνοφοβικοί διεκτραγωδούν τους κινδύνους.

Χρειάζεται μελέτη για να δοθούν κάποιες απαντήσεις. Προς το παρόν ας αρκεστούμε στον ακόλουθο αφορισμό: Τόσο οι ωφέλειες, όσο και οι κίνδυνοι όντως ξεπερνούν τα μέτρα που έχουμε στο νου μας και δεν συζητούνται όσο θα έπρεπε.

Οι ωφέλειες αποσιωπώνται, επειδή με την αποκάλυψή τους θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κοινωνική ειρήνη, σε δικαιοσύνη, σε αναδιανομές πλούτου και σε περιορισμούς κερδών χάρη του περιβάλλοντος. Σε εξελίξεις δηλαδή ασύμφορες για τους σημερινούς ιδιοκτήτες των υποδομών της γνώσης.

Οι κίνδυνοι πάλι εξίσου αποσιωπώνται, επειδή η επίγνωσή τους μπορεί να οδηγήσει σε αντίδοτα, σε αντίμετρα στις χειραγωγήσεις και σε αντιστάσεις.

Τί λέει η Sophia για όλα αυτά; Μα, ό,τι τη μαθαίνουν αυτοί που την τροφοδοτούν – κι ας ελπίσουμε πως δεν θα αυτονομηθεί. Τί λέμε εμείς; Μα, ότι χρειάζονται προσπάθειες για γνώση που να παρέχεται σε όσο γίνεται περισσότερους ανθρώπους, δηλαδή δωρεάν, αδέσμευτη στο μέγιστο βαθμό, ανιδιοτελή και δημόσια.