Έντυπο ή ηλεκτρονικό βιβλίο;

Το κλίμα των ημερών επιτρέπει – για να μην πω υπαγορεύει – ένα διάλειμμα: Συζήτηση και γνώμες που να ξεφεύγουν από τις πολιτικές αντιπαραθέσεις και να αποβλέπουν στον πολιτισμό και στην κοινωνική ζωή. Μια αλλαγή σελίδας  όχι του βιβλίου, αλλά με  το βιβλίο.

Συγκεκριμένα, η τελευταία  έκθεση της Statista (Books and Publishing)  αποκαλύπτει ότι στις περισσότερες χώρες  (πλην Κίνας) το φυσικό (έντυπο) βιβλίο υπερέχει σε πωλήσεις σε σχέση με το ηλεκτρονικό, και μάλιστα με ποσοστά αυξανόμενα. Η ευφορία που είχε δημιουργηθεί με την εκρηκτική εμφάνιση και άνοδο του ηλεκτρονικού βιβλίου πριν μια 15ετία έχει υποχωρήσει. Στις Ηνωμένες Πολιτείες για παράδειγμα περίπου 700 εκατομμύρια έντυπα βιβλία πουλήθηκαν σε ένα μόνο χρόνο.

Πόσοι δεν έχουν ζήσει τη χαρά ενός συγγραφέα που στα χέρια του επιτέλους κρατά φρεσκοτυπωμένο και ευωδιαστό το έργο του! Ο Umberto Eco είχε περιγράψει σπαρταριστά στο «Εκκρεμές του Φουκώ» τη λαχτάρα των ηλικιωμένων – απομάχων να αποτυπωθούν τα απομνημονεύματά τους σε βιβλίο και να κυκλοφορήσουν. Ανάλογη είναι η  χαρά του βιβλιόφιλου που βγαίνει από το βιβλιοπωλείο με ένα ωραίο νέο βιβλίο, ή από το παλιατζίδικο έχοντας ανασύρει από τα σκονισμένα ράφια κάτι σπάνιο που δεν θα μπορούσε να είχε γραφεί σήμερα, ίσως ελλείψει ενδιαφέροντος. Ας προσθέσουμε και τη χαρά του παιδιού που δέχεται το δώρο του  με το πολύχρωμο εξώφυλλο και με τις συναρπαστικές περιπέτειες ηρώων και ηρωίδων.

Συλλογικός ρομαντισμός, απομεινάρι παλιότερων συνηθειών; Ίσως, αλλά όχι μόνο. Τα πρακτικά πλεονεκτήματα του χάρτινου βιβλίου είναι σημαντικά. Με κάθε ευκολία το κρατάς στο γραφείο, στην πολυθρόνα, στο κρεββάτι, ακόμη και όρθιος (γνωστή στους ταξιδεμένους η εικόνα του ταλαντευόμενου αναγνώστη στο μετρό των δυτικών χωρών). Δεν χρειάζεσαι wifi ή φορτίσεις, δεν διακόπτεσαι από παρεμβολές, είναι πιο εύκολο να απορροφηθείς και να «πετάξεις» με το νου σου μακριά. Εξάλλου η ευκολία σημείωσης στα περιθώρια ή στο τέλος επιτρέπουν την αναδρομική ματιά και την επανάληψη με κάθε ευκολία.

Η παραπάνω σύγκριση βέβαια δεν αφορά κάθε  γραπτό. Η ηλεκτρονική  φόρμα ταιριάζει στα σύντομα κείμενα και σημειώματα, τα βολικά για ανάγνωση με το κινητό, στα αποσπάσματα και στις απαντήσεις, γενικά στον αποσπασματικό λόγο. Όλα αυτά είναι χρήσιμα για τη διάδοση της γνώσης – πληροφορίας. Για το μεγάλο αφήγημα ωστόσο και για το συστηματικό επιστημονικό έργο σε πολλούς το έντυπο μοιάζει αξεπέραστο. Προσφέρει άλλωστε ηρεμία, στη θέση της διαρκούς ετοιμότητας για κλικ.

Εννοείται πως σε ένα θέμα που αφορά την ίδια την παιδεία η πολιτική διάσταση δεν μπορεί να λείπει. Η ανάπτυξη του ηλεκτρονικού βιβλίου προϋποθέτει τις μεγάλες υποδομές ψηφιακής τεχνολογίας που τις διαχειρίζονται λίγοι αλλά πανίσχυροι οικονομικοί παράγοντες, ενώ το έντυπο μπορεί να παράγεται και από πολλές μικρές τοπικές επιχειρήσεις.  Εξάλλου η κατοχή του βιβλίου στο ράφι της βιβλιοθήκης σου σε κάνει πιο ασφαλή και αυτεξούσιο. Δεν εξαρτάσαι από ένα cloud, κανένα τεχνικό πρόβλημα και καμιά τεχνοκρατική βούληση λογοκρισίας ή επιλογής δεν μπορούν να σου αποκλείσουν  την πρόσβαση στη γραπτή σκέψη που χρειάζεσαι.

Ο απολογισμός των παραπάνω, όπως και η στατιστική, επιβεβαιώνουν ότι το έντυπο και το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν αλληλοαποκλείονται. Αλληλοσυμπληρώνονται.  Ωστόσο  στην εποχή μας είναι το έντυπο που  παραμένει προτιμότερο. Πως να μη χαίρεται ένας γραφιάς!