Ηθοποιός σημαίνει φως, αλλά όχι στην Ελλάδα

“Ηθοποιός σημαίνει φως”: Τους στίχους και τη μουσική του θρυλικού τραγουδιού έγραψε το 1962 ο Μάνος Χατζιδάκις και ερμήνευσε τόσο συγκλονιστικά ο Δημήτρης Χορν. Ένα τραγούδι που αντικατοπτρίζει τόσο γλαφυρά όχι μόνο το έργο, αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ένας ηθοποιός.

Ηθοποιός σημαίνει φως στην Ελλάδα του σήμερα, ωστόσο; Σήμαινε άρα φως ποτέ για το σύστημα αυτής της χώρας το να είναι κάποιος ηθοποιός, μουσικός, χορευτής και γενικότερα καλλιτέχνης;

Όχι, το κείμενο αυτό δεν αποτελεί αντικείμενο ρεπορτάζ (αυτό θα ακολουθήσει), αποτελεί ένα παράπονο για το πώς αντιμετωπίζει η Πολιτεία τις καλλιτεχνικές σπουδές. Και μία στήριξη σε όλους όσοι που “κοιμήθηκαν ως απόφοιτοι καλλιτεχνικών σχολών και ξύπνησαν σαν απλοί απόφοιτοι Λυκείου”.

Γιατί αυτό έγινε: Η κυβέρνηση με βάση το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022 (ΦΕΚ 232/Α/17-12-2022) αποφάσισε να υποτιμήσει τις καλλιτεχνικές σπουδές, εξισώνοντας τα διπλώματα όλων ανεξαιρέτως (αποφοίτων των «ανώτερων» δραματικών σχολών & σχολών χορού και κινηματογράφου) με απολυτήρια λυκείου.

Τις πταίει;

Είναι θέμα του υπουργείου Πολιτισμού, του Υπουργείου Παιδείας, του Υπουργείου Εσωτερικών; Αυτή τη στιγμή καθόλου δεν ενδιαφέρει το θυμικό μου ποιος όρισε και καθόρισε αυτό το καλλιτεχνικό προσοντολόγιο. Με θυμώνει που το Υπουργείο Πολιτισμού αυτήν την ώρα δεν είναι δίπλα στους καλλιτέχνες με όλα τα μέσα. Με εξοργίζει που το Υπουργείο Παιδείας και το Υπουργείο Εσωτερικών δημοσίευσαν αυτό το “προσοντολόγιο” με αυτόν τον οριζόντιο τρόπο. Και με ξενίζει απίστευτα πως η απόφαση αυτή φέρει την υπογραφή της Προέδρου της Δημοκρατίας, η οποία είναι φύσει και θέσει θεατρόφιλη και την οποία βλέπουμε συχνά σε θεατρικές παραστάσεις. Την Τρίτη (20/12) την είδα να φωτογραφίζεται με ηθοποιούς στην επίσημη πρεμιέρα των “Βρυκολάκων” του Εθνικού Θεάτρου και εξ όσων γνωρίζω και σήμερα το πρωί παρακολούθησε και πάλι στο Εθνικό θέατρο την παράσταση “Χάιντι” μαζί με μαθητές Δημοτικού.

Έχει αλήθεια συνειδητοποιήσει πού έβαλε την υπογραφή της; Δηλαδή όλοι όσοι μετά τις σχολικές σπουδές τους, έδωσαν εξετάσεις σε μία δραματική σχολή και επί τρία χρόνια έδιναν εκεί την ψυχή τους τελείωσαν το απόλυτο τίποτα; Έχει αλήθεια σκεφτεί πως αυτή η υπογραφή της τους στερεί το δικαίωμα να εξελίξουν τις σπουδές τους σε μεταπτυχιακό επίπεδο; Αυτή η εκμηδένιση των πάντων με τρομάζει πραγματικά.

Όπως αναφέρει και η ανακοίνωση του ΣΕΗ: “Είναι γεγονός ότι από το 2003 και έπειτα η ανώτερη βαθμίδα εκπαίδευσης, μετά από Ευρωπαϊκή οδηγία, καταργήθηκε στην Ελλάδα (οπότε και τα τριετούς φοίτησης Τ.Ε.Ι. μετατράπηκαν σε τετραετούς φοίτησης ΑΤΕΙ). Όμως, για τους αποφοίτους των καλλιτεχνικών σχολών έως το 2003, ακριβώς λόγω των προβλέψεων των παραπάνω νομοθετημάτων, ίσχυε η δυνατότητα ισοτίμησης των σπουδών τους μέσω ΙΤΕ, αρχικά, και ΕΟΠΕΠ έπειτα, με ΤΕΙ, άρα την κατάταξή τους σε εργαζόμενους ΤΕ.
Έκτοτε, όμως, στην Ελλάδα, τη χώρα που υπερηφανεύεται διεθνώς πως είναι «το λίκνο του Πολιτισμού» και ιδιαιτέρως του θεάτρου, το ίδιο το Κράτος έχει σκοπίμως δημιουργήσει ένα καφκικό θεσμικό κενό, όπου δεν προβλέπεται και δεν υπάρχει καμία διάθεση για δημιουργία Ανώτατης βαθμίδας εκπαίδευσης για τις Παραστατικές Τέχνες, με παράλληλη λύση για το ζήτημα της διαβάθμισης των σπουδών των χιλιάδων αποφοίτων από το 2003 έως και τη δημιουργία αυτής της βαθμίδας”.

Το πρόβλημα της καλλιτεχνικής παιδείας στην Ελλάδα δεν είναι κάτι τωρινό

Είναι ένα πάγιο αίτημα και ζήτημα. Γιατί κάθε Τέχνη έχει την τεχνική της. Οι αρχιτέκτονες τελειώνουν ένα Πολυτεχνείο, οι ζωγράφοι και οι γλύπτες τελειώνουν την Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών. Τι συμβαίνει όμως με τη θεατρική, τη μουσική παιδεία και τον Χορό; Ναι, αυτές βρίσκονται σε έναν μεγάλο βαθμό στα χέρια ιδιωτικών σχολών και εργαστηρίων και κάθε χρόνο εκατοντάδες νέοι καλλιτέχνες αποφοιτούν. Ωστόσο, με την απόφαση αυτή όλοι οι διπλωματούχοι καλλιτέχνες συλλήβδην είναι το ίδιο με αποφοίτους Λυκείου που είτε δεν έχουν καμία περαιτέρω εξειδίκευση, είτε παρακολούθησαν περιστασιακά, κάποια μαθήματα ή σεμινάρια ενός τυχαίου, τοπικού εργαστηρίου θεατρικού παιχνιδιού, σχεδίου ή μπαλέτου.

Για πόσο καιρό η Πολιτεία θα μένει αμέτοχη σε όλον αυτόν τον πολιτισμικό αχταρμά; Είναι δυνατόν η χώρα που γέννησε το θέατρο να μην έχει μία Πανεπιστημιακή Σχολή Παραστατικών Τεχνών; Είμαι μόνο εγώ που νιώθω πως βγήκε ο Χάρος παγανιά με το Προεδρικό αυτό διάταγμα και θέρισε στο διάβα του σπουδές, κόπους και όνειρα;

Ανοιχτά ερωτήματα που μένουν διαρκώς αναπάντητα. Δυναμώστε και ακούστε τον Δημήτρη Χορν να τραγουδά Μάνο Χατζιδάκι. Γιατί ό,τι και να λένε τα Υπουργεία γεγονός είναι πως “ουκ εστίν ουδέν ατυχίας ανθρωπίνης παραμύθιον γλυκύτερον εν βίω τέχνης” (δεν υπάρχει καμιά καλύτερη παρηγοριά στις ατυχίες της ζωής από την τέχνη). Και σήμερα είμαστε όλοι στο πλευρό των καλλιτεχνών.

Ο ηθοποιός

Ηθοποιός σημαίνει φως.
Είναι καημός πολύ πικρός
και στεναγμός πολύ μικρός.
και στεναγμός πολύ μικρός.
Μίλησε, κλαις;
Όχι δε λες.
Μήπως πεινάς;
Και τι να φας!

Όλο γυρνάς, πες μου πού πας;
Όλο γυρνάς, πες μου πού πας;
Σ’ αναζητώ στο χώρο αυτό,
γιατί είμ’ εγώ πολύ μικρός
και θλιβερός ηθοποιός.
Θα παίξεις μια, θα παίξω δυο.
Θα κλάψεις μια, θα κλάψω δυο.
Σαν καλαμιά θα σ’ αρνηθώ
Σαν καλαμιά θα σ’ αρνηθώ

Θα σκεπαστώ, θα τυλιχτώ
μ’ άσπρο πανί κι ένα πουλί,
άσπρο πουλί που θα καλεί τ’ άλλο πουλί,
το μαύρο πουλί.
Παρηγοριά στη λυγαριά, υπομονή!
Αχ πώς πονεί!
Κι ύστερα λες για δυο τρελές
που μ’ αγαπούν γιατί σιωπούν,
γιατί σιωπούν…

Αχα χα χα χα…
Έλα στο φως, παίζω θα δεις.
Είμαι σοφός μην απορείς,
έλα στο φως, παίζω θα δεις.
Ηθοποιός, ό, τι κι αν…