Για ό,τι κάνουν τα παιδιά και τα σκυλιά φταις εσύ που τα μεγαλώνεις

Με αυτό που συμβαίνει τελευταία με τους σκύλους και το τι είναι ικανοί να κάνουν, καταλαβαίνω πώς ένιωθε η φιλόλογος που είχα στο λύκειο και μας είχε πει έπειτα από ένα τεστ πως «με αυτά που γράψατε, με κάνατε να αμφισβητήσω τι είναι σωστό».

Είχε ζητήσει να κλίνουμε το γήρας. Δεν είχε πει πως είναι με ήττα. Κανείς δεν πέθανε από την ανάδειξη του γύρου (κλίναμε τον γύρο).

Κάτι που δεν ισχύει και με όσα αναφέρονται για τους σκύλους που δαγκώνουν άνευ λόγου και αιτίας.

Σε συζήτηση που είχα παλαιότερα με τον εκπαιδευτή σκύλων, Πέτρο Σιδερέα είχε τονίσει δυο πράγματα. Το πρώτο ήταν το εξής:

«Οι σκύλοι είναι όντα με συναισθήματα. Όχι ρομπότ. Άρα ο ρόλος μας δεν είναι να κάνουμε το ζώο όπως θέλουμε, αλλά να το γνωρίσουμε όσο περισσότερο μπορούμε και να κινηθούμε αναλόγως»

Η δεύτερη επισήμανση ανέφερε ότι «γενικά, όταν βλέπετε έναν σκύλο να δαγκώνει, κάτι έχει γίνει λάθος. Για τον σκύλο, το δάγκωμα είναι η τελευταία λύση. Θα το αποφύγει μέχρις εσχάτων.

Αν φτάσει ο σκύλος στο σημείο να δαγκώσει, σημαίνει πως κάτι έχει γίνει λάθος εκείνη τη στιγμή, ή κάτι του θυμίζει ένα λάθος που έγινε στο παρελθόν».

Για το οποίο φταίει άνθρωπος.

Πώς επηρεάζουμε τη συμπεριφορά των παιδιών μας με το να μην ασχολούμαστε μαζί τους; Το ίδιο συμβαίνει και με τους σκύλους.

ΔΕΝ ΕΧΩ ΠΑΙΔΙΑ, ΣΚΥΛΙΑ

H φράση «δεν έχω παιδιά, σκυλιά» ως ‘συνώνυμη’ του «δεν έχω ευθύνες», προφανώς και δεν είναι τυχαία.

Για να μην χάνεις το χρόνο σου, αν πιστεύεις πως με αυτό που μόλις διάβασες επιχειρώ να εξομοιώσω γενικά τα παιδιά με τα σκυλιά, θα σε παρακαλούσα να διαβάσεις κάτι άλλο.

Αν επικεντρώνεις στην έννοια της ευθύνης που ανέφερα, μείνε εδώ που είσαι. Ακολουθούν στοιχεία μελετών επί της συμπεριφοράς που εκδηλώνουν παιδιά και σκύλοι, όταν οι φροντιστές τους δεν ασχολούνται μαζί τους.

Δεν χρησιμοποιώ τη λέξη γονείς, για να μην ‘ενοχληθούν’ αυτοί που προσδιορίζονται από αυτόν τον ‘τίτλο’. Επίσης, είναι αλήθεια πως δεν γεννάς το σκυλί σου. Το υιοθετείς και το μεγαλώνεις, με αγάπη και φροντίδα.

Διαφορετικά, αν δηλαδή δεν έχεις αγάπη και χρόνο να δώσεις, γιατί να το υιοθετήσεις;

Στο μυαλό μου το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά: αν δεν έχεις αγάπη και χρόνο να δώσεις, καλύτερα να μην αποκτήσεις (με το DNA ή μέσω υιοθεσίας, που για εμένα είναι το ίδιο και το αυτό), καλύτερα να μην βάλεις το σχετικό τικ στη λίστα με τα κοινωνικά στερεότυπα.

Ο κόσμος έχει γεμίσει δυστυχισμένες ψυχές.

Δεν χρειάζεται άλλες.

Αυτό που χρειάζεται είναι ανθρώπους. Με την κυριολεκτική έννοια του όρου και όχι την κατάντια της -που ζούμε σήμερα.

Επειδή μπορεί και να μη θυμάσαι τι διάβασες στο σχολείο, στην παγκόσμια αναγνωρισμένη λίστα όσων συνθέτουν αυτό που λέμε ‘ανθρωπιά’ υπάρχουν πολύ συγκεκριμένες σημειώσεις.

Οι βασικές είναι η ενσυναίσθηση, η συμπόνια και η ηθική συνείδηση.

Όπου «ηθική συνείδηση» είναι ο σεβασμός της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, η ακεραιότητα (που προϋποθέτει ειλικρίνεια και ηθική ευθύτητα), νομιμότητα και δικαιοσύνη, αλτρουισμός και υπευθυνότητα, με ανάληψη ευθυνών.

Θα μείνω στο τελευταίο, όπως παραθέτω στοιχεία μελετών για το τι προκαλεί η αδιαφορία των γονιών/φροντιστών στα παιδιά και τους σκύλους.

Δηλαδή, όταν δεν παρέχεται αρκετός -ουσιαστικός- χρόνος, υποστήριξη, φροντίδα και όρια.

ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ Η ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Υπάρχει σημαντικός αντίκτυπος στην συμπεριφορά και την ανάπτυξη των παιδιών από την έλλειψη χρόνου, ενδιαφέροντος, υποστήριξης και φροντίδας (που δεν περιορίζεται στο να τα ταΐζετε και να τα ντύνετε) των ενηλίκων στα παιδιά τους.

Πιο συγκεκριμένα,

Αναπτύσσουν συμπεριφορές αναζήτησης προσοχής. Τα παιδιά κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να τραβήξουν την προσοχή των γονιών τους. Είτε πρόκειται για αρνητικές συμπεριφορές (εκρήξεις, καταστροφικές συμπεριφορές ή ανυπακοή), είτε για θετικές (είναι υπερβολικά υπάκουα και βοηθητικά, επιδιώκουν την αγκαλιά και κάνουν τους γονείς τους να γελούν).

Απορρυθμίζονται συναισθηματικά. Όταν τα παιδιά δεν αισθάνονται ασφάλεια και υποστήριξη, αυξάνονται οι πιθανότητες να δυσκολευτούν να ρυθμίσουν τα συναισθήματά τους. Μπορεί να βιώνουν συχνές εναλλαγές της διάθεσης, εκρήξεις θυμού ή λύπης ή δυσκολία να αντιμετωπίσουν το άγχος. Βασική προϋπόθεση βέβαια, για να ρυθμίσουν τα συναισθήματα, είναι να τα γνωρίσουν.

Να τους μιλήσουν οι γονείς για αυτά και να τα βοηθήσουν να μπορούν να τα προσδιορίσουν. Το παιδί ενδέχεται να λέει ότι είναι θυμωμένο και στην ουσία, να είναι πληγωμένο, θλιμμένο ή ό,τι άλλο.

Αποκτούν κοινωνικά προβλήματα. Τα παιδιά που δεν έχουν κοινωνικές δεξιότητες μπορεί να δυσκολεύονται να κάνουν φίλους, να διατηρήσουν σχέσεις και να επιλύσουν συγκρούσεις. Είναι πιο πιθανό να εκφοβίσουν ή να εκφοβιστούν.

Περνούν δύσκολα στο σχολείο. Τα παιδιά που δεν λαμβάνουν αρκετή υποστήριξη στο σπίτι μπορεί να έχουν δυσκολίες με τις σχολικές εργασίες, την εργασία και την εστίαση στην τάξη. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κακούς βαθμούς, απογοήτευση και έλλειψη κινήτρων.

Δεν εξωτερικεύουν τα εντός τους. Όταν τα παιδιά αισθάνονται ότι δεν τους εκτιμούν ή δεν τα ‘βλέπουν’, αποσύρονται από τις κοινωνικές δραστηριότητες. Μπορεί να αναπτύξουν χαμηλή αυτοεκτίμηση ή να πάθουν κατάθλιψη.

Για όλα υπάρχει ‘επιστροφή’, αν αυτοί που τα μεγαλώνουν εντοπίσουν τις διαφορές στην συμπεριφορά. Κάτι που προϋποθέτει ενδιαφέρον και χρόνο.

Την ίδια ώρα, κάποια παιδιά αποδεικνύονται πιο ανθετικά από άλλα. Επίσης, δεν έχουν όλα τους ίδιους μηχανισμούς αντιμετώπισης.

Σε γενικές γραμμές, όμως, όσα παιδιά νιώθουν πως δεν εισπράττουν το ενδιαφέρον και την υποστήριξη των δικών τους ανθρώπων, είναι πιο πιθανό να αντιμετωπίσουν προκλήσεις στη συναισθηματική, κοινωνική και ακαδημαϊκή τους ανάπτυξη.

Το πρώτο πράγμα που συνιστούν οι ειδικοί, είναι η αφιέρωση χρόνου για να γίνει η σύνδεση των γονιών/φροντιστών με τα παιδιά.

Μπορεί να είναι κάτι απλό, όπως το να τους διαβάσετε ένα παραμύθι πριν τον ύπνο ή να παίξετε ένα παιχνίδι μαζί τους. Πάντα βοηθά να τους μιλάτε κάθε ημέρα. Να μην ακυρώνετε τα παράπονα ή τα συναισθήματα τους. Να εξηγείτε τα πάντα, όπως θα θέλατε να σας τα έχει εξηγήσει ο δικός σας γονέας.

Και δεν πρέπει να ξεχνάτε πως για τα παιδιά, οι ενήλικες που έχουν στη ζωή τους είναι τα πρότυπα τους.

Εννοώ πως αν διακηρύσσετε τη σημασία της ηρεμίας και όταν οδηγείτε ‘κατεβάζετε’ θεούς και δαίμονες μπροστά τους, δεν γίνεται δουλειά. Για να μάθουν να σέβονται (πρώτα τον εαυτό τους) και να είναι υπεύθυνα, πρέπει να έχετε μάθει εσείς να σέβεστε (πρώτα τον εαυτό σας) και να είστε υπεύθυνοι.

ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ Η ΑΔΙΑΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΦΡΟΝΤΙΣΤΩΝ ΣΤΑ ΣΚΥΛΙΑ

Για να βεβαιωθείτε πως έχετε υιοθετήσει έναν σκύλο για τους σωστούς λόγους, σκεφτείτε αν είστε έτοιμοι να του παρέχετε ό,τι θα παρείχατε στα παιδιά σας αν αρρωστήσει. Όπως οι άνθρωποι, έτσι και τα τετράποδα δεν ‘έρχονται’ με εγγύηση ότι θα είναι υγιή μια ζωή.

Μεγαλώνουν, γερνούν και χρειάζονται τη φροντίδα μας από την αρχή έως το τέλος.

Επειδή τώρα, δεν μιλούν (τουλάχιστον στη γλώσσα μας) υπάρχει μια επιπλέον ανάγκη να παρατηρούμε σημάδια στην καθημερινότητα τους, για να εντοπίσουμε ένα πρόβλημα πριν να είναι αργά.

Άπαξ τώρα, και έχετε σκύλο στο σπίτι, είναι απαραίτητο να θυμάστε πως πρόκειται για κοινωνικά πλάσματα που λατρεύουν την προσοχή και την αλληλεπίδραση με τους ανθρώπους τους.

Σκεφτείτε πώς αντιδρά ένα παιδί στις τιμωρίες, τις φωνές και τα χτυπήματα και θα μάθετε πώς αντιδρούν και οι σκύλοι στις ίδιες συνθήκες.

Όταν δεν λαμβάνουν την προσοχή μας καταστρέφουν έπιπλα στο σπίτι, σκάβουν όλες τις γλάστρες στο μπαλκόνι ή γαβγίζουν και κλαψουρίζουν ή τραβούν όταν τα πάμε βόλτα ή μπορεί και να γίνουν επιθετικά με όλους.

Όλα αυτά είναι ο τρόπος που έχουν να μας ενημερώσουν πως κάτι δεν κάνουμε καλά.

Αυτά συμβαίνουν γιατί

Απογοητεύονται. Τότε ενδέχεται να ξεσπάσουν με θυμό ή επιθετικότητα. Κάτι που συμβαίνει γιατί δεν έχουν διέξοδο για την ενέργεια και τα συναισθήματα τους. Παρεμπιπτόντως, οι σκύλοι είναι χρήσιμο να εκτονώνουν την ενέργεια τους μαζί σας (με βόλτες και παιχνίδια). Αλλιώς θα το κάνουν μόνοι -ίσως να φάνε όλο το σπίτι. Και δεν θα φταίνε εκείνοι για αυτό, αλλά εσείς που δεν κάνατε τα δέοντα.

Αγχώνονται. Οι σκύλοι που αγνοούνται ή παραμελούνται μπορεί να γίνουν ανήσυχα και ανασφαλή. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιθετικότητα ως τρόπο προστασίας ή για να τραβήξουν την προσοχή. Υπάρχουν μελέτες που αφορούν τους λόγους που τα κακοποιημένα παιδιά προκαλούν βίαιες αντιδράσεις των γονιών/φροντιστών τους. Είναι ο μόνος τρόπος που έχουν μάθει πως υπάρχει για να ασχολούνται οι δικοί τους μαζί τους. Το ίδιο κάνουν και οι σκύλοι.

«Βγάζουν» αλλού την επιθετικότητά τους: Οι σκύλοι που έχουν κυριευθεί από απογοήτευση ή άγχος, δεν αποκλείεται να ανακατευθύνουν την επιθετικότητά τους προς άλλα αντικείμενα ή ανθρώπους. Αυτό συμβαίνει γιατί δεν ξέρουν πώς αλλιώς να εκφράσουν τα συναισθήματά τους. Δεν μπορούν να μας μιλήσουν, για να μας εξηγήσουν τι τους λείπει. Το δείχνουν. Συνήθως με τρόπο που δεν απολαμβάνουμε.

Αν αρχίσει ένας σκύλος να γίνεται επιθετικός και δεν αλλάξουμε συμπεριφορά, θα εξελίσσει διαρκώς τις αντιδράσεις του. Και προφανώς δεν θα φταίει αυτός για όλα αυτά. Εμείς θα φταίμε.

Όλα αυτά μπορούν να αποφευχθούν, αν δώσουμε χρόνο σε αλληλεπίδραση μαζί του. Αυτό θα μειώσει την πλήξη που αισθάνεται (δυστυχώς δεν μπορούμε να το πάμε σε δραστηριότητες).

Έχει διαπιστωθεί πως περισσότερο βοηθούν τα πνευματικά παιχνίδια, καθώς βοηθούν στη ψυχική διέγερση. Μάθετε του μια εντολή (να μην τρώει, για παράδειγμα από το έδαφος ό,τι βρει ή να μάθει να περιμένει ήσυχα για κάποια λεπτά), με τη βοήθεια σνακ.

Αυτός ο τρόπος αφενός εξιτάρει τον σκύλο, αφετέρου κουράζει το μυαλό του και μετά γίνεται επί της ουσίας πιο ήσυχος και ‘γεμάτος’.

Έχετε πρόχειρο πως ακόμα και τα γέρικα σκυλιά μαθαίνουν νέα κόλπα, αν ασχοληθούμε επαρκώς για να τους τα διδάξουμε.

Άρα, εμπιστευτείτε εκπαιδευτή για την εκμάθηση πραγμάτων που θα κάνουν τη ζωή του σκύλου σας πιο εύκολη -και δη όταν είναι κουτάβι, όταν δεν ελέγχει και την ουροδόχο κύστη του ή βγάζει δόντια. Όχι τη δική σας.

Στόχος είναι η ευημερία του.

Όχι η άνεση σας.

Κάτι που βέβαια, ισχύει και για τα παιδιά μας.

Και στις δυο περιπτώσεις, αν δώσουμε χρόνο και αγάπη όλα γίνονται πολύ καλύτερα.