Γιατί λέμε όχι στον ευρωπαϊκό επανεξοπλισμό

ΑΘΗΝΑ – O μόνος στρατηγικός στόχος που οι ηγέτες της ΕΕ δέχθηκαν να εξετάσουν μετά την εισβολή της Ρωσίας ήταν η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, αφού πρώτα η Ρωσία αναγκαζόταν δια των όπλων να επιστρέψει στα προ του 2014 σύνορά της. Όμως, πολύ πριν από την επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, ο στόχος αυτός αποδείχθηκε ανέφικτος. Από τότε, ελλείψει Plan B και εν μέσω πανικού, η ΕΕ προτάσσει ως πανάκεια τον επανεξοπλισμό της. Πρόκειται για λύση χειρότερη από το αρχικό πρόβλημα.

Τρεις είναι οι λόγοι που το αρχικό σχέδιο της ΕΕ εξόκειλε. Πρώτον, η μετατροπή της Ρωσίας σε πολεμική οικονομία ενίσχυσε οικονομικά, αντί να εξασθενίσει, το καθεστώς του Πούτιν. Δεύτερον, ακόμη και ο προκάτοχος του Τραμπ, ο Τζο Μπάιντεν, παρά τις ψεύτικες υποσχέσεις του στον Ζελένσκι, ποτέ δεν σκέφτηκε να εντάξει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ. Και, τρίτον, στο Αμερικανικό Κογκρέσο όλοι απέρριπταν την ιδέα ΝΑΤΟϊκά στρατεύματα να πολεμήσουν στο πλευρό των Ουκρανών. Έτσι, σε μια επίδειξη ανήκουστης υποκρισίας, παρά τις δηλώσεις ότι “ο Πούτιν είναι ο νέος Χίτλερ”, η δειλή Δύση συνέχισε να στέλνει όπλα στους εξαντλημένους Ουκρανούς, ώστε εκείνοι να νικήσουν τον “νέο Χίτλερ” για λογαριασμό της – αλλά… μόνοι τους.

Αναπόφευκτα, και παρά την γενναία αντίσταση των όλο και πιο εξουθενωμένων ουκρανών στρατιωτών, ο μοναδικός στρατηγικός στόχος της ΕΕ εξανεμίστηκε – κάτι που θα συνέβαινε έτσι κι αλλιώς, ανεξάρτητα από το ποιος θα κέρδιζε την προεδρία των ΗΠΑ τον περασμένο Νοέμβριο. Ο Τραμπ απλώς είπε την αλήθεια με μια ωμότητα που αντανακλά τη μακροχρόνια περιφρόνησή του όχι μόνο για τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, αλλά και για την ίδια την ΕΕ. Κάπως έτσι, μια Ευρώπη αποδυναμωμένη από την οικονομική αποτελμάτωση δύο δεκαετιών πασχίζει τώρα να βρει απάντηση στην πολιτική του Τραμπ για την Ουκρανία.

Μετά τη συμφωνία του Μονάχου το 1938, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ έγραψε στον τότε Βρετανό Πρωθυπουργό Νέβιλ Τσάμπερλεϊν λέγοντας: “Είχες την επιλογή μεταξύ του Πολέμου και της Ατίμωσης. Επέλεξες την Ατίμωση και θα έχεις Πόλεμο“. Στην αγωνία τους να μην κάνουν το ίδιο λάθος, οι ηγέτες της ΕΕ είναι έτοιμοι να το επαναλάβουν, αντίστροφα: η προσέγγιση “πόλεμος μέχρι τη νίκη” νομοτελειακά θα δώσει τη θέση της στην ταπεινωτική ειρήνη που θα επιβάλει ο Τραμπ σε αυτούς και στην κυβέρνηση Ζελένσκι, όταν τελικά θα συρθούν παρακαλώντας στον Λευκό Οίκο.

Δεδομένων όλων αυτών, είναι αναντίρρητο ότι αποτελεί υπαρξιακή ανάγκη της ΕΕ να κάνει κάτι μπας και σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Το ερώτημα είναι: Τι; Τι λείπει περισσότερο από την ΕΕ; Τι την εμποδίζει να την παίρνουν στα σοβαρά στην γεωπολιτική σκακιέρα;

Είναι απίστευτο ότι οι ευρωπαίοι ιθύνοντες κάνουν να πάντα για να μην αναγνωρίσουν την πασιφανή απάντηση: Από την Ευρώπη λείπει ένα κανονικό Υπουργείο Οικονομικών, το αντίστοιχο του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ένα Κοινοβούλιο με την εξουσία να απολύει τους ασκούντες εκτελεστική εξουσία (το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο). Και το χειρότερο: δεν γίνεται καν συζήτηση για αυτές τις τεράστιες τρύπες στη θεσμική αρχιτεκτονική της Ευρώπης.

Η ΕΕ πάντα φοβόταν την έναρξη οποιασδήποτε ειρηνευτικής διαδικασίας στην Ουκρανία, ακριβώς επειδή θα εξέθετε τη γύμνια της. Ποιος θα εκπροσωπούσε την Ευρώπη στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ακόμη και αν ο Τραμπ καλούσε την ΕΕ να συμμετάσχει; Ακόμη και αν η Κομισιόν ή το Συμβούλιο μπορούσαν μαγικά να δημιουργήσουν έναν μεγάλο, καλά εξοπλισμένο στρατό για την ΕΕ, ποιος ευρωπαϊκός θεσμός νομιμοποιείται να συγκεντρώνει αρκετούς πόρους (φόρους και χρέος) για να χρηματοδοτεί έναν τέτοιο στρατό; Κανείς! Ποιος θα είχε τη νομιμοποίηση να τον στείλει στη μάχη για να σκοτώσει και να σκοτωθεί; Κανείς!

Αντί λοιπόν για την οποιαδήποτε σοβαρή συζήτηση για αυτά, άλλη μια φορά η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επιδόθηκε σε ταχυδακτυλουργίες. Όπως παλιότερα με τις ανακοινώσεις των γελοίων προγραμμάτων τύπου “Σχέδιο Γιούνκερ”, Green Deal (Πράσινης Συμφωνίας) και το παροιμιώδες “Ταμείο Ανάκαμψης”, έτσι και τώρα ανακοίνωσε το ReArm Europe (Επανεξοπλίστε την Ευρώπη). Άλλη μια φορά ανέφερε τεράστια ποσά που ακόμα και μια υποτυπωδώς σοβαρή εξέταση αποκαλύπτει την γύμνια τους.

Δεδομένου, λοιπόν, ότι η ΕΕ ούτε τα χρήματα έχει ούτε τους θεσμούς για να επανεξοπλίσει την Ευρώπη, τί μένει; Η πρόθεση των Βρυξελλών να επιτρέψει στα κράτη-μέλη την αύξηση του χρέους είναι δώρον-άδωρον για σχεδόν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες (π.χ., Ελλάδα, Γαλλία, Γαλλία, Ιταλία) που ήδη πνίγονται από τα χρέη. Με εξαίρεση τη Γερμανία που διαθέτει αρκετό δημοσιονομικό χώρο. Πράγματι, ο Φρίντριχ Μερτζ, ο επόμενος Καγκελάριος, πέταξε στα σκουπίδια την συνταγματικά κατοχυρωμένη Λιτότητα και ανακοίνωσε εξοπλισμούς που μπορεί να αγγίξουν, στην επόμενη δεκαετία, το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Και πριν ο κόκορας λαλήσει τρις, νάσου η συμφωνία του με τους καταρρέοντες ηθικά και πολιτικά σοσιαλδημοκράτες για το αντίτιμο αυτού του επανεξοπλισμού της Γερμανίας: κατάργηση της κοινωνικής ασφάλισης, κατάργηση του οκτάωρου, εκβιασμός των συνταξιούχων να εργάζονται μετά την συνταξιοδότησή τους, μείωση της φορολογίας των πλούσιων και, βέβαια, μαζική απέλαση προσφύγων.

Εκεί πάει το πράγμα: Ενώ Γαλλία και λοιπές ελλειμματικές χώρες θα γίνονται ακόμα ελλειμματικότερες χωρίς καν να εξοπλίζονται ιδιαίτερα, ο Μιλιταριστικός Κεϋνσιανισμός θα φουντώνει στη Γερμανία. Κάπου εδώ προκύπτουν δύο ερωτήματα προς Γερμανούς και λοιπούς ευρωπαίους φίλους:

Θέλουμε μια Γερμανία που εξοπλίζεται ξοδεύοντας βουνά δανεικού χρήματος και χρήματος που έχει υπεξαιρεθεί από τα ήδη χειμαζόμενα λαϊκά στρώματα τα οποία, έτσι, στρέφονται στον νεοφασισμό; Θεωρούμε καλό πράγμα για την Ευρώπη και την ίδια τη Γερμανία ο συνδυασμός ενός γερμανικού Μιλιταριστικού Κεϋνσιανισμού και ενός όλο και πιο αυταρχικού κράτους που δεν δείχνει τον παραμικρό ενδοιασμό να στέλνει χιλιάδες αστυνομικούς να διαλύουν συγκεντρώσεις πολιτών, συμπεριλαμβανομένων Γερμανο-Εβραίων, που αντιτίθενται στη γενοκτονία;

Πιστεύει κανείς ότι ο Πούτιν θα αποθαρρυνθεί από μια Ευρώπη που μπορεί να διαθέτει περισσότερα βλήματα και πυραύλους, αλλά απομακρύνεται όλο και περισσότερο από την προοπτική της οποιαδήποτε δημοκρατικής διαδικασίας λήψης αποφάσεων για ζητήματα Πόλεμου και Ειρήνης;

Νομίζω ότι οι απαντήσεις είναι αυταπόδεικτες: Όχι, ο επανεξοπλισμός που επιχειρείται θα γεννήσει μια Ευρώπη ακόμα πιο αδύναμη, κράτη-μέλη σε βαθύτερη οικονομική κρίση, με την Ακροδεξιά να ενισχύεται μαγνητίζοντας τις όλο και πιο πληγείσες λαϊκές τάξεις, και μια Ευρωπαϊκή Ένωση σε πλήρη γεωπολιτική ανυποληψία.

Και η εναλλακτική; Η εναλλακτική είναι να εργαστούμε προς την αντίθετη κατεύθυνση των εξοπλισμών: Προς μια δική μας, πολυδιάστατη, αδέσμευτη, ειρηνευτική διαδικασία που θα κινείται σε τρεις άξονες:

Πρώτον, να απορρίψουμε σαφώς και κατηγορηματικά τη ληστρική επίθεση του Τραμπ στους φυσικούς πόρους της Ουκρανίας.

Δεύτερον, με το καρότο της χαλάρωσης των κυρώσεων και της επιστροφής 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Μόσχας, να διαπραγματευτούμε με το Κρεμλίνο, και την συμμετοχή του Πεκίνου, μια Νέα Συνολική Στρατηγική Συμφωνία – στο πλαίσιο της οποίας η Ουκρανία θα γίνει ό,τι η Αυστρία κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου: κυρίαρχη, οπλισμένη, ουδέτερη και τόσο ενσωματωμένη με τη Δυτική Ευρώπη όσο επιθυμούν οι πολίτες της.

Τρίτον, αντί για μόνιμη αντιπαράθεση βαριά εξοπλισμένων στρατών κατά μήκος των συνόρων Ρωσίας-Ουκρανίας, να προτείνουμε αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη βάθους τουλάχιστον 500 χιλιομέτρων σε κάθε πλευρά, το δικαίωμα επιστροφής όλων των εκτοπισμένων, συμφωνία για τη διακυβέρνηση των αμφισβητούμενων περιοχών στο μοντέλο της συμφωνίας που σταμάτησε τον πόλεμο στην Β. Ιρλανδία, κι ένα πράσινο επενδυτικό πρόγραμμα για τις πληγείσες περιοχές που θα χρηματοδοτείται από κοινού από την ΕΕ και τη Ρωσία. Όσον αφορά τα πολλά εκκρεμή ζητήματα, αυτά να παραπεμφθούν σε διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.

Αν θέλουμε πραγματικά να ενισχύσουμε την Ευρώπη, το πρώτο βήμα δεν είναι ο επανεξοπλισμός εις βάρος των κοινωνιών αλλά ακριβώς το αντίθετο: μια ορθολογική ειρηνευτική διαδικασία που θα βάλει φρένο στην αποτελμάτωση, στο χρέος, στον πολεμοκαπηλεία, στον αυταρχισμό και, βέβαια, την Νέα Λιτότητα που φέρνει ο Μιλιταριστικός Κεϋνσιανισμός.

*Το άρθρο αυτό αποτελεί απόδοση από τα αγγλικά της μηνιαίας στήλης του Γιάνη Βαρουφάκη στο Project Syndicate.