Γιατί τέτοια πρεμούρα για ιδιωτικά πανεπιστήμια;

Όταν με ρωτούν «γιατί δεν θέλετε τα ιδιωτικά πανεπιστήμια;», απαντώ μ’ ένα δικό μου ερώτημα. «Ξέρετε εσείς κανέναν ιδιώτη που να ήταν διατεθειμένος να πληρώνει κάποιον σαν κι εμένα έναν σοβαρό μισθό για να διδάσκει μόνον έξι ώρες την βδομάδα – και τον υπόλοιπο χρόνο να διαβάζει ή να γράφει κατά το δοκούν πράγματα χωρίς εμπορική αξία για τον ιδιώτη-εργοδότη;» Να γιατί δεν μπορεί να υπάρξει, ποτέ και πουθενά, σοβαρό ιδιωτικό πανεπιστήμιο – δηλαδή, πανεπιστήμιο το οποίο να βγάζει τα έξοδά του από δίδακτρα και άλλες εμπορικές υπηρεσίες.

Με το άκουσμα της απάντησής μου, δέχομαι σειρά ενστάσεις, υπό μορφή νέων ερωτημάτων, που αποδεικνύουν πόση σύγχυση επικρατεί όσον αφορά τον χαρακτήρα των πανεπιστημίων. Τα αναφέρω εδώ με την σειρά που τα αντιμετωπίζω: «Γιατί να διδάσκει ο καθηγητής μόνο έξι ώρες;» «Στην υπόλοιπη Ευρώπη πώς υπάρχουν καλά ιδιωτικά πανεπιστήμια;» «Στις ΗΠΑ;» Ας πάρουμε ένα-ένα αυτά τα ερωτήματα.

«Γιατί να διδάσκει ο καθηγητής μόνο έξι ώρες;» Επειδή αλλιώς δεν είναι πανεπιστήμιο! Ο πανεπιστημιακός έχει υποχρέωση, πέραν της μεταφοράς της γνώσης (της διδασκαλίας), να παράγει νέα γνώση (έρευνα, δημοσιεύσεις). Πάρτε για παράδειγμα τους διδάσκοντες στα ιδιωτικά κολλέγια που η εργοδοσία τούς αναγκάζει να διδάσκουν 20 και 25 ώρες την εβδομάδα. Αν λάβετε υπ’ όψη και την προετοιμασία, δεν τους μένει χρόνος να διαβάσουν, να κάνουν έρευνα, να γράψουν.

Πολλά από αυτά τα νέα παιδιά έχουν καλές σπουδές, καλά διδακτορικά από ξένα πανεπιστήμια κλπ αλλά, για δικούς τους λόγους (π.χ. έπρεπε να είναι κοντά στους γονείς τους ενώ τα ΑΕΙ μας προκηρύσσουν θέσεις με το σταγονόμετρο), αναγκάζονται να διδάσκουν στα κολλέγια αυτά ολημερίς. Εντός μιας πενταετίας, το πολύ, «καίγονται» – δηλαδή, το βιογραφικό τους είναι κενό σοβαρών δημοσιεύσεων κι οι ίδιοι έχουν πάψει να μπορούν να βρουν θέση σε οποιοδήποτε πανεπιστήμιο σέβεται τον εαυτό του.

«Στην υπόλοιπη Ευρώπη πώς υπάρχουν καλά ιδιωτικά πανεπιστήμια;» Είναι απλό: Δεν υπάρχουν! Πάρτε τη Βρετανία. Το μόνο ιδιωτικό πανεπιστήμιο είναι το Buckingham, το οποίο φυτοζωεί και συντηρείται και αυτό από το κράτος. Οξφόρδη, Κέιμπριτζ, LSE, Γιορκ, Σάσσεξ, Έσσεξ είναι όλα δημόσια. Το ίδιο και στη Γαλλία ή την Γερμανία. Όσο για τα ιδιωτικά της Κύπρου, για τα οποία τόσος λόγος γίνεται, πρόκειται για ιδρύματα ιδιαίτερα χαμηλού επίπεδου, αντίστοιχου με τα κολλέγια που ήδη λειτουργούν στην Ελλάδα.

«Και το MIT, το Princeton, το Columbia κλπ των ΗΠΑ; Αυτά ιδιωτικά δεν είναι;» Ναι, αυτά είναι ιδιωτικά. Ας δούμε, όμως, τι σημαίνει αυτό. Πάρτε το Columbia του οποίου τα οικονομικά στοιχεία τα έχω πρόχειρα. Κατ’ αρχάς, μιλάμε για τρομακτικά δίδακτρα. Εβδομήντα χιλιάδες ευρώ το χρόνο για ένα προπτυχιακό πτυχίο κοινωνικών επιστημών (χωρίς έξοδα διαμονής, διαβίωσης κλπ) και εκατό χιλιάδες για πτυχίο Ιατρικής. Κι όμως: Παρόλα αυτά τα τεράστια δίδακτρα, ξέρετε τι ποσοστό του προϋπολογισμού του Columbia καλύπτεται από τα δίδακτρα; Μόνο το 40%. Το υπόλοιπο 60% χρηματοδοτείται κατά 30% από ερευνητικά προγράμματα, που στην ουσία καλύπτονται από το κράτος (π.χ. το Πεντάγωνο, την CIA-NSA, τη φαρμακοβιομηχανία που χορηγείται η ίδια από το υπουργείο κοινωνικής ασφάλισης), και κατά 30% από δωρεές πλούσιων απόφοιτων που έτσι εξασφαλίζουν την εισαγωγή των τέκνων τους.

Ιδιωτικά πανεπιστήμια προδιαγραφών Columbia ή Yale στην Ευρώπη δεν μπορούν να υπάρξουν. Άρα;

Τέτοια πανεπιστήμια στην Ελλάδα, ή και στην υπόλοιπη Ευρώπη, δεν θα δημιουργηθούν ποτέ. Αυτό το γνωρίζει η άρχουσα τάξη καθώς οι ευρωπαϊκές κοινωνίες ούτε έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώνουν τόσο εξωφρενικά δίδακτρα ούτε διαθέτουν το κρατικοδίαιτο στρατιωτικό-βιομηχανικό-φαρμακευτικό κατεστημένο των ΗΠΑ έτοιμο να βάλει το χέρι στην τσέπη.

Ναι, και βέβαια υπάρχουν Έλληνες και Ιταλοί μεγιστάνες που έχουν τα χρήματα να κάνουν μεγάλες χορηγίες. Όμως, κι αυτοί προτιμούν να χορηγήσουν μια πανεπιστημιακή έδρα στο Columbia στη Νέα Υόρκη παρά εδώ στην Ελλάδα ή στην Ιταλία. Ακόμα και να «έρθει» το ίδιο το Columbia να ανοίξει franchise στην Ελλάδα ή στην Ιταλία (κάτι που είναι πολύ πιθανόν), ουσιαστικά θα μισθώσει το όνομά του σε ένα από τα υπάρχοντα κολλέγια – όπως χρόνια τώρα κάνουν Βρετανικά πανεπιστήμια – στο οποίο βέβαια οι ντόπιοι «καθηγητές» δεν θα πληρώνονται όπως οι συνάδελφοί τους στο Columbia της Νέας Υόρκης για να διαβάζουν και να γράφουν!

Οπότε, γιατί τέτοιος ντόρος για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων; Γιατί η ολιγαρχία τα θέλει διακαώς; Ένας λόγος είναι ότι θέλουν να πριμοδοτήσουν τους φίλους τους τους κολλεγιάρχες. Δεν είναι, όμως, ο βασικός λόγος. Δύο άλλοι λόγοι κάνουν τους υπουργούς του ακραίου κέντρου να ποθούν την κατάργηση, ή την παραγκώνιση, του Άρθρου 16 του Συντάγματος που κατοχυρώνει (στα χαρτιά) την δημόσια ανώτατη εκπαίδευση:

• Μείωση των δαπανών για δημόσια πανεπιστήμια (στα οποία τα παιδιά της ολιγαρχίας δεν θα πάνε ποτέ), και
• Ηγεμονία στο μοναδικό μέρος της δημόσιας σφαίρας που η ολιγαρχία δεν ελέγχει.

Ας δούμε αυτά τα δύο κίνητρα πιο αναλυτικά.

Το οριστικό διαζύγιο της άρχουσας τάξης από το ελληνικό πανεπιστήμιο

Τα παιδιά των ολιγαρχών έχουν πάψει από καιρό όχι μόνο να σπουδάζουν στα ελληνικά πανεπιστήμια αλλά ακόμα και να μπορούν να σπουδάσουν σε αυτά. Τι εννοώ; Η απάντηση δίνεται με δύο λέξεις: International Baccalaureate ή ΙΒ. Πρόκειται για το διετές διεθνές πρόγραμμα που αντικαθιστά την Β’ και Γ’ Λυκείου στα καλά ιδιωτικά σχολεία όπου φοιτούν τα παιδιά της άρχουσας τάξης. Αυτό το (κατά τα άλλα, αξιόλογο) πρόγραμμα, το ΙΒ, τα προετοιμάζει για απευθείας εισαγωγή στα πανεπιστήμια της Ευρώπης και της Β. Αμερικής. Όμως, έχοντας από τα 15 τους χρόνια βγει από το ελληνικό Λύκειο, τα παιδιά αυτά – και να θέλουν – δεν μπορούν να συμμετάσχουν στις Πανελλήνιες εξετάσεις για εισαγωγή στο ελληνικό πανεπιστήμιο.

Είναι ως εάν τα παιδιά της άρχουσας τάξης να έχουν μεταναστεύσει μαζικά εκτός Ελλάδας – από τα 15 τους χρόνια! Δεδομένου αυτού του οριστικού διαζύγιου της άρχουσας τάξης από το ελληνικό πανεπιστήμιο (με εξαίρεση ίσως τις Νομικές/Ιατρικές Σχολές, για τώρα), πώς μπορεί κανείς να περιμένει ότι ελληνικές κυβερνήσεις (αποτελούμενες από υπουργούς των οποίων τα παιδιά ούτε θέλουν ούτε και μπορούν να πάνε ποτέ στο ελληνικό πανεπιστήμιο) θα εγκρίνουν νέα κονδύλια για το ελληνικό πανεπιστήμιο; Το αντίθετο: Έχουν κάθε λόγο να αντιμετωπίσουν τον προϋπολογισμό των πανεπιστημίων ως το πρώτο κονδύλι που θα περικόψουν. Ο μόνος τους περιορισμός είναι το πιθανό εκλογικό κόστος καθώς γονείς-ψηφοφόροι θυμώνουν.

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια ως μέρος του κοινωνικού συμβόλαιου άρχουσας τάξης και μη προνομιούχων γονέων

Να πού υπεισέρχεται η λύση των ιδιωτικών κολλεγίων και η «αναβάθμισή» τους σε πανεπιστήμια: «Έτσι κι αλλιώς», σηματοδοτεί η κυβέρνηση στους μη προνομιούχους ψηφοφόρους της, «για να σπουδάσει το παιδί σας στην Πάτρα ή στην Κομοτηνή, πληρώνετε ένα κάρο λεφτά. Δώστε από αυτά ένα ποσοστό στο ιδιωτικό κολλέγιο κι εμείς – το κράτος – θα αναγνωρίσουμε το πτυχίο ως ισότιμο των δημόσιων ΑΕΙ. Έτσι, και το παιδί σας θα μείνει κοντά σας και – παρόλα τα δίδακτρα – θα γλυτώσετε και κάποια χρήματα.»

Βλέπουμε λοιπόν πως τα ιδιωτικά πανεπιστήμια αποτελούν την βάση του νέου κοινωνικού συμβόλαιου που προσφέρει η άρχουσα τάξη στους μη προνομιούχους: Το κράτος μειώνει τα κονδύλια για τα δημόσια ΑΕΙ, οι θέσεις στα ΑΕΙ μειώνονται με εξαίρεση τα ΑΕΙ του κέντρου, και οι μη προνομιούχοι αντί να στέλνουν τα παιδιά τους σε δημόσια ΑΕΙ άλλων πόλεων τα στέλνουν σε τοπικά ιδιωτικά «πανεπιστήμια», τα οποία χρηματοδοτούν με δίδακτρα γλυτώνοντας τα νοίκια και τα μεταφορικά. Και στο βάθος, στο παρασκήνιο, πίσω από όλα αυτά, βρίσκεται το διαζύγιο της άρχουσας τάξης (των παιδιών της, δηλαδή) από όλα τα ελληνικά ΑΕΙ, δημόσια και ιδιωτικά.

Προς την Τελική Νίκη της ολιγαρχίας

Το πανεπιστήμιο παραμένει, από την εξέγερση του Πολυτεχνείου έως πρόσφατα (π.χ. με την έξωση της «πανεπιστημιακής αστυνομίας» που πέτυχε το φοιτητικό κίνημα), το γαλατικό χωριό που αντιστέκεται στην παντοδυναμία της ολιγαρχικής ηγεμονίας. Η άρχουσα τάξη (κι οι εκπρόσωποί τους σε ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ) το φυσάνε και δεν κρυώνει ότι το πανεπιστήμιο παραμένει η μοναδική δημόσια σφαίρα εκτός της ιδεολογικής ηγεμονίας της.

Θυμάστε πως η Θάτσερ αποφάσισε ότι ο μόνος τρόπος να καθυποτάξει τους συνδικαλιστές των χαλυβουργείων και των ανθρακωρυχείων ήταν να κλείσει όλα τα χαλυβουργεία και όλα τα ανθρακωρυχεία; Εμπνευσμένοι από την βαναυσότητα της Θάτσερ, η κυβέρνηση (με συμπαραστάτες ΠΑΣΟΚ-ΣΥΡΙΖΑ) σχεδιάζουν κάτι ακόμα πιο πανούργο (από το να κλείσουν όλα τα δημόσια ΑΕΙ και να τα αντικαταστήσουν με ιδιωτικά): Σκοπεύουν να χρησιμοποιήσουν τα ιδιωτικά πανεπιστήμια για να «στριμώχνουν» τα δημόσια ΑΕΙ από έξω την ώρα που τα ιδιωτικοποιούν ντε φάκτο εκ των έσω (μια διαδικασία που έχει αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια άλλωστε). Τι ακριβώς εννοώ; Εννοώ τον εξής συνδυασμό ιδεολογικής και οικονομικής επίθεσης στο δημόσιο πανεπιστήμιο.

Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια, με το που νομιμοποιούνται (κατά παράβαση του Συντάγματος) και γίνονται αποδεκτά από πολλούς μη προνομιούχους γονείς ως μια οδός προς το αναγνωρισμένο πτυχίο των παιδιών τους, θα αλλάξουν άρδην το αφήγημα για την αξία της μόρφωσης, υπονομεύοντας την αξία που αναγνωρίζει η ευρύτερη κοινωνία στο δημόσιο χαρακτήρα της ανώτερης μόρφωσης. Η εμπορευματοποίηση των πτυχίων θα έχει ευοδωθεί και επίσημα – ως πρώτο στάδιο.

Το δεύτερο στάδιο θα ακολουθήσει εντός του δημόσιου ΑΕΙ. Το ακροκεντρώο αφήγημα θα εστιάσει στην εξής «αδικία»: Φοιτητές των ΑΕΙ του Κέντρου (π.χ. στην ΑΣΟΕΕ ή την Νομική) προέρχονται από οικογένειες πιο ευκατάστατες εκείνων που στέλνουν τα παιδιά τους στα ιδιωτικά του Κέντρου. «Γιατί να μην συνεισφέρουν», θα πουν, «οι πιο ευκατάστατες αυτές οικογένειες στο δημόσιο πανεπιστήμιο κάποια δίδακτρα;»

Το τρίτο στάδιο προβλέπει δίδακτρα για ξένους φοιτητές τα οποία, πολύ γρήγορα, θα δώσουν κίνητρο στους καθηγητές να ζητούν μερτικό σε αυτά – όπως ήδη γίνεται με τα δίδακτρα των μεταπτυχιακών. Αυτό θα δίνει κίνητρο στα μέλη ΔΕΠ να εισηγούνται την εισαγωγή όλο και περισσότερων ξένων φοιτητών. Τότε, θα διαχυθεί περαιτέρω το συναίσθημα της «αδικίας» προς τα Ελληνόπουλα των ιδιωτικών και των δημόσιων με αποτέλεσμα το Υπουργείο να προτείνει – έτσι ώστε να αναιρεθεί η «αδικία» – να μπουν δίδακτρα και στους ντόπιους φοιτητές των δημόσιων ΑΕΙ!

Κάπως έτσι, το κοινωνικό σύνολο θα έχει «προετοιμαστεί» ψυχολογικά και ηθικά να αποδεχθεί τα δίδακτρα για προπτυχιακά προγράμματα σε κάθε ΑΕΙ και, παράλληλα, το φοιτητικό σώμα θα έχει μοιραστεί σε ομάδες: φοιτητές ιδιωτικών ΑΕΙ με δίδακτρα, φοιτητές δημόσιων ΑΕΙ χωρίς δίδακτρα, φοιτητές δημόσιων ΑΕΙ με δίδακτρα κ.ο.κ. Πριν το καταλάβουμε, θα έχουν συμβεί δύο πράγματα: Πρώτον, θα έχει κατακερματιστεί ό,τι επιβιώνει σήμερα από το πάλαι ποτέ φοιτητικό κίνημα. Δεύτερον, θα έχει εξαερωθεί ό,τι επιβιώνει σήμερα από την ιδέα του πανεπιστήμιου ως χώρος όπου οι αξίες δεν ταυτίζονται με την τιμή κάποιου εμπορεύματος (υλικού ή άυλου).

Ουσιαστικά, θα πρόκειται για την Τελική Νίκη της άρχουσας τάξης. Να γιατί, σήμερα, αξίζει να δώσουμε ό,τι έχουμε και δεν έχουμε στον αγώνα κατά των ιδιωτικών «πανεπιστημίων» που αποτελούν τον πολιορκητικό κριό με τον οποίο μια άρχουσα τάξη που έχει πάρει οριστικό διαζύγιο με την ελληνική παιδεία πασχίζει να αλώσει, και να εξευτελίσει, το ελληνικό πανεπιστήμιο.