Έχουμε τον Τύπο που (δεν) μας αξίζει;

Η φετινή έκθεση της διεθνούς οργάνωσης “Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα” επιφύλαξε μια οδυνηρή έκπληξη για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα: την κατέταξε στην 108η θέση σε σύνολο 180 χωρών που εξετάζει. Σε σχέση με το 2021 (70η θέση) ο ελληνικός δείκτης κατρακύλησε 38 θέσεις.

Η κατάταξη αυτή σήκωσε αρκετή σκόνη στη δημόσια συζήτηση. Η κυβέρνηση εμφανίστηκε πολύ ενοχλημένη. Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος αμφισβήτησε τα κριτήρια της οργάνωσης και υποστήριξε ότι στην Ελλάδα υπάρχει “πλουραλισμός στην ενημέρωση”.

Το θέμα έχει δύο διαστάσεις. Η μία έχει σχέση με το πώς το βλέπουν οι κυβερνήσεις και τα πολιτικά κόμματα. Και το βλέπουν όπως τους βολεύει κάθε φορά. Υπενθυμίζουμε ότι το 2018, όταν κυβερνούσε ο ΣΥΡΙΖΑ, η ίδια οργάνωση είχε κατατάξει την Ελλάδα στην καθόλου κολακευτική 74η θέση. Τότε αντιπολιτευόμενα μέσα ενημέρωσης επέχαιραν και μιλούσαν για “κόλαφο”. Σήμερα τα ίδια μέσα είτε σιωπούν είτε ψάχνουν να βρουν σκοπιμότητες της οργάνωσης.

Η δεύτερη διάσταση του θέματος έχει σχέση με την εικόνα που έχει η κοινή γνώμη στην Ελλάδα για τα μέσα ενημέρωσης. Και αυτή δεν είναι καθόλου καλή. Σχεδόν σε όλες τις έρευνες η εμπιστοσύνη προς τα ΜΜΕ συγκεντρώνει πολύ χαμηλά ποσοστά.

Ερώτημα πρώτον: Η θέση 108 μήπως αδικεί τη συνολική εικόνα της ενημέρωσης στην Ελλάδα; Πιθανόν. Δεν ζούμε σε αυταρχική χώρα, που απαγορεύει τη λειτουργία ΜΜΕ και φυλακίζει δημοσιογράφους.

Ερώτημα δεύτερον: Υπάρχει πλουραλισμός στην ενημέρωση; Τυπικά ναι. Υπάρχουν πολλά μέσα ενημέρωσης με διαφορετικό πολιτικό προσανατολισμό. Επί της ουσίας, όμως, τι γίνεται; Ο πολίτης μαθαίνει όλα τα γεγονότα; Μήπως αποκρύπτονται ειδήσεις που δεν συμφέρουν την κυβέρνηση; Μήπως τα “μεγάλα” (αλλιώς “συστημικά”) μέσα ενημέρωσης έχουν “συντονιστεί” με τις κυβερνητικές προτεραιότητες και επιδιώξεις;

Υπάρχει ένα γεγονός που απαντά χαρακτηριστικά σε αυτά τα ερωτήματα. Πέρσι τον Φεβρουάριο, κατά παράβαση των μέτρων για την πανδημία, ο πρωθυπουργός πήρε μέρος σε γεύμα που παρέθεσε τοπικός βουλευτής στην Ικαρία. Το γεγονός “θάφτηκε” σχεδόν από όλα τα συμπολιτευόμενα μέσα, τα οποία αναγκάστηκαν κάτι να πουν και να γράψουν μόνο όταν αντέδρασε η αντιπολίτευση και η κυβέρνηση υποχρεώθηκε να δώσει εξηγήσεις. Το ίδιο είχε συμβεί όταν ο πρωθυπουργός φωτογραφήθηκε με ποδηλάτες στην Πάρνηθα χωρίς να φορούν μάσκες.

Γιατί τα περισσότερα μέσα ενημέρωσης έχουν αυτήν τη στάση; Μια εξήγηση είναι ότι βγάζουν το άχτι τους για τον ΣΥΡΙΖΑ, η κυβέρνηση του οποίου ήταν εχθρική απέναντί τους (αλήθεια είναι ότι η πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ στα μέσα ενημέρωσης απέτυχε παταγωδώς). Μια δεύτερη εξήγηση είναι ότι οι ιδιοκτήτες των περισσότερων μέσων ενημέρωσης ταυτίζουν τα συμφέροντά τους με τις επιδιώξεις της σημερινής κυβέρνησης. Η περιβόητη “λίστα Πέτσα” είναι ένα μέσο, αλλά όχι το μόνο και ούτε το κύριο. Τα χρήματα που δόθηκαν με αυτή τη λίστα επηρεάζουν περισσότερο μικρά και φτωχά μέσα ενημέρωσης και όχι όσα ανήκουν σε πλούσιους ιδιοκτήτες. Αυτοί “επενδύουν” σε πολύ περισσότερα.

Μέσα σε όλα αυτά υπάρχουν δύο σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν αποφασιστικά όσα βλέπουμε, ακούμε και διαβάζουμε: οι δημοσιογράφοι και οι πολίτες.

Η τελευταία δεκαετία ίσως είναι μία από τις χειρότερες για τους περισσότερους δημοσιογράφους. Επισφαλείς και κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας δεν μπορούν να προσφέρουν καμιά εγγύηση για σωστή ενημέρωση και υπεύθυνη κριτική προς τις εξουσίες.

Οι πολίτες έχουν το δικό τους μερίδιο ευθύνης για την ενημέρωση που επιλέγουν. Ιδιαίτερα αν οι επιλογές που κάνουν ταυτίζονται με τις πολιτικο-κομματικές προτιμήσεις τους. Αν αναζητήσουν ΜΜΕ που σέβονται τον κανόνα “η είδηση είναι ιερή, το σχόλιο ελεύθερο“, τότε κάτι καλύτερο θα ξημερώσει στο τοπίο της ενημέρωσης.

Εν κατακλείδι, δεν φταίνε οι διεθνείς οργανώσεις που μας κατατάσσουν τόσο χαμηλά στο δείκτη της ελευθερίας του Τύπου. Ας αναρωτηθούμε για τις δικές μας ευθύνες.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις