Γράμμα στον Ολάντ και τη Μέρκελ, λίγο πριν τη Σύνοδο κορυφής

Αξιότιμη κυρία Καγκελάριε, αξιότιμε κύριε Πρόεδρε,

Ηγείστε δυο χωρών που παραδοσιακά έπαιξαν το ρόλο της «ατμομηχανής» στην μακρά πορεία της οικοδόμησης της ενωμένης Ευρώπης. Μιας πορείας που σηματοδότησε το τέλος των πολέμων και των αντιπαραθέσεων και τη μετάβαση σε μια νέα εποχή, με γνώμονα τη συνεργασία και την προαγωγή κοινών λύσεων για την υπέρβαση των προβλημάτων και την ευημερία των λαών της Ευρώπης.

Πάνε βέβαια πολλά χρόνια από την εποχή που κάποιοι φωτισμένοι προκάτοχοί σας, ο Κόνραντ Αντενάουερ και ο Στρατηγός ντε Γκωλ, υπέγραψαν το σύμφωνο φιλίας που έδωσε  το έναυσμα για την οικοδόμηση της ενωμένης Ευρώπης. Και είναι αλήθεια ότι σ αυτά τα χρόνια, με όλα τα λάθη, τις καθυστερήσεις, τους δισταγμούς, ακόμα και τις κρίσεις,  πόλεμο δεν είχαμε και η Ευρώπη προχώρησε, έστω με συγκυριακές υπαναχωρήσεις.

Φοβούμαι όμως ότι σήμερα είναι αλλιώς. Σήμερα έλαχε σε σας ο κλήρος να αποφασίσετε εάν η κοινή πορεία μας θα συνεχιστεί ή εάν θα μπούμε σε μια διαδικασία εκφυλισμού και  σταδιακής διάλυσης, που ήδη κινδυνεύει να αποκτήσει τη δική της αυτόνομη δυναμική, με τα περιθώρια αντιστροφής να λιγοστεύουν μέρα με τη μέρα.

Και δεν είμαι σίγουρη ότι έχετε συνείδηση της ιστορικής σας ευθύνης.  Φυσικά δεν είσαστε εσείς αποκλειστικά υπεύθυνοι για το σημείο που βρισκόμαστε σήμερα. Είναι αυτό που έλεγε κι ο δικός μας ο Πάγκαλος, ότι «όλοι φταίμε, έστω κι αν δεν φταίμε όλοι το ίδιο». Το θέμα όμως τώρα δεν είναι ποιος φταίει αλλά το τι μπορούμε να κάνουμε. Και επ αυτού, για λόγους ιστορικούς είναι δική σας η βασική ευθύνη.

Εσείς, κυρία Καγκελάριε, βγαίνετε τραυματισμένη από την πολιτική σας στην προσφυγική κρίση. Υποστήκατε βαριά ήττα στις πρόσφατες περιφερειακές εκλογές και διαπιστώσαμε  μαζί με σας την εκτόξευση της εκλογικής επιρροής του εθνικιστικού, ξενοφοβικού και αντι-ευρωπαϊκού AfD, που από το πουθενά βρέθηκε με διψήφια ποσοστά -σ ένα μάλιστα κρατίδιο σε απόσταση αναπνοής από το δικό σας χριστιανοδημοκρατικό κόμμα. Κι όμως, η πολιτική των ανοικτών συνόρων, του δίκαιου και αναλογικού επιμερισμού των προσφύγων και κυρίως μιας ευρωπαϊκής λύσης για την αντιμετώπιση του προσφυγικού, είναι η μόνη που μπορεί πραγματικά να συμβάλλει στην αντιμετώπιση του προβλήματος.

Η αλήθεια είναι ότι ενώ στην αρχή υπερασπιστήκατε σθεναρά αυτή την πολιτική δεν βρήκατε πολλούς συμμάχους και υποστηρικτές στην Ευρώπη. Κι έτσι βρεθήκατε απομονωμένη, με τις υπόλοιπες χώρες να χαράσσουν και να εφαρμόζουν τη δική τους εθνική πολιτική και σε ό,τι αφορά την επανεγκατάσταση των προσφύγων και σε ό,τι αφορά τους συνοριακούς ελέγχους. Κι επειδή, όπως ξέρετε καλά, ο «κίνδυνος μόλυνσης» (contagion) δεν αφορά μόνο τις τράπεζες και τις αγορές αλλά και το συλλογικό υποσυνείδητο των λαών της Ευρώπης, αρχίσατε να έχετε σιγά-σιγά μεγάλα προβλήματα και στο κόμμα σας και στη γερμανική κοινή γνώμη.

Βέβαια, είναι επίσης αλήθεια ότι όλα αυτά δεν συνέβησαν σε κενό χρόνου και τόπου. Συνέβησαν σε μια περίοδο που η Ευρώπη ήταν ήδη τραυματισμένη, διχασμένη και κυρίως φοβισμένη από την οικονομική κρίση και τις συνέπειές της. Και πρέπει να βρείτε το θάρρος να αναγνωρίσετε κι εσείς ότι είτε μιλάμε για νότο είτε για βορρά, είτε για ανατολή είτε για δύση, το κοινό έδαφος στη γενικευμένη ευρωπαϊκή ανασφάλεια είναι ο φόβος της ανεργίας, της καθήλωσης ή της μείωσης των εισοδημάτων, της συνεχούς συρρίκνωσης του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου. Και σ αυτά έχετε κι εσείς, με τις πολιτικές που υποστηρίξατε, μεγάλη ευθύνη.

Αν προσθέσουμε και τις μεγάλες ρωγμές στο οικοδόμημα της πολυπολιτισμικότητας, συνεπεία της έξαρσης των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι και αλλού,  καταλαβαίνουμε γιατί βρίσκουν πρόσφορο έδαφος οι πολιτικές των κλειστών συνόρων και των κλειστών κοινωνιών, που θεωρούν ότι αν περιχαρακωθούν θα διαφυλάξουν τον κεκτημένο τρόπο ζωής τους.

Κι εσείς όμως, εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Γαλλικής Δημοκρατίας, ενώ ασκήσατε κριτική στο παρελθόν και κάνατε ορθές επισημάνσεις για τους κινδύνους της εφαρμογής μονοδιάστατων πολιτικών λιτότητας στο θέμα της οικονομικής κρίσης, τώρα τελευταία κάπως μας έχετε μπερδέψει..

Στο προσφυγικό, συγκαταλέγεστε σ αυτούς που ακολουθούν «εθνική γραμμή» και δεν σας ακούμε να επικρίνετε την πολιτική των κλειστών συνόρων.  Φοβάστε μάλλον κι εσείς την επέλαση των δικών σας ακροδεξιών της Μαρίν Λεπέν και φαίνεται να επιχειρείτε μια «δεξιά στροφή» ενόψει των προεδρικών εκλογών του ερχόμενου χρόνου. Έχετε ανοίξει μεγάλα εσωτερικά μέτωπα με την αναμόρφωση του εργασιακού κι επειδή το κόμμα σας – παραδοσιακά από τα πιο ριζοσπαστικά ευρωπαϊκά σοσιαλιστικά κόμματα- αντιδρά,  προσπαθείτε να εξισορροπήσετε τις εντυπώσεις από τα μέτρα που προωθείτε στο εσωτερικό, με «ανοίγματα» και προσκλήσεις στον δικό μας «αριστερό» Αλέξη Τσίπρα. Φοβούμαι όμως ότι κι αυτά για το θεαθήναι γίνονται και δεν παράγουν κανένα απτό πολιτικό αποτέλεσμα ούτε για σας, ούτε για μας ούτε βεβαίως για την Ευρώπη.

Το θέμα όμως είναι ότι ο χρόνος στερεύει και δεν υπάρχουν περιθώρια να συνεχίσουμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλο  ή να χώνουμε το κεφάλι μας στην άμμο. 

Στο διήμερο της Συνόδου κορυφής αλλά και γενικότερα από τούδε και στο εξής, το δίλημμα που καλείστε να απαντήσετε, πρωτίστως εσείς και μετά όλοι οι υπόλοιποι ηγέτες μαζί σας, είναι απλό αλλά και ιστορικής σημασίας για το μέλλον της Ευρώπης:

Θα χαράξετε πολιτική με γνώμονα την εφήμερη ικανοποίηση των εσωτερικών σας ακροατηρίων ή το πραγματικό συμφέρον  της Ευρώπης και όλων ανεξαιρέτως των ευρωπαϊκών λαών, περιλαμβανομένων βεβαίως των δικών σας;

Θα ηγηθείτε της προσπάθειας να διασωθεί η τιμή της Ευρώπης και το κύρος της στο εσωτερικό και στο εξωτερικό ή θα «παραδώσετε τα κλειδιά» στον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όπως επισημαίνουν ήδη σε σχόλιά τους μεγάλες ευρωπαϊκές εφημερίδες; Γιατί, ασφαλώς και χρειάζεται να υπάρξει μια δίκαιη συμφωνία με την Τουρκία, για να μπορέσει να αντιμετωπιστεί το προσφυγικό, αλλοίμονο όμως εάν η Ευρώπη επενδύσει όλες τις ελπίδες της εκεί, για να αποφύγουν τα κράτη-μέλη το εσωτερικό πολιτικό κόστος..

Κι έπειτα, μια και  οι δυο σας παίζετε εξέχοντα ρόλο στους δυο μεγαλύτερους «συστημικούς» ευρωπαϊκούς πολιτικούς οργανισμούς, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα και τους Σοσιαλδημοκράτες, θα συνειδητοποιήσετε ότι η επιρροή των ακροδεξιών,  αντισυστημικών και αντι-ευρωπαϊκών κομμάτων δεν πρόκειται να ανακοπεί, όσο εσείς συνεχίζετε να «φλερτάρετε» με τη δική τους ατζέντα; Θα κάνετε τη δύσκολη επιλογή της αλήθειας απέναντι στο λαϊκισμό και θα αποφασίσετε να προωθήσετε λύσεις στα προβλήματα που καλλιεργούν το φόβο και την ανασφάλεια στους πολίτες; Ή  θα τους αφήσετε έρμαια στην αγκαλιά εκείνων που ξέρουν καλά να δίνουν ψεύτικες υποσχέσεις εκ του ασφαλούς αλλά όταν έρχονται στην εξουσία φέρνουν καταστροφές που συχνά ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα;

Έχουμε την ελπίδα ότι θα πράξετε το σωστό και θα φανείτε αντάξιοι των προκατόχων σας που δημιούργησαν την Ευρώπη…

*H Άννυ Ποδηματά είναι δημοσιογράφος, πρώην ευρωβουλευτής και πρώην Αντιπρόεδρος του ΕΚ.