H εξάλειψη της έμφυλης βίας να μπει ψηλά στην ατζέντα για το 2022

Η μάστιγα της έμφυλης βίας γιγαντώθηκε με την πανδημία COVID-19. Είναι η παράλληλη «σιωπηρή πανδημία» που βιώνουμε και πρέπει χωρίς άλλη καθυστέρηση οργανωμένα να τη χτυπήσουμε στη ρίζα της.

Μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί κακοποίηση και μία στις πέντε ενδοσυντροφική βία. Ενώ και η έμφυλη βία στο διαδίκτυο έχει αυξηθεί δραματικά, και για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά πρέπει να εκληφθεί ως η συνέχεια της έμφυλης βίας εκτός διαδικτύου.

Τα δηλωμένα περιστατικά ενδοσυντροφικής βίας με τον υποχρεωτικό εγκλεισμό στο σπίτι αυξήθηκαν έως και 60% στις ευρωπαϊκές χώρες. Όμως και μετά την άρση των περιορισμών, οι κακοποιητές, αντιδρούν ακόμη πιο βίαια και ακραία, ακριβώς επειδή έχασαν τον έλεγχο που είχαν αποκτήσει στα λοκντάουν. Η έξαρση της βίας αποτυπώνεται στη θλιβερή λίστα των γυναικοκτονιών και παιδοκτονιών σε όλη την Ευρώπη, που διαρκώς μεγαλώνει, αλλά και στον εξοργιστικό αριθμό των 17 γυναικοκτονιών στην Ελλάδα το 2021.

Για αυτό, τα εγκλήματα βίας και κακοποίησης των γυναικών σε όλες τους τις μορφές, πρέπει να μπουν ψηλά στην ατζέντα για το 2022. Να καταπολεμηθούν τα φαινόμενα αυτά αλλά και οι αιτίες που τα συντηρούν, με βασικότερες:

• Την απουσία τολμηρών πολιτικών,

• Τις σημερινές στρεβλώσεις και κενά στην ευρωπαϊκή νομοθεσία και στις εθνικές νομοθεσίες,

• Τις σοβαρές ελλείψεις στη λειτουργία των μηχανισμών προστασίας των θυμάτων και τιμωρίας των δραστών,

• Το έλλειμα στην οικονομική στήριξη των θυμάτων

• Τις αναχρονιστικές πατριαρχικές αντιλήψεις που παρότι δεν έχουν θέση στη σύγχρονη κοινωνία μας, ακόμη κυριαρχούν και αναπαράγονται.

Από τη θέση μου στην Ευρωβουλή, έχω παρέμβει για την διόρθωση όλων των στρεβλώσεων αλλά και την αντικατάσταση των σημερινών αποσπασματικών πολιτικών με πολυδιάστατες πολιτικές που θα αντιμετωπίζουν συνολικά όλες τις μορφές της έμφυλης βίας.

Ως Εισηγήτρια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στην προοδευτική έκθεση που κατάρτισα και υιοθετήθηκε ως ψήφισμα για τον «Αντίκτυπο της ενδοσυντροφικής βίας και των δικαιωμάτων επιμέλειας στις γυναίκες και τα παιδιά», πιέζουμε την Κομισιόν να θεσμοθετήσει το πρώτο ολοκληρωμένο ευρωπαϊκό πλαίσιο καταπολέμησης όλων των μορφών της έμφυλης βίας μέσα από μία ολιστική οδηγία.

Η άλλη όψη του νομίσματος της ενδοοικογενειακής βίας είναι η αντιμετώπιση της έμφυλης βίας στο διαδίκτυο, για την οποία ως εισηγήτρια της πολιτικής μου ομάδας διαμόρφωσα κρίσιμες θέσεις σε μία σημαντική έκθεση που υπερψηφίστηκε ως ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το Δεκέμβριο.

Δέκα από τις βασικές προτάσεις μου που υιοθέτησε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και αφορούν την εθνική ατζέντα για το 2022 είναι:

1. Άμεση κύρωση και πλήρης εφαρμογή από όλα τα κράτη-μέλη της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης. Αποτελεί το πρώτο διεθνώς δεσμευτικό νομικό κείμενο για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας, την τιμωρία των δραστών και την προστασία και υποστήριξη των θυμάτων. Στην Ελλάδα, η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης έχει κυρωθεί από το 2018, όμως υπολείπεται ακόμη στην πράξη η ουσιαστική εφαρμογή αρκετών άρθρων της από τις αρμόδιες αρχές.

2. Ένταξη της έμφυλης βίας στην λίστα των εγκλημάτων της ΕΕ, Eurocrimes. Εφόσον η Κομισιόν ανταποκριθεί, θα έχουμε την αναγκαία νομική βάση ώστε συμπληρωματικά με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, να θεσμοθετηθεί πανευρωπαϊκά το αναγκαίο πλαίσιο για μηδενική ανοχή στην έμφυλη βία και τον τερματισμό της.

3. Ολοκληρωμένες πολιτικές και ουσιαστικά μέτρα για την προστασία των θυμάτων και του δικαιώματός τους σε μία ζωή χωρίς βία. Ζητήσαμε κάθε κράτος-μέλος να εξασφαλίσει άμεση πρόσβαση των θυμάτων σε επαρκείς δομείς στέγασης και υπηρεσίες άμεσης νομικής, ιατρικής και ψυχολογικής στήριξης. Είναι αναγκαίο να υπάρξουν ειδικά μέτρα για την οικονομική ενδυνάμωση και ανεξαρτησία των γυναικών, που είναι βασική προϋπόθεση για να απομακρυνθούν από το κακοποιητικό περιβάλλον.

4. Υποχρεωτική εκπαίδευση του προσωπικού όλων των υπηρεσιών που διαχειρίζονται περιστατικά έμφυλης βίας, συμπεριλαμβανομένης της Αστυνομίας, των κοινωνικών λειτουργών, των ιατροδικαστών και των δικαστών. Διότι, εκτός του κινδύνου της δευτερογενούς θυματοποίησης ή/και εκ νέου θυματοποίησης, όταν οι αρμόδιες αρχές δεν ανταποκριθούν άμεσα και δεν παρέχουν την αναγκαία προστασία και υποστήριξη, το θύμα πολύ δύσκολα θα τολμήσει να καταγγείλει ξανά τον κακοποιητή του, ειδικά αν ζει μαζί του.

5. Εκτός από τις γυναίκες να μπουν και τα παιδιά θύματα ενδοσυντροφικής βίας στο επίκεντρο των ζητημάτων επιμέλειας. Η προστασία των γυναικών και παιδιών από τη βία και το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού πρέπει να υπερισχύουν όλων των άλλων κριτηρίων στον καθορισμό της επιμέλειας και των δικαιωμάτων επισκέψεων. Όταν δε η μητέρα είναι θύμα βίας, η ανάθεση της αποκλειστικής επιμέλειας στην ίδια, με ανάκληση των δικαιωμάτων του κακοποιητικού συντρόφου, αποτελεί τον μόνο τρόπο για να αποτραπεί η βία και η δευτερογενής θυματοποίηση της ίδιας ή και του παιδιού.

6. Η συνεπιμέλεια δεν μπορεί να είναι υποχρεωτική, ειδικά σε υποθέσεις με ιστορικό ή έστω με ενδείξεις ενδοοικογενειακής βίας. Με την Έκθεσή μου, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τάχθηκε κατά της υποχρεωτικής συνεπιμέλειας που εισήγαγε ο νόμος Τσιάρα, τονίζοντας ρητά ότι είναι αντίθετο με το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού να δίνει ο νόμος αυτόματα τις γονικές ευθύνες σε έναν ή και στους δύο γονείς. Η κάθε περίπτωση πρέπει να κρίνεται ξεχωριστά από το δικαστήριο με βάση το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, όπως ορίζεται και προστατεύεται από τη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα των Παιδιών.

Μάλιστα, σε υποθέσεις με ιστορικό ή έστω με ένδειξη βίας, οι αποφάσεις συνεπιμέλειας να αναβάλλονται μέχρι να διενεργηθούν επαρκείς έρευνες και εκτίμηση κινδύνου. Επομένως το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο «ακυρώνει» την επικίνδυνη θέση στον ψηφισθέντα νόμο για το ελληνικό οικογενειακό δίκαιο, που ορίζει ότι για να αφαιρεθεί η γονική μέριμνα από τον κακοποιητικό γονέα, πρέπει να υπάρχει απόφαση οριστικής καταδίκης του για ενδοοικογενειακή βία, που διαρκεί συνήθως πολλά χρόνια.

7. Οι υποθέσεις Οικογενειακού Δικαίου πρέπει να εκδικάζονται αποκλειστικά από εξειδικευμένα δικαστήρια και δικαστές, και μάλιστα με την υποστήριξη ειδικών επιστημόνων, ψυχολόγων, και παιδοψυχολόγων.

8. Είναι αναγκαίο να θεσμοθετηθεί κοινός ορισμός στην ΕΕ για την έμφυλη βία στο διαδίκτυο, και αυτή να ποινικοποιηθεί από όλα τα κράτη-μέλη, και να θεσπιστούν ισχυρές κυρώσεις.

9. Η εντεινόμενη μορφή ενδοσυντροφικής βίας και σεξουαλικής κακοποίησης που βασίζεται στη χρήση εικόνων και βίντεο και στη διάδοσή τους σε ιστότοπους, γνωστή και ως revenge porn, πρέπει να αντιμετωπιστεί επαρκώς. Στο πλαίσιο αυτό ζητήσαμε να τερματιστεί η επικίνδυνη και κακόβουλη χρήση της τεχνολογίας deepfakes, δηλαδή των πλαστών φωτογραφιών και βίντεο μέσω της τεχνητής νοημοσύνης που χρησιμοποιούνται συχνά για την παρενόχληση, τη διαπόμπευση και τον εκβιασμό των γυναικών. Και να μπει τέλος συνολικά στην ατιμωρησία αυτών των πράξεων.

10. Η διάσταση του φύλου πρέπει να ενσωματωθεί σε κάθε επιμέρους πολιτική για την εργασία, την υγεία, το κοινωνικό κράτος, την οικονομία.

Η εξάλειψη της έμφυλης βίας πρέπει να γίνει υπόθεση όλων μας!

Ξεκινώντας από τον πυρήνα της οικογένειας, πρώτα οι γονείς, γυναίκες και άνδρες, οφείλουμε να μην αναπαράγουμε τις στρεβλές πατριαρχικές αντιλήψεις και συμπεριφορές. Πρέπει όχι μόνο να μαθαίνουμε στα κορίτσια μας να μην ανέχονται συμπεριφορές σεξισμού και κακοποίησης, αλλά και να εκπαιδεύσουμε τα αγόρια μας, να σέβονται και να εκτιμούν τα κορίτσια και τις γυναίκες στη ζωή τους.

Ακόμη, στον πυρήνα των σχολείων, σε όλες τις βαθμίδες μέχρι το Πανεπιστήμιο, επιβάλλεται η συστηματική εφαρμογή εκπαιδευτικών προγραμμάτων και η κατάρτιση του προσωπικού.

Καταλυτικό ρόλο έχουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Πρέπει επιτέλους να σταματήσει ο καταιγισμός βίαιων εικόνων και σεξιστικών προτύπων στα ΜΜΕ.

Συνολικά η τηλεόραση, η διαφήμιση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, και χώροι όπως οι μουσική που έχουν μεγάλη απήχηση στη νεολαία, πρέπει να στραφούν στη συστηματική προβολή των σωστών προτύπων, ώστε τα νέα παιδιά, που είναι η ελπίδα μας για το μέλλον, να εξοικειώνονται και να υιοθετούν μία κουλτούρα απόλυτου σεβασμού στα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα, που είναι προϋπόθεση για μία δημιουργική ζωή.

*Η Έλενα Κουντουρά είναι Ευρωβουλευτής

27 άρθρα σημαντικών προσωπικοτήτων που μοιράζονται σκέψεις και απόψεις για την Ελλάδα και τη θέση της στο μέλλον. Ανακαλύψτε περισσότερα στο αφιέρωμα “2022: Η Ελλάδα Στο Μέλλον”