Η ειρηνευτική διαδικασία που οι υποστηρικτές της Ουκρανίας πρέπει να υποστηρίξουν

Το 1943, οι προοδευτικοί είχαν το ηθικό καθήκον να απορρίψουν τις εκκλήσεις για συνθηκολόγηση με τον Χίτλερ. Η σύναψη συμφωνίας με τους Ναζί για τον τερματισμό της σφαγής θα ήταν ασυγχώρητη. Οι πολιτισμένοι άνθρωποι είχαν μόνο μία επιλογή: να συνεχίσουν να πολεμούν μέχρι τα συμμαχικά στρατεύματα να σταθούν πάνω από το καταφύγιο του Χίτλερ στο Βερολίνο. Σήμερα, αντιθέτως, θα ήταν βαρύ ατόπημα να στοχεύσουμε σε μια τελική στρατιωτική νίκη επί της Ρωσίας και να αγνοήσουμε όσους από εμάς ζητούν άμεση ειρήνη κατόπιν διαπραγματεύσεων.

Το 1943, οι χώρες διακινδύνευαν για την τελική νίκη αγωνιζόμενες με προσωπικό κόστος με τα συμμαχικά στρατεύματα και, σε πολλές περιπτώσεις, τον άμαχο πληθυσμό, στην πρώτη γραμμή. Σήμερα, η Δύση ενεργεί όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες πριν από την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ: στέκεται στο περιθώριο, οπλίζοντας και επευφημώντας όσους μάχονται πραγματικά. Υπό αυτές τις συνθήκες, το να παροτρύνουμε τους Ουκρανούς να φέρουν μια τελική νίκη εναντίον της Ρωσίας, όταν το ΝΑΤΟ δεν σκέφτεται καν να στείλει στρατεύματα και πολεμικά αεροσκάφη, είναι υποκριτικό και ανεύθυνο.

Δεδομένου ότι το να βρεθεί ο Πούτιν σε κάποιο καταφύγιο της Μόσχας δεν μπορεί λογικά να είναι το τέλος το οποίο περιμένει η Δύση, πώς θα έμοιαζε μια τελική νίκη για την Ουκρανία; Όπως είναι λογικό, οι Ουκρανοί ονειρεύονται να ωθήσουν τα ρωσικά στρατεύματα τουλάχιστον πίσω στο σημείο που βρίσκονταν πριν από τις 24 Φεβρουαρίου – ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα παρά την τεράστια συνεχιζόμενη αερομεταφορά υπερσύγχρονου αμερικανικού οπλισμού. Αυτό που είναι πολύ πιο πιθανό είναι ότι, έχοντας φθάσει στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας που βρέχει την Ουκρανία και στην ανατολική περιοχή του Ντονμπάς, ο Πούτιν θα ζητήσει κατάπαυση του πυρός. Σε αυτή την περίπτωση, ένας αργός πόλεμος φθοράς – κάτι μεταξύ Συρίας και Κύπρου – θα ήταν το πιο πιθανό αποτέλεσμα.

Αλλά, ακόμη και στην όχι πιθανή περίπτωση που οι Ουκρανοί μαχητές καταφέρουν να απωθήσουν τα ρωσικά στρατεύματα μέχρι τα σύνορα, ένα πληγωμένο ρωσικό καθεστώς θα έβρισκε πάντα τρόπους να εμποδίσει την πορεία της Ουκρανίας προς μια φαινομενική ομαλότητα. Μόνο η αλλαγή καθεστώτος στη Μόσχα, πολύ συγκεκριμένου τύπου, θα ήταν ο στόχος της τελικής νίκης της Ουκρανίας. Πόσο πιθανή είναι μια τόσο θεαματική έκβαση για την Ουκρανία και το ΝΑΤΟ; Και πόσο λογικό είναι να στοιχηματίσουμε το μέλλον της Ουκρανίας σε αυτό, ειδικά εν όψει της θλιβερής ιστορίας της Δύσης στις προσπάθειές της για αλλαγή καθεστώτος;

Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα στοιχεία δείχνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση. Ενώ ο πόλεμος πηγαίνει άσχημα για τον Πούτιν, ο οικονομικός πόλεμος λειτουργεί μάλλον καλά γι’ αυτόν. Ομολογουμένως, οι μη προνομιούχοι Ρώσοι υποφέρουν, οι ειδικευμένοι εργάτες μεταναστεύουν και πολλές βιομηχανίες ξεμένουν από ανταλλακτικά. Ακόμα κι έτσι, σύμφωνα με τον Robin Brooks του Ινστιτούτου Διεθνών Χρηματοοικονομικών, ένα γιγάντιο πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών βρίσκεται σε εξέλιξη (προβλέπεται να φτάσει τα 200-250 δισεκατομμύρια δολάρια το 2022, από 95,8 δισεκατομμύρια δολάρια τον Απρίλιο). Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, που το ρούβλι έχει ανακάμψει πλήρως.

Αυτό το τεράστιο απροσδόκητο κέρδος επιτρέπει στο καθεστώς του Πούτιν να χρηματοδοτήσει άνετα έναν μακροπρόθεσμο πόλεμο φθοράς στην Ουκρανία. Πολλοί Ρώσοι θα φτωχοποιηθούν και η οικονομία τους θα καταδικαστεί σε μακροχρόνια στασιμότητα. Αλλά στη σκακιέρα του Πούτιν, οι Ρώσοι πολίτες είναι απλά πιόνια των οποίων η θυσία είναι αποδεκτή, αν όχι απαραίτητη, για να προκληθεί μακροπρόθεσμη ζημιά στην Ουκρανία, ενώ αναμένει να εμφανιστούν ρήξεις στο ΝΑΤΟ – ειδικά όταν τα ευμετάβλητα δυτικά ΜΜΕ στρέψουν την προσοχή τους σε άλλα θέματα.

Σε αυτό το πλαίσιο, οι φωνές για μια τελική νίκη της Ουκρανίας ισοδυναμούν με μια ευρεία ήττα για όλους – εκτός ίσως από τους εμπόρους όπλων και τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, των οποίων τις περιουσίες αναβίωσε δυναμικά ο πόλεμος. Οι προοπτικές ενός ουκρανικού οικονομικού θαύματος που θα χρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα μαραζώσουν. Η Ευρώπη υποφέρει ήδη οικονομικά και ο αναπτυσσόμενος κόσμος βρίσκεται στα πρώτα στάδια μιας αυξανόμενης κατάστασης πείνας και αναγκαστικής μετανάστευσης, που πυροδοτήθηκε από τη διακοπή των εισαγωγών σιτηρών και λιπασμάτων που συνήθως προέρχονται από την Ουκρανία και τη Ρωσία. Μόνο μια ειρήνη μέσω διαπραγματεύσεων μπορεί να διασώσει τη νίκη –με την έννοια των καλύτερων αποτελέσματα για την Ουκρανία, την Ευρώπη και την ανθρωπότητα– από τα σαγόνια των πολλαπλών ηττών.

Είναι σε αυτό το σημείο που οι κατηγορίες για «Westsplaining» -μεροληπτικό πατρονάρισμα από τη Δύση- ή, χειρότερα, για «εξυπηρέτηση του Πούτιν» – εκτοξεύονται σε όσους από εμάς προειδοποιούν ενάντια στο αφήγημα μιας τελικής ουκρανικής νίκης. «Ποιος είσαι εσύ που θα πεις στους Ουκρανούς τι να κάνουν;» είναι ένα κοινό ρεφρέν. Με σεβασμό προς αυτούς, θα αφήσω την ερώτηση αναπάντητη και, αντ’ αυτού, θα επικεντρωθώ στον καλύτερο τρόπο υποστήριξης των Ουκρανών τώρα.

Γνωρίζουμε ότι όσοι εμπλέκονται σε πόλεμο πρέπει να είναι επιφυλακτικοί στις προοπτικές διεξαγωγής διαπραγματεύσεων, μήπως και χαρακτηριστούν αδύναμοι. Ωστόσο, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντιμίρ Ζελένσκι επιβεβαίωσε νωρίτερα αυτό το μήνα ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να τελειώσει χωρίς διαπραγματεύσεις: «Παρά το γεγονός ότι καταστρέφουν τις γέφυρές μας», είπε, «πιστεύω ότι δεν έχουν καταστραφεί ακόμη όλες οι γέφυρες». Θα πρέπει να είναι δουλειά όσων από εμάς δεν συμμετέχουμε άμεσα στον πόλεμο να βοηθήσουμε τους μαχητές να οραματιστούν πώς μπορεί να μοιάζει μια ειρήνη μέσω διαπραγματεύσεων – και να πούμε αυτά που δεν έχουν την πολυτέλεια να πουν πριν ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις.

Μια δίκαιη συμφωνία, πρέπει να συμφωνήσουμε, θα πρέπει να αφήνει τους πάντες κάπως δυσαρεστημένους, αποτελώντας την ίδια στιγμή μια σαφή βελτίωση σε σχέση με κάθε άλλη προτεινόμενη λύση. Και οι δύο πλευρές πρέπει να έχουν κέρδη που υπερβαίνουν κατά πολύ τις απώλειές τους, χωρίς να εξευτελιστούν. Για να τιμήσει τις φιλοδοξίες των Ουκρανών και τη γενναία αντίσταση στην επιθετικότητα του Πούτιν, η προβλεπόμενη συνθήκη ειρήνης πρέπει να ορίζει ότι τα ρωσικά στρατεύματα αποσύρονται στις βάσεις όπου βρίσκονταν πριν από τις 24 Φεβρουαρίου. Για την αντιμετώπιση των σεχταριστικών συγκρούσεων στο Ντονμπάς και τις γύρω περιοχές, η Συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής (η οποία έληξε τις «Ταραχές» στη Βόρεια Ιρλανδία) μπορεί να προσφέρει απτή καθοδήγηση για την επίλυση συγκρούσεων και τη διακυβέρνηση. Και, για να μετριαστεί ο φόβος της στρατιωτικής εκ νέου εμπλοκής, θα πρέπει να συμπεριληφθεί μια ευρεία αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη ασφαλείας γύρω από τα ρωσο-ουκρανικά σύνορα.

Θα συμφωνούσε ο Πούτιν; Ενδεχομένως, αν η συνθήκη του προσφέρει τρία πράγματα. Ο Πούτιν θα θέλει την άρση των περισσότερων κυρώσεων. Θα θέλει επίσης το θέμα της προσάρτησης της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 να επιλυθεί μακροπρόθεσμα, σε κάποια απροσδιόριστη στιγμή στο μέλλον. Και θα θέλει εγγυήσεις ασφαλείας που μόνο οι ΗΠΑ μπορούν να παράσχουν, συμπεριλαμβανομένου του δέλεαρ μιας καλής θέσης στο τραπέζι όπου πρέπει να σφυρηλατηθούν νέες ρυθμίσεις ασφαλείας στην Ευρώπη. Η Ουκρανία χρειάζεται παρόμοιες εγγυήσεις ασφαλείας τόσο από τις ΗΠΑ όσο και από τη Ρωσία, επομένως οι φίλοι της Ουκρανίας θα πρέπει να σχεδιάζουν τέτοιες ρυθμίσεις, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, που να εμπλέκουν τις ΗΠΑ και την ΕΕ.

Φυσικά, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι μια ειρήνη μέσω διαπραγματεύσεων θα τελεσφορήσει. Το σίγουρο είναι ότι η μη προσπάθεια, λόγω της αυταπάτης μιας τελικής νίκης, θα ήταν ασυγχώρητη.

*Το πιο πάνω άρθρο αποτελεί απόδοση της μηνιαίας στήλης του Γιάνη Βαρουφάκη στο Project Syndicate με αρχικό τίτλο The Peace Process Ukraine’s Supporters Should Support.