Η επιδραστική Αύρα Θεοδωροπούλου

Η Αύρα Θεοδωροπούλου υπήρξε πρωτοπόρος του ελληνικού γυναικείου κινήματος, διαπρέποντας ως μουσικός, κριτικός και αγωνίστρια. Γεννημένη στην Αδριανούπολη στις 3 Νοεμβρίου 1880, καταγόταν από εύπορη αστική οικογένεια· ο πατέρας της, Αριστομένης Δρακόπουλος, ήταν γενικός πρόξενος της Ελλάδας, ενώ η αδελφή της, Θεώνη Δρακοπούλου, είναι γνωστή ως “Μυρτιώτισσα”.

Σπούδασε μουσική στο Ωδείο Αθηνών και αρίστευσε στο πιάνο, διακρινόμενη με το αργυρό μετάλλιο Ανδρέου και Ιφιγενείας Συγγρού. Δίδαξε μουσική σε σημαντικά ωδεία της χώρας, ενώ παράλληλα συνεργάστηκε με εφημερίδες και περιοδικά ως μουσικοκριτικός.

Παράλληλα με τη μουσική της σταδιοδρομία, η ενασχόλησή της με την εκπαίδευση τη φέρνει σε επαφή με τις κοινωνικές ανισότητες που αντιμετώπιζαν οι γυναίκες στην πρόσβαση στη μόρφωση και την εργασία. Σταδιακά, αυτή η συνειδητοποίηση την οδηγεί στην ενεργό δράση για τα δικαιώματα των γυναικών.  Ίδρυσε το Κυριακό Σχολείο Εργατριών και τον Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, πρωτοστατώντας στις μεγάλες μεταρρυθμίσεις υπέρ της γυναικείας ισότητας στην Ελλάδα.

Η αφοσίωσή της στην προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και η συμβολή της στην ελληνική μουσική σκηνή την καθιστούν εξέχουσα προσωπικότητα ενώ το έργο της υπήρξε θεμέλιο για την πορεία του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα.

Κεντρικές δραστηριότητες και στρατηγικές

Η πορεία της Θεοδωροπούλου προς την ενεργή φεμινιστική δράση μπορεί να χωριστεί σε τρεις περιόδους: την προ-φεμινιστική, την πρώτο-φεμινιστική και τη φεμινιστική περίοδο. Κάθε μία χαρακτηρίζεται από διαφορετικές στρατηγικές και προτεραιότητες, οι οποίες αντανακλούν την εξέλιξη της συνείδησης και των κοινωνικών αναγκών της εποχής.

Η ενασχόλησή της με τη λογοτεχνία την οδήγησε σταδιακά στην εκπαίδευση και τη διεκδίκηση των γυναικείων δικαιωμάτων. Ιδρύοντας το Κυριακό Σχολείο Εργατριών και τον Σύνδεσμο για τα Δικαιώματα της Γυναίκας, πρωτοστάτησε στις μεταρρυθμίσεις για την ισότητα στην εργασία, την εκπαίδευση και την πολιτική συμμετοχή. Το 1923 εκδίδεται το περιοδικό ο “Αγώνας της Γυναίκας” το οποίο αποτέλεσε όχημα για τη διάδοση φεμινιστικών ιδεών και η κυκλοφορία του συνεχίστηκε μέχρι τον θάνατό της, με εξαίρεση την δικτατορία του Μεταξά.

Ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας είχε έντονη κοινωνική δράση, επηρεάζοντας ουσιαστικά τη ζωή πολλών ανθρώπων μέσα στις δεκαετίες.

Το 1922, ανταποκρινόμενος στις ανάγκες της εποχής, ίδρυσε την “Εθνική Στέγη”, ένα ορφανοτροφείο που παρείχε στέγη και φροντίδα στα προσφυγόπουλα της Μικρασιατικής Καταστροφής, σε μια περίοδο που χιλιάδες παιδιά είχαν βρεθεί ξαφνικά χωρίς οικογένεια και πατρίδα.

Το 1923 πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Μικρής Αντάντ των Γυναικών (1923-1938), μιας συμμαχίας φεμινιστικών οργανώσεων από τα Βαλκάνια, την Πολωνία και την Τσεχοσλοβακία, με σκοπό την προώθηση της ισότητας και της ειρήνης.

Το 1935, αναγνωρίζοντας τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι εργαζόμενες γυναίκες, οργάνωσε τις πρώτες κατασκηνώσεις για να τους προσφέρει έναν χώρο ανάπαυσης και αναζωογόνησης μακριά από τις καθημερινές απαιτήσεις της εργασίας και της οικογένειας.

Με παρεμβάσεις που κάλυπταν ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών ζητημάτων, ο Σύνδεσμος δεν περιορίστηκε μόνο στη θεωρητική διεκδίκηση δικαιωμάτων, αλλά προχώρησε σε ουσιαστικές δράσεις που βελτίωσαν την καθημερινότητα των γυναικών και των πιο ευάλωτων ομάδων.

Ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εκπαίδευση των γυναικών, δημιουργώντας σχολές και εκπαιδευτικά κέντρα που έδωσαν ευκαιρίες σε χιλιάδες κορίτσια και γυναίκες να αποκτήσουν γνώσεις και επαγγελματική κατάρτιση.

Το 1925, ίδρυσε την πρώτη Εσπερινή Εμπορική Σχολή Θηλέων, η οποία λειτούργησε για 40 χρόνια, προσφέροντας σε γυναίκες που εργάζονταν κατά τη διάρκεια της ημέρας τη δυνατότητα να αποκτήσουν εμπορικές δεξιότητες και να βελτιώσουν τη θέση τους στην αγορά εργασίας.

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1928, δημιούργησε την Επαγγελματική Σχολή Παιχνιδιών και Διακοσμητικής, την πρώτη του είδους της στην Ελλάδα, η οποία παρείχε εξειδικευμένη εκπαίδευση στις τέχνες και τις χειροτεχνίες. Η σχολή αυτή αργότερα αναπτύχθηκε και λειτούργησε ως “Παπαστράτειος Επαγγελματική Σχολή Παιχνιδιών και Διακοσμητικής”, προσφέροντας επαγγελματικές διεξόδους σε γυναίκες που ήθελαν να ασχοληθούν με τη διακοσμητική και την κατασκευή παιχνιδιών.

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια περίοδο όπου η φτώχεια και η έλλειψη βασικής εκπαίδευσης μάστιζαν τον πληθυσμό, ο Σύνδεσμος ίδρυσε Κέντρα επιμόρφωσης αναλφάβητων γυναικών στο Αιγάλεω και την Κυψέλη, δίνοντας στις γυναίκες την ευκαιρία να μάθουν ανάγνωση και γραφή και να αποκτήσουν βασικές γνώσεις που θα τις βοηθούσαν στην καθημερινότητά τους.

Παράλληλα, ενίσχυσε το Σχολείο Εργατριών, το οποίο είχε ιδρύσει το 1911 η Αύρα Θεοδωροπούλου, συμβάλλοντας έτσι στην εκπαίδευση των γυναικών της εργατικής τάξης, που συχνά δεν είχαν πρόσβαση σε καμία άλλη μορφή εκπαίδευσης.

Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματά του ήταν η προώθηση της μικτής εκπαίδευσης, επιδιώκοντας να καθιερωθούν ίδια σχολικά προγράμματα για αγόρια και κορίτσια. Η διεκδίκησή του αυτή έβαλε τα θεμέλια για ένα εκπαιδευτικό σύστημα πιο δίκαιο και ισότιμο, όπου η μόρφωση των γυναικών δεν θα αντιμετωπιζόταν ως δευτερεύουσα προτεραιότητα.

Ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας υπήρξε πρωτοπόρος στους αγώνες για την ισότητα, βάζοντας τις βάσεις για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στην ελληνική κοινωνία. Από την ίδρυσή του, διεκδίκησε ίσα πολιτικά και αστικά δικαιώματα, με κορυφαίο αίτημα το δικαίωμα των γυναικών να εκλέγουν και να εκλέγονται.

Αγωνίστηκε για ίσα πολιτικά και εργασιακά δικαιώματα, τη συμμετοχή των γυναικών σε δημόσιες θέσεις και την καταπολέμηση της σωματεμπορίας, ενώ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη συνταγματική καθιέρωση της ισότητας ανδρών και γυναικών το 1975 και τις μεταρρυθμίσεις που ακολούθησαν από το 1982 και έπειτα. Σε αυτές τις μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνεται η αλλαγή στο οικογενειακό δίκαιο, η κατοχύρωση ίσων εργασιακών δικαιωμάτων και ασφαλιστικών παροχών, η κατάργηση της προίκας, η αποποινικοποίηση της μοιχείας και της άμβλωσης, καθώς και η θέσπιση νομοθεσίας για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας.

Σημαντική ήταν και η συμβολή του στη νομοθέτηση ποσοστώσεων υπέρ των γυναικών σε εκλογικές διαδικασίες, με την κατοχύρωση τουλάχιστον 1/3 συμμετοχής στα ψηφοδέλτια των δημοτικών, νομαρχιακών και βουλευτικών εκλογών. Παράλληλα, διεκδίκησε τη συμμετοχή περισσότερων γυναικών στα Υπηρεσιακά Συμβούλια και τα Συμβούλια Πανεπιστημιακών και Ερευνητικών Κέντρων.

Τέλος, η δράση του ξεπέρασε τα σύνορα της Ελλάδας, συμβάλλοντας στην κατοχύρωση της ισότητας των φύλων ως θεμελιώδη αρχή στο Ευρωπαϊκό Σύνταγμα.

Ο Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας δεν υπήρξε απλώς μια οργάνωση διεκδικήσεων, αλλά ένας σταθερός μοχλός αλλαγής, που έθεσε τις βάσεις για την αναγνώριση των δικαιωμάτων των γυναικών και την προώθηση της ουσιαστικής ισότητας στην κοινωνία.

Η Αύρα Θεοδωροπούλου έθεσε τα θεμέλια του φεμινιστικού κινήματος στην Ελλάδα, αφήνοντας μια παρακαταθήκη που παραμένει ζωντανή στους σύγχρονους αγώνες για ισότητα.

ΠΗΓΕΣ

•  Αλέκα Μπουτζουβή, Αύρα Θεοδωροπούλου: Δραστηριότητες, ιδεολογία και στρατηγικές της χειραφέτησης 1910-1922, Διδακτορική διατριβή
• Κατερίνα Δαλακούρα, Φεμινισμοί και πολιτική στα Βαλκάνια του Μεσοπολέμου (1923-1939)
• Σύνδεσμος για τα Δικαιώματα της Γυναίκας