Η φτώχεια, τα συσσίτια και τα σκουπίδια της κρίσης

Η πρόσφατη ανακοίνωση του Ερυθρού Σταυρού για τις ανθρωπιστικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη προκαλεί ανατριχίλα. Σε 43 εκατομμύρια ανέρχονται οι Ευρωπαίοι που στερούνται επαρκή τροφή. «Η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με τη χειρότερη ανθρωπιστική κρίση της εδώ και έξι δεκαετίες» τόνισε ο Μπεκέλε Γκελέτα, γενικός γραμματέας της Διεθνούς Επιτροπής της οργάνωσης.

Ο υποσιτισμός έχει πάψει από καιρό να είναι ένα φαινόμενο που συνδέεται κυρίως με τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η οικονομική κρίση τού άνοιξε διάπλατα την πόρτα και της πάλαι ποτέ ευημερούσας Ευρώπης.  H πολιτική της λιτότητας, ωστόσο, συνεχίζεται, αφήνοντας πίσω της θύματα από πείνα, υποσιτισμό και ακραία φτώχεια. Για τους ίδιους τους ανθρώπους που υποφέρουν, την  κοινωνία και το κράτος οι συνέπειες της κατάστασης αυτής δεν περιορίζονται στο τώρα.

Είναι γνωστές οι σημαντικές βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία από μια διατροφή φτωχή σε θερμίδες και τα αναγκαία θρεπτικά συστατικά. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει υπογραμμίσει επανειλημμένα ότι οι άνθρωποι χρειάζεται να έχουν άμεση πρόσβαση σε επαρκή, ασφαλή και θρεπτική τροφή για να μπορούν να έχουν μια υγιή και δραστήρια ζωή.

Σε μεγαλύτερο κίνδυνο βρίσκονται τα μικρά παιδιά, οι γυναίκες που εγκυμονούν αλλά και οι ηλικιωμένοι που ζουν μόνοι ή σε κάποιο ίδρυμα. Ο υποσιτισμός, για παράδειγμα,  κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και οι κακές συνθήκες διαβίωσης και διατροφής των παιδιών τα δυο πρώτα χρόνια της ζωής τους, έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους και στην υγεία τους ως ενηλίκων. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 45% των θανάτων των παιδιών κάτω των πέντε ετών παγκοσμίως οφείλεται στον υποσιτισμό, ενώ στην ΕΕ το 1/3 των ασθενών στα νοσοκομεία διατρέχουν τον κίνδυνο υποσιτισμού, καθώς επίσης και το 10% των ατόμων ηλικίας μεγαλύτερης των 65 ετών.

Αυτές οι πρώιμες αντίξοες εμπειρίες μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στη νοητική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Διάφορες έρευνες στοιχειοθετούν τη σχέση μεταξύ υποσιτισμού των βρεφών με κατάθλιψη και διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερ-κινητικότητας. Ο υποσιτισμός, η κατάθλιψη και το άγχος  της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης επίσης επηρεάζουν αρνητικά  την κατάσταση και την υγεία του βρέφους.

Αυτό, εκτός των άλλων,  σημαίνει ότι, μακροπρόθεσμα,  το κράτος επιβαρύνεται πολύ περισσότερο από τον υποσιτισμό ή την κακή διατροφή του πληθυσμού,  επειδή σχετίζονται με παρατεταμένες ασθένειες και μεγάλο κόστος υγειονομικής περίθαλψης, από ό,τι εάν εφαρμόσει μια πολιτική υποστήριξης των ανθρώπων που δεν έχουν τους πόρους για επαρκή και σωστή διατροφή.

Ωστόσο οι παρεμβάσεις πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης είναι περιορισμένες, ιδιαίτερα σε περιόδους οικονομικής κρίσης όπου μπορεί να επικρατήσει και επισιτιστική ανασφάλεια.

Η φτώχεια στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα της ανεργίας και της σημαντικής μείωσης των εισοδημάτων η εικόνα είναι εξίσου ζοφερή. Η  Ελληνική Επιτροπή της UNICEF στην έκθεσή της  για το 2013 αναφέρει ότι 465.000 παιδιά στη χώρα μας βρίσκονται κάτω από το όριο της φτώχειας, υποσιτίζονται και διαβιούν σε ανθυγιεινές συνθήκες. Το ποσοστό των νοικοκυριών με παιδιά κάτω από το όριο της φτώχειας που δηλώνει αδυναμία για σωστή διατροφή, η οποία περιλαμβάνει κάθε δεύτερη μέρα κρέας, κοτόπουλο, ψάρι ή λαχανικά ίσης θρεπτικής αξίας, ανήλθε για το 2011 στο  44,3%, ποσοστό υπερ-διπλάσιο  σε σύγκριση με το 2010 που ήταν 21,6%.

Καθημερινά γινόμαστε μάρτυρες της ουράς στα συσσίτια αλλά και σε άλλες υπηρεσίες που σχετίζονται με στέγαση, δωρεάν ιατρική και φαρμακευτική περίθαλψη. Περισσότερες από δέκα χιλιάδες μερίδες φαγητού παρέχονται καθημερινά μόνο από την Εκκλησία, χωρίς να συνυπολογίζονται τα συσσίτια των δήμων και των μη κυβερνητικών οργανώσεων, καθώς και άλλες σχετικές πρωτοβουλίες στις γειτονιές. Οικογένειες που δε μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες σίτισης των παιδιών για σωστή διατροφή αναγκάζονται να τα αφήσουν σε ιδρύματα, προκειμένου εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους με καλύτερους όρους.  Είναι φανερό ότι, λόγω της ένδειας και του υποσιτισμού, πολλοί από τους αυριανούς πολίτες αυτής της χώρας μεγαλώνουν με σοβαρούς κινδύνους για τη σωματική και  ψυχολογική τους ανάπτυξη. Και με ανεξίτηλα τραύματα…

Η Ελλάδα της λιτότητας σπρώχνει στην ακραία φτώχεια εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Το κοινωνικό κράτος συρρικνώνεται. Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται στο δρόμο ή πεινάνε. Οι πιο εξαθλιωμένοι και αδύναμοι ανάμεσά μας  αντιμετωπίζονται συχνά ως ανθρώπινα σκουπίδια που απομακρύνονται από την κοινή θέα με επιχειρήσεις-σκούπα.

«Ενώ αντιλαμβανόμαστε πλήρως την ανάγκη οι κυβερνήσεις να εξοικονομήσουν χρήματα, τις καλούμε σθεναρά να μην προχωρούν σε περικοπές αδιακρίτως στις δαπάνες για τη δημόσια υγεία και την κοινωνική πρόνοια, διότι ενδέχεται αυτές να τους στοιχίσουν περισσότερο μακροπρόθεσμα», προειδοποιεί ο Γκελέτα.

Η δραματική στην ουσία της αυτή έκκληση θα βρει άραγε ευήκοα ώτα εν μέσω της κυβερνητικής ευφορίας για την επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος και «την ανάπτυξη που επιστρέφει στη χώρα»; Ή θα πέσει στο κενό, όπως και οι κραυγές πείνας  που αντηχούν σε όλη τη χώρα;

* Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστημών, διευθυντής του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Είναι  πρόεδρος της επιστημονικής και  συμβουλευτικής επιτροπής της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (W.F.T.C.) και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της  Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (E.F.T.C).