Η γαλλική αποικιοκρατία στην Ινδοκίνα

Η γαλλική αποικιοκρατία ξεκίνησε τον 19ο αιώνα ως μέρος της ευρύτερης ευρωπαϊκής επέκτασης. Με πρόσχημα την προστασία των χριστιανών ιεραποστόλων και την «πολιτιστική αποστολή» της Γαλλίας, οι γαλλικές δυνάμεις κατέλαβαν στρατηγικά σημεία στην περιοχή της Ινδοκίνας. Η Ινδοκίνα περιλαμβάνει το σημερινό Βιετνάμ, την Καμπότζη και το Λάος.

Μέχρι τη δεκαετία του 1950, το Βιετνάμ, η Καμπότζη και το Λάος αποτελούσαν τμήμα της Γαλλικής Ινδοκίνας, μιας αποικιακής οντότητας που άρχισε να διαλύεται υπό την πίεση των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων.

Τα βήματα της κατάκτησης. Το 1858, η Γαλλία εξαπέλυσε στρατιωτική εκστρατεία και κατέλαβε την περιοχή Κοχινκίνα.  Η Κοχινκίνα είναι περιοχή που περιλαμβάνει το νότιο τμήμα του Βιετνάμ με μεγαλύτερη πόλη την Σαϊγκόν (σήμερα Χο Τσι Μινχ) Μέχρι το 1867, η Κοχινκίνα έγινε γαλλική αποικία.

Στη συνέχεια, το 1884 και μετά κατέλαβαν το Ανάμ (κεντρικό Βιετνάμ) και το βόρειο μέρος το Τονκίνο (ή Τονκίν) και το Βιετνάμ έγινε προτεκτοράτο. Το 1863 ήταν η σειρά της Καμπότζης να μετατραπεί σε προτεκτοράτο, ενώ το Λάος ενσωματώθηκε το 1893. Στις αρχές του 20ού αιώνα, η Ινδοκίνα είχε πληθυσμό περίπου 30 εκατομμύρια κατοίκους, ενώ η διοίκηση στηριζόταν σε μόλις 5.000 Γάλλους αξιωματούχους, γεγονός που αποδεικνύει την περιορισμένη φυσική παρουσία της γαλλικής αποικιακής αρχής.

Το γαλλικό αποικιακό καθεστώς εφάρμοσε μια σκληρή πολιτική καταστολής, αλλά και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων της περιοχής. Οι Γάλλοι ήλεγχαν τα μέσα παραγωγής και το εμπόριο, επιβάλλοντας μονοπώλια και αβάσταχτους φόρους με τους κατοίκους των περιοχών να υποφέρουν από τη φτώχεια.

Οι Γάλλοι υποστήριζαν ότι έφερναν τον πολιτισμό και την πρόοδο, όμως στην πραγματικότητα εκμεταλλεύονταν τον πληθυσμό και τους πόρους προς όφελός τους.

Η Γαλλία διατήρησε τον πλήρη έλεγχο της διοίκησης, αντικαθιστώντας τη βιετναμέζικη μοναρχία με ένα αποικιακό σύστημα διακυβέρνησης. Οι ντόπιοι δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα και οι όποιες εξεγέρσεις καταπνίγονταν βίαια. Οι αποικιοκράτες διαχώρισαν την κοινωνία, δίνοντας προνόμια σε Γάλλους αποίκους και συνεργάτες τους, ενώ οι ντόπιοι ζούσαν υπό καταπίεση.

Διοικητική δομή. Η περιοχή ονομάστηκε Γαλλική Ινδοκίνα και διοικούνταν από τον Γάλλο Κυβερνήτη στη Σαϊγκόν. Η διοίκηση προώθησε την κεντρική εξουσία και άφησε μικρό περιθώριο στους ντόπιους να συμμετέχουν στην πολιτική ζωή. Η επιδίωξη της γαλλικής κυβέρνησης ήταν να εδραιώσει τον έλεγχό της στη Νοτιοανατολική Ασία.

Οικονομική εκμετάλλευση και κοινωνικές αλλαγές. Ο κύριος σκοπός της κατάληψης αυτών των περιοχών από τους Γάλλους ήταν η οικονομική εκμετάλλευση της περιοχής προς ιδίον όφελος. Η γεωργία, η βιομηχανία και το εμπόριο τέθηκαν υπό τον έλεγχό τους με καταστροφικές συνέπειες για τον τοπικό πληθυσμό. Επέβαλαν μονοκαλλιέργειες όπως το ρύζι, τον καφέ, το τσάι και το καουτσούκ, μετατρέποντας μεγάλα κομμάτια γης σε φυτείες. Οι αγρότες αναγκάζονταν να δουλεύουν υπό καθεστώς καταναγκαστικής εργασίας, συχνά με μισθούς πείνας.

Πρωταρχική τους επιδίωξη ήταν η εξόρυξη άνθρακα και άλλων ορυκτών ενώ χτίστηκαν σιδηροδρομικές γραμμές και λιμάνια, όχι για την ανάπτυξη της περιοχής, αλλά για την εξαγωγή πρώτων υλών.

Επέβαλαν σκληρή πολιτική προς τον λαό που τον κρατούσαν τελείως αναλφάβητο και η εκπαίδευση αφορούσε μέσο μόνο των πλουσίων και με αυτή την τακτική επεδίωκαν την χειραγώγησή τους ώστε να απομυζούν την περιοχή χωρίς αντιδράσεις. Οι κοινωνικές ανισότητες εντάθηκαν, με τους Γάλλους να καταλαμβάνουν τις υψηλότερες θέσεις στην κοινωνία.

Η πολιτιστική «αποστολή» της Γαλλίας. Η Γαλλία προώθησε την πολιτιστική της επιρροή ως μέσο ελέγχου. Αυτό έγινε εμφανές στην αρχιτεκτονική, την εκπαίδευση και τον τρόπο ζωής.

Η κατασκευή αποικιακών κτηρίων σε πόλεις όπως η Σαϊγκόν, το Ανόι και η Πνομ Πεν εισήγαγε έναν συνδυασμό γαλλικού και τοπικού στυλ. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τον Καθεδρικό Ναό της Παναγίας στη Σαϊγκόν και την Όπερα του Ανόι.

Τους υποχρέωσαν στην εκμάθηση της γαλλικής γλώσσας η οποία ορίστηκε και ως η επίσημη γλώσσα, περιθωριοποιώντας τις τοπικές διαλέκτους. Στα σχολεία διδάσκονταν κυρίως γαλλική ιστορία και πολιτισμό, προωθώντας την αφομοίωση.

Η γαλλική κουλτούρα εισήχθη με σκοπό την ενσωμάτωση των ντόπιων στην αποικιακή κοινωνία. Ο γαλλικός τρόπος ζωής, η κουζίνα και η μόδα έγιναν σύμβολα κύρους για την τοπική ελίτ, δημιουργώντας κοινωνικές ανισότητες και αποξενώνοντας τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Η αντίσταση στην αποικιοκρατία. Παρά την αυστηρή αποικιακή διακυβέρνηση, οι Βιετναμέζοι δεν έπαψαν ποτέ να αγωνίζονται για την ανεξαρτησία τους. Η γαλλική κυριαρχία αντιμετώπισε έντονη αντίσταση, η οποία εξελίχθηκε σε μαζικό εθνικιστικό κίνημα. Το κίνημα Can Vuong (1885-1889) προσπάθησε να αποκαταστήσει την αυτοκρατορία του Βιετνάμ, αλλά απέτυχε, ενώ οι αγρότες εξεγείρονταν τακτικά ενάντια στη βαριά φορολογία και την καταπίεση.

Η ίδρυση του Viet Minh, το 1941, από τον Χο Τσι Μινχ* (σημαίνει «Εκείνος που φωτίζει», ηγέτης του ΚΚ του Βιετνάμ), ήταν καθοριστική. Το κίνημα αυτό ένωσε τις δυνάμεις που αντιστέκονταν στους Ιάπωνες (κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου) και τους Γάλλους.

Η μάχη του Dien Bien Phu

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, το Βιετνάμ ανακήρυξε την ανεξαρτησία του, όμως η Γαλλία αρνήθηκε να αποχωρήσει. Το 1946 ξεκίνησε ο Πρώτος Πόλεμος της Ινδοκίνας μεταξύ των Βιετμίνχ (κομμουνιστικών δυνάμεων) και των Γάλλων. Το 1954, οι δυνάμεις του Viet Minh υπό τον στρατηγό Vo Nguyen Giap νίκησαν τους Γάλλους στη μάχη του Dien Bien Phu, βάζοντας τέλος στη γαλλική αποικιοκρατία στην περιοχή. Η ήττα των Γάλλων οδήγησε στην Συμφωνία της Γενεύης, που έβαλε τις βάσεις για τη διχοτόμηση του Βιετνάμ και τον επόμενο γύρο συγκρούσεων. Η ήττα αυτή έθεσε τέλος στην γαλλική αποικιοκρατία στην περιοχή και άνοιξε τον δρόμο για τη διαίρεση του Βιετνάμ και τον επερχόμενο Πόλεμο του Βιετνάμ (1955-1975).

Η γαλλική αποικιοκρατία στην Ινδοκίνα διήρκεσε σχεδόν 100 χρόνια, αφήνοντας βαθιά τραύματα στην κοινωνία και την οικονομία της περιοχής. 

* Ο Χο Τσι Μινχ ήταν Βιετναμέζος κομμουνιστής επαναστάτης και πολιτικός που διατέλεσε πρωθυπουργός (1946–1955) και πρόεδρος (1945–1969) της Λαϊκής Δημοκρατίας του Βιετνάμ (Βόρειο Βιετνάμ).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

The French in Indochina, digital history

Jonathan Krause, Rebellion and Resistance in French Indochina in the First World War