Η μαύρη επέτειος των capital controls: 6 μύθοι που λάτρεψε η ελληνική κοινωνία

Για το οικονομικά αναλφάβητο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, ίσχυσε ο ίδιος κανόνας που ισχύει στην πόκα: “Πρέπει να πληρώσεις για να μάθεις”. Η κοινωνία έμαθε πολλά πράγματα στην διετία των κεφαλαιακών περιορισμών. Το πλήρωσε όμως και συνεχίζει να το πληρώνει πολύ ακριβά καθώς η άγνοιά την οδήγησε σε καταστροφικές επιλογές. Η παροιμιώδης άγνοια ή και οι αυταπάτες του πολιτικού προσωπικού που κλήθηκε να διαχειριστεί την κατάσταση, δημιούργησαν την τέλεια καταιγίδα καθώς δεν επέτρεψαν την αλλαγή πλεύσης, ούτε κατόπιν εορτής. Σε όλ’ αυτά θα πρέπει να συνυπολογίσει κανείς ότι όπως και σε ένα τραπέζι πόκας, δεν είναι όλοι οι παίκτες τίμιοι και τα κίνητρα τους δεν είναι πάντοτε ηθικά.

Ακούστηκαν πολλές ανακρίβειες σχετικά με τα capital controls. Όποιος τολμούσε να εκφράσει διαφορετικές απόψεις, χαρακτηρίζονταν με συνοπτικές διαδικασίες γερμανοτσολιάς. Σήμερα στην επέτειο των δύο χρόνων και με τη χρονική απόσταση που επιτρέπει πιο ψύχραιμη θεώρηση των πραγμάτων αξίζει να δει κανείς τους βασικούς μύθους που έπεισαν την ελληνική κοινωνία. Ορισμένοι συνεχίζουν να τους πιστεύουν.

Α. Τα capital controls τα επέβαλαν οι κακοί δανειστές

Ασχέτως με το τι ήθελαν οι δανειστές και προς ποια κατεύθυνση πίεζε η τρόικα, η απόφαση για επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων ήταν μια ορθή απόφαση της ελληνικής πλευράς.

Αν δεν την είχε λάβει, δεν θα είχε μείνει ούτε σεντ στις τράπεζες. Την εποχή εκείνη η αβεβαιότητα σχετικά με την αξιοπιστία του τραπεζικού συστήματος και τις προθέσεις της κυβέρνησης που είχε στείλει τον άνθρωπο με τα λαχούρια για να τρελάνει τους ευρωπαίους ήταν οι βασικοί παράγοντες που ωθούσαν τους καταθέτες να αποσύρουν πανικόβλητοι τα χρήματά τους από τις ελληνικές τράπεζες.

Η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα έστελνε κεφάλαια μέσω του μηχανισμού έκτακτης ρευστότητας προσπαθώντας να εξισορροπήσει τις κινήσεις πανικού αλλά η ανακοίνωση του δημοψηφίσματος επιδείνωσε την κατάσταση σε τέτοιο βαθμό που δεν ήταν διαχειρίσιμη. Η Κυβέρνηση θεώρησε πολιτική κίνηση την απόφαση της ΕΚΤ να σταματήσει την παροχή ρευστότητας μέσω του έκτακτου μηχανισμού. Παρέβλεπε όμως ότι το ύψος της έκτακτης ρευστότητας είχε φθάσει τα 100 δισ. ευρώ ενώ επιπλέον είχε ο μηχανισμός πάψει από καιρό να είναι “έκτακτος” καθώς η χώρα κάθε εβδομάδα είχε και μεγαλύτερες ανάγκες.

Β. Τα capital controls θα σταματήσουν σύντομα

Σχεδόν όλα τα στελέχη της Κυβέρνησης είχαν άποψη για το θέμα. Ο Ν. Παππάς είχε μιλήσει για μερικές ημέρες. Η Λ. Κατσέλη για μερικές εβδομάδες. Ο πρωθυπουργός για το τέλος του έτους. Η πραγματικότητα είναι ότι άρση των περιορισμών συνδέεται μόνο με την επιστροφή της εμπιστοσύνης. Οι ίδιοι οι πολίτες δεν εμπιστεύονται τις τράπεζες και η Κυβέρνηση δεν έκανε τίποτε για να διορθώσει το κλίμα. Τα κόκκινα δάνεια, βασικός πυλώνας του τραπεζικού προβλήματος δεν έχουν ακόμη και τώρα διευθετηθεί ενώ η αγορά ακινήτων κρατιέται τεχνητά στη ζωή καθώς δεν γίνονται πλειστηριασμοί. Ακόμη όμως και όταν η εμπιστοσύνη επιστρέψει θα χρειαστεί ένα εύλογο διάστημα για να επανέλθει το τραπεζικό σύστημα σε “κανονική” λειτουργία.

Γ. Δεν μας νοιάζουν τα capital controls, έτσι κι αλλιώς δεν έχουμε περισσότερα χρήματα στην τράπεζα

Πρόκειται ίσως για τον μύθο που δημιούργησε το μεγαλύτερο πρόβλημα στα χρόνια των κεφαλαιακών περιορισμών. Με ιδεολογική αφετηρία την “κατσίκα του γείτονα” αρκετοί συμπολίτες μας ίσως και να χάρηκαν ενδόμυχα που όλοι θα αναγκάζονταν να προσαρμόσουν προς τα κάτω το επίπεδο ζωής τους. Δεν σκέφθηκαν όμως ότι η μείωση της κυκλοφορίας χρήματος σε μια οικονομία που εμπεριέχει ένα μεγάλο ποσοστό παραοικονομίας, θα μειώσει την κατανάλωση και συνολικά την οικονομική δραστηριότητα.

Αυτό είχε σαν συνέπεια ένα ντόμινο αλλαγών που τελικά γύρισε μπούμερανγκ στα φτωχότερα στρώματα, τα οποία ήταν λογικό να υποστούν πρώτα και με σφοδρότητα τις συνέπειες της εσωτερικής υποτίμησης.

Βασικότερη ίσως συνέπεια ήταν η διακοπή των επενδύσεων. Κανείς επενδυτής δεν θέλει να στείλει τα χρήματά του σε μια χώρα όπου η κίνηση των κεφάλαιων δεν είναι ελεύθερη. Επιπρόσθετα, οι τράπεζες υπό καθεστώς περιορισμών δεν μπορούσαν να δανειοδοτήσουν την επιχειρηματική δραστηριότητα. Στην πραγματικότητα για μεγάλο διάστημα παρέμειναν ουσιαστικ΄(αν όχι και τυπικά) κλειστές. Χρειάστηκαν σχεδόν δύο χρόνια για να επανέλθουν οι άμεσες ξένες επενδύσεις στα επίπεδα του 2014 και παρά το γεγονός ότι οι αποτιμήσεις των επιχειρήσεων και το κόστος εργασίας μειώθηκαν δραματικά ενώ εντωμεταξύ η ευελιξία στην αγορά εργασίας έκανε τη χώρα πιο δελεαστικό προορισμό. Οι λιγότερες άμεσες ξένες επενδύσεις είναι προφανές ότι αύξησαν την ανεργία, η οποία παρουσιάζεται από την κυβέρνηση μειωμένη λόγω της ημιαπασχόλησης και της εποχικής απασχόλησης.

Υπήρχαν φυσικά και άλλες συνέπειες. Οι ελληνικές εξαγωγικές επιχειρήσεις δεν μπορούσαν να βρουν πιστώσεις, οι εισαγωγές πάγωσαν και συρρίκνωσαν την παραγωγή ενώ πολλές επιχειρήσεις δεν άντεξαν και έβαλαν λουκέτο. Όχι οι μεγάλες, αυτές είχαν προβλέψει τις εξελίξεις και είχαν ήδη βρει διέξοδο στο εξωτερικό. Την πλήρωσαν οι μικρομεσαίοι. Παράλληλα το τραπεζικό σύστημα απαξιώθηκε με αποτέλεσμα το κράτος να χάσει δισεκατομμύρια που είχε εισφέρει στις προηγούμενες ανακεφαλαιοποιήσεις αλλά τελικά και τον έλεγχο της μετοχικής σύνθεσης των τραπεζών.

Οι άμεσες ξένες επενδύσεις 2006-2016   

Δ. Μπορεί να έχουμε capital controls αλλά διατηρήσαμε την αξιοπρέπειά μας

Η επαναστατική διάθεση των ημερών (και η άγνοια για τις συνέπειες) αντιμετώπιζε σαν μια αξιοπρεπή κίνηση την ρήξη με όλους και με όλα. Αμέσως μετά όμως ήταν Η ΕΚΤ που βοήθησε στην διατήρηση της κανονικότητας στο Ελληνικό τραπεζικό σύστημα και οι δανειστές αυτοί που εισέφεραν τα απαιτητά κεφάλαια-εγγυήσεις μέχρι την νέα ανακεφαλαιοποίηση.

Ε. Δεν έχουμε ανάγκη τις τράπεζες, θα τα βγάλουμε πέρα με ανταλλακτική οικονομία

Ίσως το πλέον τερατώδες ψέμα που ακούστηκε και αγαπήθηκε από μερίδα της κοινωνίας. Δεν ήταν ουτοπία ήταν άγνοια και αρκεί να αναλογιστεί κανείς πόσο αυτάρκης είναι η χώρα σε πρώτες ύλες, αγαθά και υπηρεσίες. Δεν είναι και ουδείς θα δεχόταν τα ελληνικά IOU καθώς η χώρα όδευε προς τη ρήξη με την Ε.Ε., με τον πλανήτη ολόκληρο και ίσως με τον γαλαξία.

ΣΤ. Θα μας στείλουν λεφτά αλληλέγγυες χώρες

Τα σχόλια περιττεύουν. η ιστορία απέδειξε περίτρανα ότι δεν υπάρχουν “δωρεάν γεύματα” για κανέναν και η συντροφική αλληλεγγύη σταματά όταν μπαίνει στη μέση το χρήμα…

Σήμερα είναι η μαύρη επέτειος των κεφαλαιακών περιορισμών. Η βλάβη που προκλήθηκε στην οικονομία δεν είναι ακόμη εύκολο να υπολογιστεί. Ενδεχομένως δεν είναι και η πρωταρχική ανάγκη να καταλογιστούν ευθύνες. Αυτό που προέχει είναι η αποκατάσταση της φυσιολογικής λειτουργίας την ελληνικής οικονομίας και του τραπεζικού συστήματος. Όσο όμως συνεχίζουμε να πιστεύουμε σε αυταπάτες, ψευδοπροφήτες και εύκολες λύσεις, το πρόβλημα θα παραμένει.

Ο Σταμάτης Ζαχαρός είναι Αρθρογράφος του NEWS 247 και Σύμβουλος Έκδοσης της 24 MEDIA ( @SZacharos).

Φωτογραφία: Sooc.gr