Η τελευταία ονομαστική εορτή του Γιάννη Ρίτσου

Την παραμονή του Άη Γιαννιού το 1989, μας τηλεφώνησε ο Τάσος Φιλιακός για να μας καλέσει την άλλη μέρα να γιορτάσουμε μαζί την ονομαστική εορτή του Γιάννη Ρίτσου, στο σπίτι του στον Κάλαμο.

Ο Τάσος κι η Μιράντα Φιλιακού ήταν αδελφικοί φίλοι με τον Γιάννη Ρίτσο, εδώ και πενήντα  χρόνια. Ο Γιάννης Ρίτσος, σχεδόν κάθε σαββατοκύριακο πήγαινε μαζί τους στο εξοχικό σπιτάκι τους στον Κάλαμο. Για την γιορτή του Γιάννη είχε έρθει  η γυναίκα του Φαλίτσα Γεωργιάδη – Ρίτσου  από τη Σάμο, όπου ασκούσε με αποστολικό τρόπο το λειτούργημα της γιατρού.

Για την συγκλονιστική  προσωπικότητα της Φαλίτσας Ρίτσου αξίζει να γραφτούν πολλά σημειώματα, αλλά σήμερα το θέμα μας είναι η  τελευταία γιορτή του Γιάννη, μεγάλου Έλληνα ποιητή και αγωνιστή της ειρήνης, που άγιαζε τη ζωή μας με την προσφορά της φιλίας του.

Δεχθήκαμε όπως ήταν φυσικό με ιδιαίτερη χαρά την πρόσκληση. Ο Γιάννης δεν έκανε ποτέ ανοιχτή γιορτή. Η πρωτομαγιά ήταν γι’ αυτόν η γιορτή του, όχι μόνον γιατί ήταν η μέρα που γεννήθηκε, αλλά και για τον ιδιαίτερο συμβολισμό της. Εκτός όλων των άλλων, ήταν πρωτομαγιά τη μέρα που έγραψε τον «Επιτάφιο», συγκλονισμένος  από τη δολοφονία του απεργού καπνεργάτη.

Φθάσαμε στον Κάλαμο γύρω στις 12 το μεσημέρι. Μας άνοιξε την πόρτα ο Γιάννης. Φορούσε ακόμα την γκρενά ρόμπα του. Οι άλλοι ήταν στην κουζίνα κι ετοίμαζαν το φαγητό. Η σπεσιαλιτέ του Τάσου ήταν μοσχαράκι με πατάτες στο φούρνο, που μας ξετρέλαινε όλους.

Όπως είπαμε πριν, ο Τάσος, η Μιράντα κι ο Γιάννης μοιράστηκαν τις περιπέτειες των αγώνων της εποχής εκείνης , επί τριάντα πέντε περίπου χρόνια. Μαζί ξεκίνησαν ως χορευτές στη Λυρική Σκηνή, μαζί στο Θέατρο του Βουνού με τον Βασίλη Ρώτα, μαζί στις φυλακές, στις εξορίες, στους κοινωνικούς αγώνες.

Το τραπέζι στρώθηκε με όλα τα καλά. Αχ, εκείνα τα ωραία οικογενειακά τραπέζια. Το κρασί διαμάντι , επιλογή  πάντα του Τάσου. Μετά, ζωηρή κουβέντα, κριτικές αναλύσεις για τα πολιτικά πράγματα της εποχής, με θεατές γύρω -γύρω τα πρόσωπα, τα εύρυθμα γυμνά σώματα που είχε ζωγραφίσει ο Γιάννης πάνω στις πέτρες που έβρισκε στην παραλία, σε όποια θάλασσα κι αν βρισκόταν, στη Σάμο, στην εξορία, στον Κάλαμο.

Δεν άργησε να ‘ρθει κι η  ώρα του τραγουδιού. Πάντα μετά από το κρασάκι ερχόταν και  το τραγούδι. Πρώτα άρχισε ο Τάσος με μένα με τα ηπειρώτικα. «Δόντια πυκνά και μαργαριταρένια, στόμα χελιδονιού, φωνή σαν τ’ αηδονιού, που όταν το Μάη λαλεί κι όλη την άνοιξη». Μετά πιάναμε τα μικρασιάτικα, «Από ξένο τόπο κι απ΄ αλαργινό ήρθε ένα κορίτσι φως μου δώδεκα χρονών, ούτε στην πόρτα βγαίνει ούτε στο στενό, μόνο στο παραθύρι στέκει λιγάκι να το ιδώ».

Μετά έπιανε τα σόλο η γυναίκα  μου η Πόπη, με το περίφημο «Χασαπάκι» και το «Πού θα βρω γυναίκα να σου μοιάζει». Ύστερα, έπιανε ο Γιάννης να τραγουδάει με την υπέροχη φωνή του « μηλί, βάϊ –βάϊ, μηλί, μηλίτσα της ανηφοριάς, ποιος σου τριανταφίλησε τα φύλλα της καρδιάς;”, τους στίχους ενός  δικού του δημώδους ποιήματος.

Στις 7 του Γενάρη, ο Γιάννης  Ρίτσος, ο υπέροχος αυτός άνθρωπος και αγωνιστής, που όσο λίγοι λάτρεψε την πατρίδα του και τους καθημερινούς ανθρώπους, ο παγκόσμιος αυτός ποιητής συνήθιζε να περνάει τη γιορτή του απλά, ανάμεσα από αγαπημένους φίλους μιας ζωής, όπως ήταν οι Φιλιακοί και την Φαλίτσα του, τη μητέρα της μονάκριβης κόρης του Έρης, δηλαδή Ελευθερίας Ρίτσου, το πρωϊνό του άστρο, όπως την αποκαλούσε.

Εν τω μεταξύ, ένα μεγάλο πέπλο ομίχλης μας ένωσε με τη θάλασσα. Την ίδια ώρα, ένα φορτηγό καράβι διέσχιζε την ομίχλη με κατεύθυνση τον Κάβο Ντόρο. Ίσα που διακρίναμε από το μεγάλο βορεινό παράθυρο τα χρώματά του. Κόκκινο το σκαρί, πράσινη η τιμονιέρα και το φουγάρο του μ’ όλα τα χρώματα ερωτευμένου φασιανού.

* Ο Μανόλης Τσακίρης είναι συγγραφέας έξι λογοτεχνικών βιβλίων, ενώ βρίσκεται υπό έκδοσιν το έβδομο ποιητικό βιβλίο του. Είναι μέλος της Ενώσεως Σεναριογράφων Ελλάδος, ενώ για 14 χρόνια υπήρξε στενός συνεργάτης του σκηνοθέτη Θεόδωρου Αγγελόπουλου. Υπήρξε σύμβουλος σε ζητήματα πολιτισμού στην ΓΣΕΕ και την ΟΤΟΕ και είναι πρόεδρος του ιστορικού υπερκομματικού Συλλόγου Οικολόγων Ύδρας.

** Η φωτογραφία τραβήχθηκε εκείνη την ημέρα, στο σπίτι των Φιλιακών στον Κάλαμο, από την γυναίκα του Γιάννη, Φαλίτσα Ρίτσου. Στη φωτογραφία διακρίνονται ο Τάσος και η Μιράντα Φιλιακού, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μανόλης Τσακίρης και η Πόπη Μανιά-Τσακίρη.