Instagram vs Reality: Ο φανταστικός παράδεισος των influencers

Παραφράζοντας το απόσπασμα από την Τέχνη του Μυθιστορήματος του προσφάτως εκλιπόντα, Μίλαν Κούντερα: “Το μυθιστόρημα είναι ο φανταστικός παράδεισος των ατόμων. Είναι η επικράτεια στην οποία κανείς δεν κατέχει την αλήθεια, ούτε η Άννα ούτε ο Καρένιν, αλλά όπου όλοι έχουν το δικαίωμα να γίνουν κατανοητοί, τόσο η Άννα όσο και ο Καρένιν”.

Θα μπορούσε κανείς να γράψει:

“Τα social media είναι ο φανταστικός παράδεισος των new age ατόμων. Είναι η επικράτεια στην οποία κανείς δεν κατέχει την αλήθεια, αλλά όπου όλοι έχουν το δικαίωμα να γίνουν ορατοί”.

Ο καθένας με τον τρόπο που επιλέγει, ή δεν επιλέγει.

Χτίζοντας το δικό του “μύθο”, ο new age άνθρωπος, επιλέγει πλέον νομοτελειακά το ψηφιακό αποτύπωμά του ως χρήστης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα social είναι μέρος της ζωής μας και της εικόνας μας. Αν η ταυτότητα διαμορφώνεται από τον τρόπο που εμείς βλέπουμε τον εαυτό μας, από το πώς μας βλέπουν οι άλλοι, αλλά και από το πώς νομίζουμε ότι μας βλέπουν οι άλλοι, πλέον η νέα ταυτότητα διαμορφώνεται και από το πώς επιλέγουμε να μας “βλέπουν” μέσα από τα μέσα δικτύωσης. Πρακτικά, τα social δεν είναι μόνο κομμάτι της καθημερινότητας, αλλά είναι και κομμάτι της ταυτοτικής μας ύπαρξης.

Τα φίλτρα, τα χάσταγκς, οι selfies, τα stories, είναι μέρος της ταυτότητας που δομεί κανείς στην υπαρξιακή του υπόσταση. Είναι δείγμα χαρακτήρα, όπως είναι το τι θα επιλέξει κανείς να φορέσει.

Κάθε καλοκαίρι ένα από τα αγαπημένα θέματα των social είναι το πώς… χειριζόμαστε τα ίδια τα social. Το πώς ο καθένας μας επιλέγει να προβάλει τη ζωή του, ή αν θέλετε, τη φαινομενική ζωή του. Πολλά επίσης διατυπώνονται γύρω από το ζήτημα της υπερπροβολής, ή της ανάδειξης ενός στερεοτυπικού “ιδεατού” ως μια ανεστραμμένη κανονικότητα. Την ώρα που τα ακτοπλοϊκά εισιτήρια έχουν εκτοξευτεί στον “Θεό”, την ώρα που οι τιμές των δωματίων διαμονής έχουν λάβει και αυτές την ανιούσα, την ώρα που γενικώς η ακρίβεια και ο πληθωρισμός αποτελούν τη μόνη βέβαιη κανονικότητά μας, είναι αν μη τι άλλο κάπως ενοχλητική η επαναληψιμότητα μιας δήθεν “χλιδής” που μαρινάρεται με “ανεμελιά” και “party all the time” αισθητική που θυμίζει 80s καταστάσεις. Τότε που βέβαια δεν υπήρχαν smartphones, TikTok και Instagram.

Τώρα όμως υπάρχουν. Και αποτελούν κομμάτι της 24/7 full connected ζωής μας, διαμορφώνοντάς τη συνειδητά, ή ασυνείδητα.

Ένα καίριο ζήτημα εδώ, είναι η στάθμιση. Είναι άλλο να “διαφημίζει” κανείς τις διακοπές του με φωτογραφίες από όμορφα μέρη στα οποία βρέθηκε, και είναι άλλο το live blogging κάλυψης του Θέρους στο νησί. Υπάρχει βέβαια και η κακόβουλη κριτική απέναντι σε εκείνους που καλώς ή κακώς βιοπορίζονται από τα social media.

Αυτό που πρέπει να κατανοήσουμε καλύτερα είναι το αν η ενασχόλησή μας με τα social media, η ενασχόλησή μας με την κατασκευή της όποιας ταυτότητας, γίνεται ή δεν γίνεται, εμμονή. Διότι στην περίπτωση εμμονοληψίας, μπορεί να φτάσουμε στα όρια του μανιχαϊσμού, πιστεύοντας δηλαδή πως η ζωή ή θα είναι μίζερη, ή θα είναι εντελώς τέλεια και ατσαλάκωτη. Η αγωνία της τέλειας εικόνας όμως, εκτρέπει από τον ρεαλισμό. Το απόλυτα τέλειο, δεν μπορεί να είναι αληθινό και εντέλει το αληθινό, απογοητεύει.

Από εκεί και πέρα, ένα άλλο ζήτημα είναι η στάση του ίδιου του κοινού απέναντι στο “φαινόμενο” των influencers, επαγγελματιών και μη. Διότι αν δεν υπήρχε το ίδιο το κοινό, αν δεν υπήρχαν οι ενδιαφερόμενοι των giveaways και οι αγοραστές των προϊόντων που προμοτάρονται από τους influencers, δεν θα υπήρχαν και οι ίδιοι οι influencers αλλά και όσοι θα ήθελαν να τους μιμηθούν. Αλυσίδα είναι αυτά. Σε κάθε περίπτωση, το ίδιο το κοινό θα συνεχίσει να άγεται και να φέρεται από το φαινόμενο των social media. Άλλοι λαμβάνουν ρόλους “δικαστών”, άλλοι ήσυχων παρατηρητών, άλλοι φέρονται ως wannabe διασημότητες. Το ζητούμενο όπως είπαμε και παραπάνω, είναι η συνειδητότητα και η στάθμιση, μέσα σε αυτό το παράδοξο γαϊτανάκι αποσπασματικών πληροφοριών. Μια συνειδητότητα που μπορεί να εκφραστεί μέσα από ένα κοινωνικό μήνυμα που θα επιλέξει να “περάσει” ακόμη κι ένας επαγγελματίας influencer στα δίκτυά του, στο παράδειγμα ας πούμε της Ραταϊκόφσκι και των φεμινιστικών της δημοσιεύσεων.

Η προσωπική μου σκέψη, είναι η εξής: Έστω ότι βρισκόμαστε μπροστά από ένα τοπίο ή μέσα σε μια εμπειρία από εκείνες που λες “ας το ζήσω αυτό και μετά ας πεθάνω”. Τι κάνεις σε αυτή τη στιγμή, μπροστά σε αυτή την εμπειρία; Σηκώνεις το κινητό και τη ζεις μέσα από την οθόνη του, ή αφήνεσαι σε αυτή; Και αν σηκώσεις το κινητό και τη ζήσεις μέσα από την οθόνη του, τελικά η εμπειρία θα είναι η ίδια; Θα αξίζει “να πεθάνεις” μετά από αυτή; (“this isn’t a DVD, this is a real show” όπως έλεγε σε φαν της, η Adele). Με την κυριολεκτική έννοια του όρου, ή με την όποια υπερβολή.

Ό,τι κι αν επιλέξεις να κάνεις, η πραγματική ζωή θα συνεχιστεί έξω από τα μέσα δικτύωσης, μακριά από τα φίλτρα, μακριά από την επίπλαστη ευμάρεια. Σαν μια βουτιά από τα βράχια μιας προβλήτας ένα μεσημέρι Αυγούστου, μαζί με τα μικρά παιδιά, με το κινητό να αναπαύεται χωρίς σήμα σε μια τσάντα, πάνω στην καυτή άμμο.