Κιβωτός του Κόσμου: Τεράστια ερωτήματα που απαιτούν απαντήσεις

Κάθε καταγγελία για κακοποίηση ανηλίκου προκαλεί σοκ. Αλλά όταν αυτή αφορά μια δομή φιλοξενίας και προστασίας ανηλίκων, το σοκ είναι ακόμα μεγαλύτερο. Πόσο μάλλον όταν πρόκειται για μια δομή πολύ γνωστή και με ιδιαίτερα καλή εικόνα στα ΜΜΕ, όπως η Κιβωτός του Κόσμου. Ο πατέρας Αντώνιος Παπανικολάου, επικεφαλής της Κιβωτού, αποτελεί ένα από τα πιο προβεβλημένα πρόσωπα της χριστιανικής φιλανθρωπίας,

Και σε αυτήν την περίπτωση, κάθε συζήτηση πρέπει να ξεκινάει από την υπενθύμιση ότι οι δίκες δεν γίνονται (δεν πρέπει να γίνονται για την ακρίβεια) στα σάιτ και τα σόσιαλ μίντια. Ούτε είναι δικαστές οι δημοσιογράφοι και οι χρήστες του τουίτερ. Αναμενούμε τη δικαστική έρευνα για την ανεύρεση της αλήθειας. Όπως κάθε φορά, θα βρεθούμε απέναντι σε οποιαδήποτε προσπάθεια συγκάλυψης ή καλλιέργειας ηθικού πανικού.

Η αντίδραση

Σε ένα πρώτο επίπεδο, ξενίζει πολύ η δήλωση του πατέρα Αντώνη Παπανικολάου. Ο κ. Παπανικολάου δήλωσε:

«Εμείς έχουμε και φιλοξενούμε παιδιά, τα οποία δεν είναι τα συνηθισμένα παιδιά, από παραβατικές οικογένειες, παιδιά μεγάλα σε ηλικία που έχουν διαμορφώσει τον χαρακτήρα τους, παιδιά που δεν ήξεραν από όρια, παιδιά θέλουν να παραβατούν. Η Κιβωτός του Κόσμου με όλο το εξειδικευμένο προσωπικό της, το πρώτο πράγμα που κάνουμε είναι να θεραπεύσουμε το τραύμα της ψυχής αυτών των παιδιών από την απώλεια του φυσικού τους γονιού και αυτό είναι που πολλές φορές δεν μπορούν να συγχωρέσουν σε εμάς, ότι πήραμε τη θέση αυτή. Δεν πρόκειται να συγχωρέσουν ότι εμείς είμαστε στη ζωή τους και όχι οι γονείς τους.»

Όταν γίνεται μια τόσο σοβαρή καταγγελία, θα περίμενε κανείς ότι η διεύθυνση της δομής θα δεσμευόταν για την άμεση διαλεύκανση της υπόθεσης και δεν θα έσπευδε να βγάλει πόρισμα. Πολύ περισσότερο, γεννάει μεγάλα ερωτήματα ο απαξιωτικός τόνος του κ. Παπανικολάου για τους ανήλικους που φιλοξενεί η Κιβωτός.

Η υπουργός

Εντύπωση προκαλούν όμως και οι δηλώσεις των υπουργών της κυβέρνησης. Η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου, δήλωσε πως “δεν είχε φτάσει κάτι στα αυτιά μας, αν είχε φτάσει θα είχαμε κινηθεί άμεσα”. Πρόσθεσε πως “όποιοι ήξεραν θα έπρεπε να ντρέπονται” και κατέληξε λέγοντας ότι “πρέπει όλα να βγουν στη φόρα”.

Από την αρμόδια υπουργό θα περίμενε κανείς να τονίσει ότι το κράτος έχει μόνιμη ελεγκτική διαδικασία για τις ιδιωτικές φιλανθρωπικές δομές όπως η Κιβωτός, και δεν περιμένει “απλώς να φτάσει κάτι στα αυτιά της”. Γίνονταν έλεγχοι στην Κιβωτό και ποια ήταν τα πορίσματά τους;

Από τη μεριά του, ο υπουργός ΠΡΟΠΟ, Τάκης Θεοδωρικάκος, δήλωσε ότι «ο Νόμος είναι Νόμος και ισχύει για όλους. Χωρίς εξαιρέσεις, χωρίς διακριτική μεταχείριση. Για κανέναν. Όποιος κι αν είναι ο θύτης, όποιο και αν είναι το θύμα. Για εμάς δεν υπάρχουν άβατα και “γκρίζες ζώνες” ελέγχου και επιβολής του νόμου».

Αυτό όμως δεν θα έπρεπε να είναι αυτονόητο για ένα “κράτος δικαίου”; Το ότι ο υπουργός αισθάνεται την ανάγκη να κάνει μια τέτοια δήλωση, δεν δημιουργεί εύλογα την αίσθηση ότι και εξαιρέσεις υπάρχουν (ή μπορεί να υπάρξουν) και διακριτική μεταχείριση έχουν ορισμένοι (ή μπορεί να έχουν);

Εδώ που τα λέμε, πώς να μην την κάνει αυτή τη δήλωση ο υπουργός όταν είναι νωπές ακόμα οι μνήμες από την αστυνομική ολιγωρία στην υπόθεση Λιγνάδη και τη σκανδαλώδη αποφυλάκισή του παρά την καταδίκη του για βιασμούς ανηλίκων.

Ο ρόλος του κράτους

Το μείζον ερώτημα όμως είναι άλλο. Ανεξάρτητα από την ορθότητα ή όχι των καταγγελιών, δεν είναι δυνατόν ιδιωτικές φιλανθρωπικές δομές όπως η Κιβωτός του Κόσμου, να αναλαμβάνουν λειτουργίες που κατεξοχήν ανήκουν στην αρμοδιότητα του κράτους πρόνοιας. Βρισκόμαστε στο σημείο όπου τα ιδιωτικά ιδρύματα δεν λειτουργούν επικουρικά στις δημόσιες δομές, προκειμένου να επιτευχθεί καλύτερο αποτέλεσμα, αλλά καταλαμβάνουν τον πυρήνα της προνοιακής δουλειάς. Χωρίς σχεδιασμο και χωρίς έλεγχο.

Οι ιδιωτικές φιλανθρωπικές δομές λειτουργούν με βάση ένα νεφελώδες θεσμικό πλαίσιο. Και δεν αναφέρομαι μόνο στην προστασία από τις παρεκτροπές στη λειτουργία τους, αλλά σε αυτή καθαυτή τη φιλοσοφία τους. Βάσει ποιων επιστημονικών αντιλήψεων λειτουργεί για παράδειγμα η Κιβωτός του Κόσμου; Ακολουθεί τα πορίσματα της παιδαγωγικής και της ψυχολογίας ή τις ιδιαίτερες απόψεις του πατέρα Αντώνιου -ή του όποιου διευθύνοντα; Οι ιδιωτικές φιλανθρωπικές δομές ακολουθούν τις ίδιες κατευθυντήριες γραμμές με τις δημόσιες προνοιακές δομές; Υπάρχουν διαδικασίες λογοδοσίας και απολογισμού για τους υπεύθυνους των ιδιωτικών φιλανθρωπικών δομών;

Η υπόθεση της Κιβωτού του Κόσμου πρέπει να αποτελέσει το έναυσμα για μια αλλαγή πορείας. Η κοινωνία έχει ανάγκη ισχυρό κράτος πρόνοιας, με επιστημονικό σχεδιασμό και αποτελεσματικές θεσμικές δικλείδες ελέγχου. Μια σύγχρονη κοινωνία δεν μπορεί να στηριζεται στην ανεξέλεγκτη φιλανθρωπία της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.