Κοινωνικό Κράτος & Κοινωνικός Καιάδας

Μέσα στις δυσκολίες των ημερών, τις ώρες που η πραγματικότητα επισπεύδεται τραχιά κι απροειδοποίητη, ανακοινώθηκε η άρση της κρατικής επιχορήγησης του από το 1939 δωρηθέντος Σικιαριδείου ιδρύματος, το οποίο εξυπηρετούσε και κάλυπτε τις ανάγκες 250 παιδιών με νοητική υστέρηση. Αυτά γύρω στις 19 Σεπτεμβρίου. Σχεδόν ταυτόχρονα με επιστολή του το Διοικητικό Συμβούλιο του ιδρύματος ενημέρωνε τους γονείς, ότι μετά από 70 χρόνια λειτουργίας αδυνατούσε πλέον να συνεχίσει το έργο του.

Έτσι λοιπόν οι προσταγές της δύσκολης οικονομικής συγκυρίας σφάλισαν -ή θα σφάλιζαν (δε γνωρίζω την εξέλιξη)- τις πύλες ενός κοινωφελούς φορέα και πέταξαν στο δρόμο τη δύσκολη καθημερινότητα κάποιων συνανθρώπων, των οποίων η συμπαράστασή μας είναι ανάγκη επιτακτική.

Λίγες μόλις ημέρες νωρίτερα -αρχές του Σεπτέμβρη νομίζω- δημοσιοποιήθηκαν δηλωθέντα εισοδήματα, πραγματικές ή εικαζόμενες αμοιβές, ποσά φοροδιαφυγής γνωστών τραγουδιστών.

Σχεδόν καθημερινά δε έρχονται στο φως της δημοσιότητας νούμερα  εξωφρενικά και μη, «επιφανών» Ελλήνων  ή άλλων αγνώστων ή κάποιων κρυμμένων(…), που άλλοι καταχράστηκαν, άλλοι απέκρυψαν και τελικά όλοι στέρησαν από τον δημόσιο κορβανά, από το πουγκί του κοινωνικού αποθέματος…

Κι από δίπλα να προσθέσει  κάποιος τα απίστευτα νούμερα, που  πολλοί από εμάς «αφιερώνουμε» στην προσωπική μας ευδαιμονία (… [πολλά, μα πάρα πολλά αποσιωπητικά] ), στις πιο ανούσιες και παράταιρες απολαύσεις, ανερυθρίαστα αποστρέφοντας το βλέμμα από την πραγματική ανάγκη του διπλανού, ή ηλιθιωδώς αγνοώντας τη δύσκολη, τη φαρμακερή πραγματικότητα μιας δυστυχίας, που απλώνεται μόλις από το χαλάκι της εξώπορτας!

Κομβικά, εμβληματικά και  εκκωφαντικά λοιπόν τα τεκμήρια έκπτωσης και απαξίωσης της κοινωνικής μας αλληλεγγύης, αλλά και κάποιων από τα θεμελιακά συστατικά μιας εύλογης κρατικής λειτουργίας, τέτοιας που πρέπει να διασφαλίζει με νόημα την κοινωνική συνοχή.

Η νομιμοποίηση λοιπόν, ο  κύριος άξονας και το προαπαιτούμενο κάθε συστήματος και της λειτουργίας  του κινδυνεύει να εκλείψει.

Εξηγούμαι: Ακρογωνιαίος λίθος, απαράβατο όριο -κόκκινη γραμμή το λένε τώρα- κάθε πολιτικού, οικονομικού και κοινωνικού συστήματος είναι η ανθρώπινη αξία, όχι ως ανθρωποκεντρική θεώρηση, μα ως συνειδητότητα του κόσμου και της θέσης μας.  Αποκλειστικός στόχος η ανθρώπινη ύπαρξη αυτή καθαυτή ως μέρος του όλου ∙ Ο σεβασμός και προβιβασμός της ως φορέα πολιτισμού, κατανόησης κι ανεκτικότητας!

Στην πορεία της η ιστορική εξέλιξη ανέδειξε αυτό, που αποκαλούμε κοινωνικό κράτος,  που αποτελεί κύριο συστατικό της νομιμοποιητικής βάσης του σύγχρονου κοινωνικού  συμβολαίου.          

Το αν το κοινωνικό κράτος είναι απότοκος του φιλελεύθερου ή του κράτους δικαίου, ή απάντηση στον ιστορικό διάλογο, που συνοδεύει τους αγώνες και τις επιδιώξεις της πάλης των τάξεων, δεν είναι του παρόντος.

Το βέβαιον είναι, ότι  τούτο εμφανίστηκε καθοριστικά  μετά τις επαναστάσεις του 1848 και 1871 στην Ευρώπη, όταν η εξέλιξη της  βιομηχανικής επανάστασης δημιούργησε  και έφερε στο προσκήνιο την  εργατική τάξη.  Αυτή άνοιξε πλατιά την πόρτα της ιστορίας με διεκδικήσεις, που απαιτούσαν απόκριση από τα κυρίαρχα κράτη και τις κυβερνήσεις  τους.  Έτσι τη δεκαετία του 1880 ο «σιδηρούς καγκελάριος», ο Bismarck, θεμελιώνει το κοινωνικό κράτος εισάγοντας τις έννοιες της σύνταξης, της νοσοκομειακής ασφάλισης και αυτής των ατυχημάτων.

Βασική επιδίωξη και κορμός του κοινωνικού κράτους είναι  η υποχρέωση του να σέβεται  και να προστατεύει την ανθρώπινη  αξία.  Η οχύρωση και βελτίωση της καθημερινής ευημερίας των  ανθρώπων και η επιβολή εξισορροπητικών  κοινωνικών συνθηκών πάνω στο σύστημα  της καπιταλιστικής εργασίας.

Από τη θεμελίωσή του βασικοί πυλώνες της προαγωγής και της προστασίας του κράτους πρόνοιας, υπήρξαν οι αρχές των ίσων ευκαιριών, της δίκαιης κατανομής του πλούτου και η δημόσια ευθύνη για διασφάλιση ενός ορισμένου ελαχίστου επιπέδου καλής διαβίωσης εκείνων, που στερούνται για οποιοδήποτε λόγο αυτήν τη δυνατότητα.

Στην Ελλάδα της κρίσης των αρχών του 21ου αιώνα το κοινωνικό κράτος αποκαλύπτεται ένα κακοραμμένο και μπερδεμένο κακέκτυπο. Ένα τερατώδες πλέγμα συνονθυλεύματος κοινωνικών και κρατικών αστοχιών και παραβλέψεων, κύριο πεδίο δράσης και έκφρασης της πιο οπισθοδρομικής άσκησης της πολιτικής δοσοληψίας, τεκμηριωμένα παραχαραγμένο σε εσκεμμένη και κακόβουλη υπηρέτρια της πιο πρόστυχης διαφθοράς.  Για χρόνια ξεφτιλιζόταν αδιόρατα και ορμητικά από άρχοντες κι αρχομένους, δίχως την παραμικρή συμπάθεια, χωρίς ένα, έστω υποκριτικό, δάκρυ.

Βλέπετε, στην πλάτη ανθρώπων με αναπηρία, στους κουρασμένους και ανήμπορους ώμους των απομάχων της ζωής, βρέθηκε η ευκαιρία και φορτώθηκαν ξεκούραστα, αυτάρεσκα και με ολοφάνερα την πιο ειρωνική έκφραση της αποθράσυνσης  ενός καταφερτζή, το μεγαλύτερο μέρος ή και όλο των υποσχέσεων των πιο ανίκανων πολιτικών, αλλά και των κενόδοξων προσδοκιών αυτών, που συνωστίζονταν στις αίθουσες αναμονής των πολιτικών γραφείων…

Δεν είναι παράξενο λοιπόν, που ευρωπαϊκές κατακτήσεις των  τελευταίων 150 ετών, στην Ελλάδα γνώρισαν μια μακρόχρονη απονεύρωση, και τώρα ως παράταιρες ξεριζώνονται άκριτα, χωρίς καμιά αναστολή. 

Αλλά και διεθνώς σήμερα ο νεοφιλελευθερισμός βάλθηκε να ξεδοντιάσει το στέμμα του Λεβιάθαν…

Κάποτε πλάι στο λαμπερό  πετράδι της κατάκτησης του κράτους  δικαίου και του Habeas Corpus έλαμπε το βαθυκόκκινο ρουμπίνι του κοινωνικού κράτους.

Ήταν ομολογουμένως φανταχτερή η κορώνα του εξελιγμένου Λεβιάθαν, και σίγουρα ο Thomas Hobbes, οι επίγονοί του μαζί ακόμη και με αυτόν τον μονόχνοτο Kant, παρ’ όλες τις όποιες ενδεχόμενες επιφυλάξεις ή αντιρρήσεις, θα ένιωθαν κάποια περηφάνια για την εξέλιξη της κοινής τους μακραίωνης προσπάθειας.

Ο Somerset Maugham έλεγε, ότι ο βαθμός πολιτισμού ενός κράτους σημειώνεται από την αδιαφορία του (ή το ενδιαφέρον του) για τα αναγκαία προς ύπαρξη.

Διαφωνεί κανείς, ότι η ποιότητα, το επίπεδο μιας κοινωνίας πρωταρχικά προκύπτει από την αντιμετώπιση, που αυτή επιφυλάσσει στα αδύναμα μέλη της; Από την προστασία, που εξασφαλίζει σε αυτούς, που δεν αξιώθηκαν ή δεν έτυχαν σε μια καλύτερη και πιο στέρεη μοίρα;

Η συζήτηση λοιπόν για την  αναγκαιότητα ή μη του κοινωνικού κράτους είναι άνευ αντικειμένου.

Η άποψη των νεοφιλελευθέρων, ότι αυτό οφείλει να συρρικνωθεί  ή και να εξαλειφθεί, μιας και  πρόκειται για μια πατερναλιστική έκφανση, που προκαλεί την αδράνεια και τον κοινωνικό παρασιτισμό, είναι αποδεδειγμένα στρεβλή  και τελικά άτοπη.  Αλλά και η σοσιαλιστική ή σοσιαλδημοκρατική σκοπιά της κατακόρυφης αύξησης της φορολογίας για να μεγεθυνθεί το ταμείο του κράτους πρόνοιας έχει φανερωθεί πλέον κι αυτή ως ατελέσφορη.

Στη σημερινή πραγματικότητα των κοινωνιών των 2/3, αυτό που μοιάζει ως εφαρμόσιμη και ρεαλιστική πρόταση, είναι ένα κράτος αρωγής βασισμένο στην «αρχή της επιλεκτικότητας», όπου τα προνόμια και οι παροχές κατευθύνονται και αφορούν το 1/3 του πληθυσμού, που πραγματικά βρίσκεται σε θέση αδυναμίας.

Συνοπτικά, βοήθεια κι αλληλεγγύη σε αυτούς, που πραγματικά τις χρειάζονται!  Για να μη βλέπουμε στο δρόμο υπέρ-πολυτελή Ι.Χ. με κόκκινες πινακίδες πολυτέκνων…   

Πόσες φορές ο μανδύας του πολιτισμού της ανθρώπινης φύσης δε ξεγυμνώνεται σε σάβανο κηδείας αρχών και ηθικής, αποκαλύπτοντας το νεκρό και υποκριτικό των λόγων μας, τη χρεωκοπία της πιο ανθρώπινης πλευράς μας.=

Πόσες πράγματι φορές δεν  κλείνουμε τα μάτια ξεπουλώντας στο τζάμπα τα μυριοπαινεμένα επιτεύγματα της προόδου μας, που παραμένει αχώνευτη για τους πιο πολλούς, που απογυμνώνεται σε επί τούτου βιαιότητα και κτηνωδία, αποπνέοντας μόνο οσμή αίματος και θανάτου.

Στις μέρες της σημερινής  κρίσης, τώρα δα στον πρώιμο 21ο αιώνα, τα διδάγματα πολιτικής επιστήμης, φιλοσοφίας και κοινωνιολογίας τσαλαπατιούνται βιαστικά, μπας και κατορθώσουν η αποτυχία να μην είναι ολική, μήπως και οι ταγοί γλυτώσουν κεφάλια και κυρίως θώκους.  Και για να επιβιώσουν οι ολίγιστοι,  για να περιφρουρήσουμε εμείς τα καλούδια της ευζωίας μας, δείχνουμε με αθλιότητα στους ανυπεράσπιστους το δρόμο στο βάραθρο της ανυποληψίας, του πόνου.

Ας μάθουμε όμως όλοι:  Η άβυσσος αυτή με κάθε θύμα γιγαντώνεται και ξελιγώνεται διαρκώς για περισσότερο αίμα, έτσι που, αν συνεχίσουμε σύντομα θα ανήκουμε όλοι στον «Κοινωνικό Καιάδα»…