Κρίση και κοινωνική αποδιοργάνωση

Για τους περισσοτέρους Έλληνες η οικονομική κρίση έχει δημιουργήσει μια αμείλικτη πραγματικότητα: ανεργία, εργασιακή ανασφάλεια, μείωση εισοδήματος, υποβάθμιση του τρόπου ζωής, αβεβαιότητα, φόβος για το μέλλον.

Καθημερινά αυξάνονται οι συμπολίτες μας που δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα, υποχρεώνονται σε κακές συνθήκες στέγασης ή  είναι άστεγοι, υποσιτίζονται, δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας, καταφεύγουν στη χρήση νόμιμων και παράνομων ουσιών.

Μαζί με την κρίση αυξάνονται η κοινωνική ανισότητα και οι παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων,  η παραβατικότητα, η βία, τα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας των παιδιών και των εφήβων, η υποεκπαίδευση, η θνησιμότητα και οι αυτοκτονίες.

Από το 2009 η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας προειδοποιούσε για τα προβλήματα ψυχικής υγείας και την αύξηση των αυτοκτονιών που φέρνει η οικονομική κρίση.

Η προειδοποίηση αυτή έχει γίνει πια σήμερα για τη χώρα μας πραγματικότητα, επιβεβαιώνοντας τις δυσοίωνες προβλέψεις και τη διεθνή εμπειρία.

Η αύξηση των αυτοκτονιών στην Ελλάδα αντανακλά τη βαθιά και συνεχή βεβαιότητα για το παρόν και το μέλλον, το αίσθημα αδιεξόδου και απόγνωσης που βιώνουν  πολλοί συμπολίτες μας. 

Η απόλυση  και η μακροχρόνια ανεργία ιδίως υποσκάπτουν την αυτοεκτίμηση, θέτουν εμπόδια στις κοινωνικές σχέσεις, οδηγήσουν σε ψυχική και κοινωνική αποδιοργάνωση. Τα προβλήματα οξύνονται περισσότερο καθώς οι μνημονιακές πολιτικές αποδυναμώνουν τις υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής φροντίδας που μπορούν να υποστηρίξουν όσους  αντιμετωπίζουν προβλήματα ή βρίσκονται σε κίνδυνο.

Την ώρα, πάντως, που οι προοπτικές για το μέλλον παραμένουν ζοφερές, η εξαθλίωση  εξαπλώνεται, το κοινωνικό κράτος βάλλεται, η κοινωνική συνοχή κλονίζεται και  τροφοδοτούνται φαινόμενα κοινωνικού ρατσισμού και βίας από νεοναζιστικά μορφώματα, ένα αντίρροπο ρεύμα  φαίνεται να αναπτύσσεται στην ελληνική κοινωνία.

Πληθαίνουν  σε όλη τη χώρα οι πρωτοβουλίες πολιτών και οι εθελοντικές  δράσεις που αντιτάσσουν στην αίσθηση αδυναμίας μπροστά στις εξελίξεις, στη  σύγχυση και το φόβο, την  οργανωμένη δράση για  κοινωνική δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, υποστήριξη των πιο αδύναμων, βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Μακριά από  πολιτικές ταμπέλες και γραφειοκρατικές  εμπλοκές αρχίζει να διαγράφεται  εδώ ένας άλλος δρόμος αντίδρασης μπροστά στα προβλήματα και τις  δυσκολίες που βιώνει η κοινωνίας  μας. Ο δρόμος αυτός δεν είναι  καινούργιος.

Μια γνωστή μελέτη για  την περίοδο της γερμανικής κατοχής  στην Ελλάδα δείχνει ότι τα προβλήματα ψυχικής υγείας των Ελλήνων -σε συνθήκες  στέρησης της ελευθερίας και υπό  τη διαρκή απειλή του θανάτου-  υποχώρησαν την περίοδο που η οργανωμένη αντίσταση έλαβε μεγαλύτερες  διαστάσεις.    

Η κρίση οδηγεί σε φόβο, ενοχή, επιθετικότητα  και απομόνωση. Το ξεπέρασμά της  προϋποθέτει επικοινωνία, αλληλεγγύη, εμπιστοσύνη και συλλογική δράση.

* Ο Χαράλαμπος Πουλόπουλος είναι  διδάκτωρ Κοινωνικών Επιστημών, διευθυντής του Κέντρου Θεραπείας Εξαρτημένων Ατόμων (ΚΕΘΕΑ). Είναι πρόεδρος της επιστημονικής και συμβουλευτικής επιτροπής της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (W.F.T.C.) και αντιπρόεδρος του Δ.Σ. της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Θεραπευτικών Κοινοτήτων (E.F.T.C).