Λέλα Καραγιάννη

Το σπίτι της Λέλας Καραγιάννη, μία διώροφη μονοκατοικία, βρισκόταν στην οδό Λήμνου 1 και Σταυροπούλου, στο κέντρο της Αθήνας. Σήμερα ο δρόμος έχει μετονομαστεί σε οδό «Λέλας Καραγιάννη» και η μονοκατοικία σώζεται ακόμη.

Με την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς αποφάσισε να αντισταθεί και ίδρυσε την οργάνωση «Μπουμπουλίνα» από το οικογενειακό όνομα της μητέρας της που ήταν «Μπούμπουλη».

Σκοπός της Λέλας Καραγιάννη ήταν να βοηθήσει τους Βρετανούς φυγάδες. Η αρχή έγινε όταν στις 10 Μαΐου 1941 ένας τραυματίας Αυστραλός βρήκε καταφύγιο στο σπίτι τους. Στην αρχή η Λέλα Καραγιάννη νοίκιασε ένα σπίτι στην οδό Φυλής 266. Προστάτευε τους Βρετανούς και τους φυγάδευε στην Μέση Ανατολή ή στο βουνό. Παράλληλα συνεργάστηκε και με αντιναζιστές Γερμανούς, Αυστριακούς αλλά και Ιταλούς.

Στην μυστική αυτή οργάνωση δραστηριοποιήθηκε η ίδια, ο σύζυγός της, τα έξι μεγαλύτερα παιδιά της καθώς και κάποιοι φίλοι που ήταν της απολύτου εμπιστοσύνης της όπως ο γιατρός Γιώργος Κανελλόπουλος, στο σταθμό Α’  βοηθειών. Η οργάνωση έφτασε να έχει 100 μέλη.

Οι ανάγκες φυγάδευσης των Βρετανών την ανάγκασε να στήσει ένα δίκτυο σπιτιών όπου θα προστατεύονταν και κατόπιν θα βρίσκονταν τρόποι να φυγαδευτούν στην Μέση Ανατολή.

Δύσκολο ήταν και το έργο, μεσούσης της Κατοχής, να καταφέρνει να τους ταΐζει με τόσες ελλείψεις τροφίμων στην αγορά. Παράλληλα έστησε συσσίτιο και για τους φυλακισμένους Βρετανούς. Αν η διατροφή τους ήταν δύσκολη, η υγειονομική τους περίθαλψη ήταν ακόμη πιο δύσκολη. Δύο γιατροί ανέλαβαν την φροντίδα των άρρωστων Βρετανών. Ο γιατρός Παύλος Βακατάτσης στο ιατρείο του, Βεραντζέρου 28 και ο γιατρός Μιχάλης Σαρακηνός στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού.

Οι Βρετανοί δεν κυκλοφορούσαν στα συσσίτια έτσι ελεύθερα υπήρχε ο κίνδυνος να συλληφθούν. Για την πλήρη ασφάλειά τους η Λέλα Καραγιάννη πλησίασε τον υπαστυνόμο Γιώργο Μικρούλη και τον αρχιφύλακα Γιώργο Καρβέλλα που υπηρετούσαν στο Ζ’ αστυνομικό τμήμα. Και οι δύο δέχτηκαν να προμηθεύουν πλαστές ταυτότητες για τους Βρετανούς.

Έτσι στήθηκε το δίκτυο. Μία οργάνωση διάσωσης Βρετανών την οποία  διηύθυνε είτε από το σπίτι της είτε από το μαγαζί του άντρα της.

Απόδραση από την Κοκκινιά

Οι Γερμανοί είχαν στήσει ένα στρατόπεδο Βρετανών αιχμαλώτων στην Κοκκινιά. Η οργάνωση ήρθε σε επικοινωνία μαζί τους και έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο. Οι Γερμανοί δεν είχαν ακριβείς καταλόγους ούτε έκαναν προσκλητήρια οπότε ήταν κάπως εύκολο. Έβγαλαν την πρώτη νύχτα της επιχείρησης εννέα Βρετανούς και σταδιακά και άλλους.

Οι πρώτοι δραπέτες του στρατοπέδου σκορπίστηκαν σε διάφορα σπίτια, ένας κομμωτής τους έβαψε τα μαλλιά και τους φόρεσαν γυαλιά ηλίου να μην φαίνονται τα γαλανά τους μάτια. Από τους πρώτους εννέα που δραπέτευσαν, ο Χάτκινσον και ο Στιούαρτ έστησαν αντιστασιακή ομάδα και το 1942 σε μία μάχη στους δρόμους της Αθήνας πιάστηκαν και εκτελέστηκαν.

Προς τη Μέση Ανατολή

Ίσως το πιο δύσκολο σημείο όλης της οργάνωσης ήταν να τους στείλουν με ασφάλεια στην Μέση Ανατολή.

Οι κατακτητές, και αυτοί, είχαν στήσει ένα δίκτυο με φανερούς και κρυφούς πράκτορες έτσι πολλές αποστολές απέτυχαν. Η Λέλα Καραγιάννη κατάφερε να βρει ένα καΐκι το «Ελσινιαντόρ» μόλις δυόμιση τόνων, το καΐκι ανήκε στον Λευτέρη Μπαστουνόπουλο, ο οποίος όταν του μίλησε η Λέλα Καραγιάννη δέχτηκε αμέσως. Στο καΐκι ως πλήρωμα ήταν και ο καπετάν Χρυσίνης μαζί με τον Μπαστουνόπουλο. Με αυτό το καΐκι έγιναν οι αποστολές.

Η δράση της ήταν σε συνεργασία με τους Βρετανούς, εξ ου και γνώριζε από πριν για τον βομβαρδισμό του αεροδρομίου στο Τατόι το φθινόπωρο του 1943, όπως αναφέρει και ο γιος της στην βιογραφία της. Σώζεται, μάλιστα, το σχεδιάγραμμα του αεροδρομίου που το εκπόνησε η Μαρία Γκλόκερ στην υπηρεσία της Λέλας Καραγιάννη.

Όπως αναφέρει και ο γιος της Βύρων Καραγιάννης, η οργάνωση «Μπουμπουλίνα» είχε «διεισδύσει παντού, στην G.F.P., στον Ορτσοκομαντατούρ, στην Φελντζενταρμερί και στο Γερμανικό Ναυμαρχείο».

Φαίνεται πως η ιδεολογική κατεύθυνση της Λέλας Καραγιάννη δεν της επέτρεψε να συνεργαστεί με την μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση της χώρας, το ΕΑΜ.

Οι οργανώσεις που συνεργάστηκε ήταν: Απόλλων, Βύρωνες, ΠΕΑΝ, ΠΑΝ, ΜΗΔΑΣ Όμηρου Τσιγάντε, ΙΤ, ΕΛΛΑΣ Ψαρρού 542.

Η οργάνωσή της συνεργαζόταν με τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, τον Άγγελο Έβερτ αρχηγό της Αστυνομίας Πόλεων Αθήνας κατά τη διάρκεια της Κατοχής αλλά και μετά, ο οποίος βοηθούσε στην έκδοση πλαστών ταυτοτήτων αλλά ήταν και αυτός που έδωσε την εντολή για την έναρξη των πυροβολισμών κατά των διαδηλωτών γεγονός που σηματοδότησε την έναρξη των αιματηρών Δεκεμβριανών. Ο Άγγελος Έβερτ προσπάθησε να μην παραδοθούν στην Ασφάλεια τα παιδιά της όταν κάποια στιγμή συνελήφθησαν και μόλις οι Γερμανοί ανακάλυψαν την ταυτότητά της, της  πρότεινε να την φυγαδεύσει αλλά αρνήθηκε.

Επίσης είχε συνεργασία με τον μετέπειτα πρέσβη στο Λονδίνο Αλέξανδρο Πάλλη, τον Αβέρωφ και άλλους.

Το καλοκαίρι του 1944 μετά από την προδοσία του Γιώργου Ριζόπουλου οι Γερμανοί συνέλαβαν την Λέλα Καραγιάννη και τέσσερα από τα παιδιά της και τους οδήγησαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Χαϊδάρι.

Αφού την βασάνισαν για να δώσει ονόματα, χωρίς να το καταφέρουν, στις 8 Σεπτεμβρίου εκτελέστηκε στο Άλσος Χαϊδαρίου μαζί με άλλους 59, οι περισσότεροι μέλη της S.O.E. (Special Operation Executive), μία μυστική αγγλική οργάνωση που δημιουργήθηκε τον Ιούλιο του 1940.

Ποια «Μπουμπουλίνα», ποιο «ΕΑΜ / ΕΛΑΣ»

Τι γινόταν το 1950 στην Ελλάδα; Μέχρι τον Ιούλιο του 1950 λειτουργούσε η Μακρόνησος, φυλακές, εξορίες! Με κάθε τρόπο η εθνική αντίσταση με το ΕΑΜ / ΕΛΑΣ προσπαθούσε να αποσιωπηθεί. Την ίδια περίοδο, περίπου, τον Μάρτιο του 1950, περίπου έξι μήνες μετά τη λήξη του εμφυλίου, εκδόθηκε ΦΕΚ (18/3/1950, αρ.φ. 83) που το υπέγραψε ο Βασιλιάς Παύλος Β’ με το οποίο αναγνωριζόταν η αντιστασιακή οργάνωση «Μπουμπουλίνα» «ως Εθνικώς δράσασα κατά του κατακτητού». Σε αντίθεση με τους μαχητές του ΕΛΑΣ και τα μέλη του ΕΑΜ τα οποία κυνηγήθηκαν ανηλεώς και η εθνική αντίσταση αναγνωρίστηκε δεκαετίες αργότερα.

Αξίζει να σημειωθεί πως η δράση της Λέλας Καραγιάννη επιβραβεύτηκε και από δύο Πατριαρχεία.

Ο Πατριάρχης Τιμόθεος Α’ του Πατριαρχείου Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ και πάσης Παλαιστίνης, της απένειμε, το 1948, τον Σταυρό του Παναγίου Τάφου.

Ο Πατριάρχης Χριστόφορος Β’ του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής της απένειμε, το 1961, τον Τίμιο Σταυρό.

Βιβλιογραφία

• Δ. Κοτρώτσης, Λέλα Καραγιάννη, εκδόσεις Μαυρίδης, 1947
• Αλέξανδρος Ζαούσης, Λέλα Καραγιάννη. Η Μπουμπουλίνα της Κατοχής, 1941-1944, Η Καθημερινή
• Βύρων Καραγιάννης, Λέλα Καραγιάννη. Η αντιστασιακή δράση της μητέρας μου, Ariston Books, 2017