Με αφορμή την Κάνδανο και το Δίστομο

Η ιστορία της Κατοχής έχει καταγράψει πλήθος ανθρωποσφαγών για παραδειγματικές τιμωρίες. Ποτάμια αίμα, βιασμοί γυναικών, βασανιστήρια, λεηλασίες περιουσιών, εκδικητικές δολοφονίες και μύρια όσα άλλα μπορούν να εξιστορηθούν σε μία ιστορική περιήγηση της περιόδου.

Την περίοδο της Κατοχής στην Ελλάδα, την χώρα μοίρασαν στα τρία οι Γερμανοί, οι Ιταλοί και οι Βούλγαροι. Και οι τρεις στρατοί εφάρμοσαν αντίποινα και προέβησαν σε μαζικές εκτελέσεις. Για οικονομία αναφερόμαστε στον γερμανικό στρατό, αφού ο ιταλικός συνθηκολόγησε και στη μνήμη μας, κυρίως, έχουμε τις θηριωδίες των ναζί Γερμανών. Ο γερμανικός στρατός, εφάρμοσε σκληρά αντίποινα στον άμαχο πληθυσμό όλης της χώρας για να σπάσουν οι δεσμοί αλληλεγγύης μεταξύ των κατοίκων των πόλεων και των χωριών με τους αντάρτες του ΕΛΑΣ ώστε να σταματήσει ακόμη και η κάθε “παθητική” συνεργασία, υποστήριξη των κατοίκων των χωριών με τους αντάρτες.

Οι κατακτητές κατά την περίοδο της γερμανικής Κατοχής έβαλαν σε εφαρμογή μηχανισμούς προπαγάνδας ώστε να μετατρέψουν τους θύτες σε «θύματα» επικαλούμενοι λόγους «άμυνας» για να νομιμοποιήσουν ωμές πρακτικές πολέμου και κατάκτησης, αντιστρέφοντας την πραγματικότητα.

Η τακτική τους ήταν να τεθεί σε εφαρμογή ένας μηχανισμός ώστε να φανεί πως το θύμα φέρει την ευθύνη για την καταστροφή του, πως ο κατακτητής υποχρεώθηκε να προχωρήσει σε δήθεν εκδικητικές συμπεριφορές. Αποκρύπτεται δε πλήρως το γεγονός ότι τα άμεσα θύματα, οι δολοφονημένοι των χωριών και των πόλεων, επιλέγονται τυχαία ή μέσω συμβολικής στοχοποίησης.

Σκοπός των θηριωδιών τους ήταν η καθαρή τρομοκρατία ώστε να σταλεί το μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση της μη αντίστασης στην κατάκτηση της χώρας τους.

Κάνδανος, 3 Ιουνίου 1941

Η Κάνδανος που βρίσκεται στο δρόμο προς τα Χανιά, καταστράφηκε ολοκληρωτικά από τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής και δολοφονήθηκαν 180 κάτοικοί του.

Πώς φτάσαμε στο έγκλημα! Οι κάτοικοι της Κανδάνου, κατά την Μάχη της Κρήτης, με λιγοστά όπλα, συνεπικουρούμενοι και από κατοίκους της Παλαιοχώρας και άλλων χωριών, στις 23 Μαΐου 1941 πολέμησαν με ένα γερμανικό μηχανοκίνητο απόσπασμα που περνούσε από την περιοχή. Η μάχη δόθηκε στην περιοχή Φλώρια.

Την άλλη ημέρα στο φαράγγι της Κανδάνου αντιμετώπισαν την 5η ορεινή μεραρχία των εισβολέων. Επί δύο ημέρες τους πολεμούσαν, όμως αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν λόγω της μεγάλης αριθμητικής δύναμης των Γερμανών.

Για τους Γερμανούς εισβολείς ήταν πρωτοφανής αυτή η λυσσαλέα αντίσταση από ντόπιο πληθυσμό. Η στρατιωτική τους κουλτούρα αποδεχόταν αντιπάλους, μόνο, στρατιώτες.

Καθ΄ όλη την περίοδο της Κατοχής η ναζιστική κουλτούρα του γερμανικού στρατού τούς οδηγούσε να εφαρμόζουν αντίποινα, σφάζοντας αμάχους για παραδειγματισμό, για να αποτραπεί οποιαδήποτε πράξη αντίστασης εναντίον τους.

Μόλις, λοιπόν, κατακτήθηκε η Κρήτη, στις 31 Μαΐου 1941, ο Κουρτ Στουντέντ, προσωρινός Διοικητής, εξέδωσε διαταγή να ξεκινήσουν τα αντίποινα στον τοπικό πληθυσμό. Έτσι μετά το Κοντομάρι σειρά είχε η Κάνδανος. Έσφαξαν όλα τα ζώα, έκαψαν όλα τα σπίτια και τα γκρέμισαν και εκτέλεσαν όλους τους κατοίκους, 180 άνδρες, γυναίκες και παιδιά.

Έξω από την Κάνδανο, ανήρτησαν δύο πινακίδες, στις δύο εισόδους του χωριού, γραμμένες στα γερμανικά και τα ελληνικά που έλεγαν:

«Διά την κτηνώδη δολοφονίαν Γερµανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του µηχανικού από άνδρας, γυναίκας και παιδιά και παπάδες µαζύ και διότι ετόλµησαν να αντισταθούν κατά του µεγάλου Ράιχ κατεστράφη την 3-6-1941 η Κάνδανος εκ θεµελίων, διά να µην επαναοικοδοµηθεί πλέον ποτέ.»

«Ως αντίποινον των από οπλισµένων πολιτών ανδρών και γυναικών εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων Γερµανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος».

Το 1943 σκάλισαν και μία μαρμάρινη επιγραφή που έγραφε:

«Εδώ υπήρχε η Κάνδανος – Κατεστράφη προς εξιλασµόν της δολοφονίας 25 Γερµανών στρατιωτικών».

Απαγόρευσαν να ξαναχτιστεί το χωριό και να επιστρέψουν στο χωριό όσοι δεν είχαν εκτελεστεί. Την ίδια μοίρα εκτελέσεων και καταστροφής υπέστησαν και τα χωριά Φλώρια και Κακόπετρο.

Τι απέγινε ο Κουρτ Στουντέντ

Με τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στήθηκαν δικαστήρια για τους εγκληματίες πολέμου. Ένας από αυτούς ήταν και ο Κουρτ Στουντέντ ο οποίος στάθηκε μπροστά στο δικαστήριο το 1947, αντιμετώπισε οκτώ κατηγορίες και κρίθηκε ένοχος μόνο για τις τρεις στις οποίες δεν περιλαμβάνονταν τα εγκλήματά του κατά του άμαχου πληθυσμού της Κρήτης. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση πέντε ετών αλλά με ιατρική απαλλαγή αφέθηκε ελεύθερος το 1948.

Η σφαγή του Διστόμου, 10 Ιουνίου 1944

Το Δίστομο είναι μία κωμόπολη στον νομό Βοιωτίας.

Στις 10 Ιουνίου 1944 ο Φριτς Λάουτενμπαχ, λοχαγός των SS, οδήγησε τον λόχο του από την Λειβαδιά προς το Δίστομο, το Στείρι και το Κυριάκι. Σκοπός της αποστολής ήταν να εντοπίσουν μονάδες του ΕΛΑΣ. Τους εντόπισαν στο χωριό Στείρι όπου δόθηκε σφοδρή μάχη, οι αντάρτες επικράτησαν και ο γερμανικός στρατός αναγκάστηκε σε υποχώρηση. Εκδικητικά για την ήττα τους μπήκαν στο Δίστομο και έσφαξαν όσους κατοίκους βρίσκονταν εκείνη τη στιγμή στο χωριό. Δεν έκαναν καμία διάκριση σε παιδιά, ηλικιωμένους ή γυναίκες. Μακελειό πραγματικό. Σφαγή! Τον παπά του χωριού τον αποκεφάλισαν, τα σπίτια τα έκαψαν και η λύσσα τους σταμάτησε όταν άρχισε να βραδιάζει. Απολογισμός; 228 νεκροί, ανάμεσά τους και 53 παιδιά, ενώ υπάρχουν μαρτυρίες για περισσότερους νεκρούς.

Το έγκλημα του Διστόμου μεταπολεμικά αποσιωπήθηκε και αναδείχθηκε στη δημόσια μνήμη μόνο μετά την πτώση της χούντας των συνταγματαρχών. Σε αυτή την προσπάθεια της διατήρησης της μνήμης βοήθησε ο Σύλλογος Μελέτης και Προβολής των Προβλημάτων και Γενικού Εκπολιτισμού της περιφέρειας Διστόμου που ιδρύθηκε το 1976.

Η 10η Ιουνίου έχει καθιερωθεί ως τοπική αργία.

Οι ίδιοι δολοφόνοι στρατιώτες ήταν αυτοί που έναν μήνα πριν είχαν μπει στην Κλεισούρα (5 Απριλίου 1944) και έσφαξαν 273 κατοίκους, γυναίκες, παιδιά ακόμη και βρέφη.

Ο Καρλ Σύμερς, συνταγματάρχης των SS [είχε την ευθύνη για τα στρατεύματα που έκαναν τις θηριωδίες στο Δίστομο, την Κλεισούρα, και το Ολοκαύτωμα των Πύργων (Κοζάνη) όπου εκτέλεσαν 327 κατοίκους] σκοτώθηκε στις 18 Αυγούστου 1944 όταν το αυτοκίνητό του πάτησε μία νάρκη. Λίγες ημέρες αργότερα το ναζιστικό γερμανικό καθεστώς τού απένειμε τον Σταυρό των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού για τις “γενναίες” πράξεις του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Παπανδρέου, Ζέτα (2016), «Δίστομο 1944-2014: Η συλλογική διαχείριση της μνήμης του τραυματικού γεγονότος», στο Δορδανάς Στρ., Τζούκας Β., Φλιτούρης Λ., Λάζου Β., Κατοχική βία 1939-1945, Η ελληνική και ευρωπαϊκή εμπειρία. Κομμένο Άρτας

*Η επέτειος της σφαγής του Διστόμου, λόγω ευρωεκλογών, μετατέθηκε μία εβδομάδα νωρίτερα και η επέτειος μνήμης τιμήθηκε με μία επιστημονική διημερίδα με συμμετοχή του Δήμου Διστόμου Αράχωβας Αντίκυρας και της Εταιρείας Σύγχρονης Ιστορίας (31/5-2/6/2024)