Μετεκλογικά: Φοβού τους λαμπερούς και δώρα φέροντας

Μέχρι τις Ευρωεκλογές κυριαρχούσαν στην πολιτική συζήτηση οι προεξοφλήσεις της μεγάλης αποχής των ψηφοφόρων και της ανόδου της ακροδεξιάς. Ήταν ένα είδος απειλητικής υπόκρουσης, καθώς οι πιο πρόσκαιροι ανταγωνισμοί ονομάτων και κομμάτων απορρόφησαν την όποια προσοχή. Οι εκλογές λίγο ή πολύ δικαίωσαν τις προβλέψεις, τα επίκαιρα των ανταγωνισμών τέλειωσαν, και τώρα οι μυθικοί δρόμοι της κακίας και της αρετής είναι δεδομένοι.

Ο δρόμος της κακίας μια χαρά και εύκολα υπηρετείται και ακολουθείται με τους αυτοματισμούς. Δεν διαμορφώνεται καμιά πολιτική απέναντι στα φαινόμενα της αποχής από την ψήφο, οπότε είναι βέβαιο ότι η αδιαφορία των ψηφοφόρων θα δυναμώνει. Ίσως ελπίζουμε σε κάποια μηχανική επανάσταση του μέλλοντος, αλλά μάλλον θα μας προλάβει η υπερθέρμανση της γης. Δεν αντιτάσσεται, εξάλλου, κανείς αντίλογος απέναντι στην ακροδεξιά ρητορεία για τις τιμωρίες που θα «λύσουν τα πάντα με το μαστίγιο». Έτσι οι μυθικοί τιμωροί φουσκώνουν, φοβερίζουν και διαφεντεύουν. Τί λένε εντωμεταξύ οι άλλοι, του φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας; Ζητούν θεσμούς δικαιοσύνης και αλληλοσεβασμού; Αφήστε τους να λένε, ποιος ακούει!

Προσοχή όμως στις μετρήσεις, στα υλικά και στις μπουλντόζες που κατασκεύασαν τους δρόμους της κακίας. Όλα αυτά, δεν έγιναν με τον αυτόματο πιλότο. Οι αυτοματισμοί είναι για τους πολλούς που ακολουθούν, όχι για τους λίγους τιτάνες της εξουσίας. Άλλο δηλαδή τεχνολογία (ίσον επιστήμη) κι άλλο τεχνοκρατία (ίσον ακριβώς εξουσία). Μια και μυθολογούμε, ας θυμηθούμε ότι καθόλου τυχαία δεν χρειάστηκε ο Προμηθέας να μεταφέρει κρυφά – κρυφά τη φωτιά για να φτιαχτεί το αλέτρι, ούτε ήταν λόγια του αέρα η μεσαιωνική ρήση πως όλοι οι δρόμοι οδηγούσαν στη Ρώμη*. Οι συμπράξεις ηγεσίας και τεχνικής έχουν παρελθόν, παρόν και μέλλον.

Ο σημερινός δρόμος της κακίας, για παράδειγμα, δομείται με άπειρα παραδείγματα χειραγώγησης της ψήφου των πολιτών, καθώς και με υπονόμευση της εμπιστοσύνης τους προς τα κοινά και τους θεσμούς της ισότητας ή της αλληλεγγύης. Επίσης, με συντονισμό δήθεν ουδέτερων κοινωνικών δικτύων καθώς και κολοσσών της μαζικής επικοινωνίας, ώστε να οδηγούν προς την κατεύθυνση του ανταγωνισμού ταυτοτήτων και λαμπερών μοντέλων, αλλά αντίστροφα και με αποπροσανατολισμό από οικονομικές – κοινωνικές συγκρούσεις και ανάγκες αλληλεγγύης και κοινής ωφέλειας. Με πόση άνεση αλήθεια κυκλοφορούν οι σύγχρονοι μύθοι ότι η τεχνολογία ή η δημοσιογραφία ή οι ινφλουένσερς είναι πολιτικά ουδέτεροι! Πάλι στη μυθολογία: Φοβού τους λαμπερούς, και δώρα φέροντας!

Όλα τα παραπάνω γράφονται, ακριβώς επειδή και ο δρόμος της αρετής είναι υπαρκτός: Εκτός από όσους διακινούν με καμάρι τα φέϊκ νιους, υπάρχουν και εκείνοι που προσπαθούν να διασταυρώνουν την είδηση, καθώς και εκείνοι που ψάχνουν όχι μόνο ποιος αποφασίζει αλλά και ποιος (μην μπερδευτείτε!) αποφασίζει ποιος θα αποφασίζει**. Στο δρόμο αυτό κινούνται οι πολλοί ταπεινοί του εργαστηρίου, των φοιτητικών αμφιθεάτρων, της ανεργίας και των τίμιων διεκδικήσεων.

Γιατί όλα αυτά τα ηθικολογικά περί κακίας και αρετής; Μα, επειδή ακόμη και τα ethics της τεχνητής νοημοσύνης στην ουσία πολιτικές εκφράζουν και κατευθύνουν. Τώρα στην επομένη των εκλογών, καθώς υπάρχουν κάποιες ευκαιρίες ανακατατάξεων και αλλαγών πορείας, οι επιλογές που είχαν ξεχαστεί μέσα στη φασαρία θα ξαναεμφανιστούν. Θα ξεχωρίσουν όσοι θα επιμείνουν στο δρόμο του στείρου κυβερνητισμού, των μάταιων ανασχηματισμών και των παιχνιδιών εξουσίας, και όσοι από την άλλη θα παλέψουν απέναντι στο σύστημα της χειραγώγησης και της αδικίας, με υπομονή και ελπίδα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

*Η τελευταία ιδέα από τον M. Coeckelbergh, Why AI undermines Democracy, Polity 2024, 14.

** Ανάλυση στο βιβλίο της Shoshana Zuboff, Η εποχή του κατασκοπευτικού καπιταλισμού, έκδ. Καστανιώτη, μετάφραση Γ. Μπέτσου (2019).