Μην βρεις στην πόρτα σου ρολόι!

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής και ιταλικής κατοχής, σημειώθηκε το θλιβερό φαινόμενο Έλληνες να γίνονται δωσίλογοι, συνεργάτες των κατακτητών και να καταδίδουν αντιστασιακούς πατριώτες με τελική κατάληξη, σχεδόν πάντα, την εκτέλεσή τους.

Η προστασία της ζωής των Ελλήνων που συμμετείχαν στην εθνική αντίσταση επέβαλε την επιβολή μέτρων προστασίας, στην αρχή περιστασιακά και αυτόνομα και αργότερα οργανωμένα. Από τον πρώτο καιρό της Κατοχής έχουν καταγραφεί διάσπαρτα περιστατικά εκδίκησης, για όσους συνεργάζονταν με τους Γερμανούς, από μεμονωμένους πατριώτες.

Έτσι, λοιπόν, στην Κατοχή εμφανίστηκε η ένοπλη Οργάνωση Προστασίας Λαϊκού Αγώνα / ΟΠΛΑ, το οποίο ακρωνύμιο παρέπεμπε καθαρά στην χρήση των όπλων. Ως οργάνωση δεν γνωρίζουμε ακριβώς πότε έκανε την εμφάνισή της, λόγω της μεγάλης μυστικότητας της δράσης της κατ΄ εκτίμηση θεωρούμε πως εμφανίστηκε το φθινόπωρο του 1943. 

Τα καθήκοντα της κλειστής ένοπλης οργάνωσης ΟΠΛΑ ήταν η ασφάλεια και η συλλογή πληροφοριών. Σκοπός της ήταν η προστασία των μελών του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ τα οποία δεν έπρεπε να συλληφθούν και με άκρα μυστικότητα έπρεπε να μετακινηθούν από συνοικία σε συνοικία. Παράλληλα αναλάμβανε την εξουδετέρωση συνεργατών των κατακτητών, ανθρώπων που είχαν προδοτική δράση, ενώ στις μεγάλες διαδηλώσεις που γίνονταν στην Κατοχή βρίσκονταν εκεί ανάμεσα στους διαδηλωτές, για την περιφρούρηση της διαδήλωσης. Επίσης τα ένοπλα μέλη της ΟΠΛΑ προσπαθούσαν να προστατέψουν τις συνοικίες τους από τα αιματηρά μπλόκα των Γερμανών. 

Η ΟΠΛΑ καθοδηγούνταν απευθείας από το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, τόσο μεγάλη ήταν και η σπουδαιότητα αλλά και η συνωμοτικότητα της δράσης της. Στην Κατοχή τα μέλη της ΟΠΛΑ ήταν ήδη μέλη του ΕΑΜ / ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ ενώ ο υπεύθυνος της ΟΠΛΑ ήταν ο Στέργιος Αναστασιάδης μέλος του ΠΓ του ΚΚΕ.

Η ΟΠΛΑ είχε ανάγκη τις πληροφορίες, ποια ήταν τα ονόματα των ταγματασφαλιτών, η δράση τους, γι αυτό φρόντισε να αποκτήσει ένα άρτιο δίκτυο πληροφοριών, είχε διεισδύσει στα Σώματα Ασφαλείας, στην αστυνομία, στην χωροφυλακή ακόμη και σε φασιστικές ομάδες που είχαν άμεση σύνδεση με τους Γερμανούς.

Αφού διασταυρώνονταν οι πληροφορίες, αναλάμβαναν ανά περιοχή οι εκτελεστές της ΟΠΛΑ να “καθαρίσουν” τον τόπο. Όπως αναφέρει ο Ιάσονας Χανδρινός τα τελευταία λόγια της Ηλέκτρας Αποστόλου τα γνωρίζουμε από μία τέτοια διείσδυση.

Τιμωρούσε τους προδότες, πράκτορες των Γερμανών που κάρφωναν τους Έλληνες πατριώτες στην Γκεστάπο, τους δολοφόνους, όσους φορούσαν την μαύρη κουκούλα και υποδείκνυαν στους Γερμανούς αντιστασιακούς. Βέβαια η δράση της δεν μπόρεσε να αποφύγει τις υπερβολές, κάτι όμως που πρέπει να το αναγνώσουμε ιστορικά ενταγμένο στο βίαιο πλαίσιο του πολέμου όπου τα γεγονότα πάντα ξεφεύγουν από μία ειρηνική καθημερινότητα.

Ο Δημήτρης Ραβάνης – Ρέντης, στο βιβλίο του «Ημερολόγιο προσφυγιάς» αναφέρει για την ΟΠΛΑ «εμείς, οι Αθηναίοι ξέρουμε ότι μπορούσαμε να στηριχτούμε σ’ αυτούς, στις απεργίες, στις διαδηλώσεις, και στα γραψίματα στους τοίχους. Βγαίναμε τη νύχτα, όταν απαγορευότανε η κυκλοφορία και μας κάνανε επιθέσεις ακόμη και οι «εδεσίτες».

Αυτούς, του ΕΔΕΣ της Αθήνας, που αναγκάστηκε να τους αποκηρύξει ο ίδιος ο Ζέρβας σαν συνεργάτες των Γερμανών. Τα μέλη της ΟΠΛΑ ήταν οπλισμένα. Μας προστάτευαν. Γινόντουσαν μάχες κάθε βράδυ. Ύστερα άρχισαν να χτυπιούνται ανοιχτά με τον εχθρό, σε αντίποινα για την τρομοκρατία. Ήταν παλικάρια και αποφασισμένοι. Δεν είναι εύκολο να χτυπιέσαι ανοιχτά με τους Έλληνες φασίστες που τρομοκρατούσαν τις συνοικίες. Το έκαναν και πέτυχαν. Θα το σκεφτόντουσαν πολύ οι φασιστικές συμμορίες να μπούνε και να χτυπήσουν τις συνοικίες. Η ΟΠΛΑ θα εκδικηθεί!» 

Μυστήριο καλύπτει τη δράση της ΟΠΛΑ αφού πολύ λίγα στοιχεία είναι γνωστά μιας και τα μέλη της τηρούσαν απόλυτη μυστικότητα και συνωμοτικούς όρους δράσης. Ήταν η φύση της οργάνωσης τέτοια που τα μέλη της ζούσαν σε ένα διαρκές ανθρωποκυνηγητό, έχοντας υπόψη τους πως η ζωή τους βρίσκεται διαρκώς σε κίνδυνο. Όποιον έπιαναν οι κατοχικές αρχές, μετά από οικτρά βασανιστήρια, τον εκτελούσαν. Σύμφωνα με μαρτυρίες κανένας από όσους συνελήφθησαν δεν “έσπασε”.

Η περίπτωση του Στέλιου Σπανού ή Καρδάρα

Τα μέλη της ΟΠΛΑ είχαν τη φήμη του λεβέντη. 

Μία ιδιαίτερη περίπτωση ήταν του 19χρονου Στέλιου Σπανού ή αλλιώς του Καρδάρα. Ομαδάρχης της ΟΠΛΑ στην Κοκκινιά, αντάρτης πόλης, άπιαστος σαλταδόρος που μοίραζε τα τρόφιμα στο λαό της Κοκκινιάς. Οι Γερμανοί και οι ταγματασφαλίτες είχαν εμμονή με αυτόν τον τυπάκο που ήταν άπιαστος και αγαπημένος των Κοκκινιωτών. Μία μέρα μετά το μπλόκο της Κοκκινιάς τον έπιασαν, τον βασάνισαν και τον εκτέλεσαν στον Άγιο Διονύσιο στις 18 Αυγούστου 1944. Τέτοια ήταν η μανία τους που του έκοψαν τα γεννητικά όργανα.

Δεν τον έπιασαν οι Γερμανοί όμως, οι ταγματασφαλίτες τον έπιασαν, οι συνεργάτες τους. Θρήνησε χιλιάδες κόσμου για τον Καρδάρα, τόσο γνωστός και αγαπητός ήταν. Ο Μιχάλης Γενίτσαρης έγραψε τραγούδι για τον Στέλιο (στίχους και μουσική). Ο ίδιος ο Μ. Γενίτσαρης αφηγείται πως όταν έμαθαν οι συναγωνιστές του πως έγραψε τραγούδι για τον Στέλιο τον πήραν και πήγαν στην πλατεία της Κοκκινιάς όπου μαζεύτηκε κόσμος, μετά από ενός λεπτού σιγή στη μνήμη του και κατά τη διάρκεια του τραγουδιού, ο κόσμος έκλαιγε. 

Ποιες ομάδες έμπαιναν στο στόχαστρο της ΟΠΛΑ;

-Τα τάγματα ασφαλείας

-Τα μέλη της χωροφυλακής

-Οι διάφορες προδοτικές εθνικιστικές οργανώσεις

-Γερμανοί αξιωματικοί

-Μαυραγορίτες

-Δωσίλογοι

Ενδεικτικά ονόματα εκτελεσθέντων

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής εκτέλεσαν τον Νίκο Καλύβα, υπουργό Εργασίας στην δοσιλογική κυβέρνηση του Κ. Λογοθετόπουλου, τον Μανώλη Μανωλέα, πρώην βουλευτή του ΚΚΕ και μετέπειτα συνεργάτη των Γερμανών, τον Νίκο Σκανδάλη, ιδρυτή της εθνικιστικής οργάνωσης Εθνική Ένωση Ελλάδος / ΕΕΕ, τον Νίκο Παπαγεωργίου, ο οποίος ήταν ο επικεφαλής της Οργάνωσης Χ ή και αλλιώς οι Χίτες και άλλους συνεργάτες, κουκουλοφόρους και καταδότες των Γερμανών.

Το “χαλασμένο” ρολόι

Το σύμβολο της ΟΠΛΑ ήταν ένα ρολόι με τους δείκτες του σταματημένους στην ώρα 12 παρά 5. Επρόκειτο για μία συμβολική ώρα, στο παρά πέντε, μία καθαρή προειδοποίηση. Όταν κάποιος συνεργάτης των Γερμανών έβρισκε το ρολόι έξω από το σπίτι του, καταλάβαινε πως είχε μπει στο στόχαστρο της ΟΠΛΑ. Ο προδότης, συνεργάτης των Γερμανών λάμβανε την προειδοποίησή του και έπρεπε να προσέξει ή να σταματήσει τη συνεργασία με τους κατακτητές ή διαφορετικά θα τον περιλάμβανε η ομάδα της ΟΠΛΑ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία:

Ιάσονας Χανδρινός, Το τιμωρό χέρι του λαού, Θεμέλιο