“Να πείτε του μικρού χιονιά, να ‘ναι καλό παιδάκι”

Όλοι τώρα καταδικάζουν το φιάσκο με την διαχείριση του χιονιά στην Αττική και – κατόπιν εορτής – προτείνουν μια λίστα από πράγματα που θα έπρεπε να είχαν γίνει για να μην συνέβαινε το κλείσιμο μεγάλων δρόμων και ο εγκλωβισμός χιλιάδων οδηγών. Το πρόβλημα με αυτές τις ευκαιριακές αναλύσεις είναι ότι πολύ σύντομα θα ξεχαστούν και έτσι θα αποδειχθούν ελάχιστα χρήσιμες για να προετοιμαστούμε καλύτερα στα επόμενα ακραία καιρικά φαινόμενα που θα πλήξουν την χώρα.

Επειδή όμως το τωρινό σκηνικό απόδοσης ευθυνών θυμίζει πολύ ανάλογες καταστάσεις που έλαβαν χώρα στο Μάτι το 2018 και την Βαρυμπόμπη το 2021, σκέφτομαι ότι θα ήταν πολύ πιο χρήσιμο για όσους είναι εντεταλμένοι με την Πολιτική Προστασία να αναδειχθούν τα κοινά χαρακτηριστικά στις τρείς αυτές καταστροφές και μετά να εντοπιστούν οι γενεσιουργές αιτίες τους και τι εμποδίζει την αντιμετώπιση τους. Έχουμε και λέμε λοιπόν:

Γεγονός #1. Και οι τρείς καταστροφές έλαβαν χώρα στην Αττική, όπως επίσης και η προγενέστερη καταστροφή της Μάνδρας το 2017. Και άλλες περιοχές βεβαίως πλήττονται κατά καιρούς (όπως η Εύβοια το 2021, η Ηλεία το 2007 ή τα νησιά κατά καιρούς), συνήθως όμως από την ίδια αιτία, πχ πυρκαγιές, και επίσης δεν είναι συχνά επαναλαμβανόμενες. Στην Αττική όμως έχουμε καταστροφές από πολλές αιτίες, οι οποίες μάλιστα από καιρό σε καιρό επαναλαμβάνονται. Για παράδειγμα, η χιονόπτωση Μήδεια το 2021, παλιότερες πυρκαγιές στην Πεντέλη και μεγάλες πλημμύρες στον Κηφισό την δεκαετία του 1990.

Αν υπάρχει κάποιο χαρακτηριστικό της Αττικής που την κάνει ευάλωτη σε φυσικές απειλές και ακόμα πιο ευάλωτη στην διαχείριση των καταστροφικών συνεπειών που έχουν, αυτό είναι ο υπερπληθυσμός και επίσης η πολεοδομική αναρχία που επικρατεί στις περισσότερες περιοχές της. Αμέσως – αμέσως αυτό οδηγεί σε μερικά δυσάρεστα αποτελέσματα, όπως η παντελής απουσία σχεδίων διαφυγής σε περιπτώσεις πανικού. Και στις τρεις περιπτώσεις, οι καταστροφές πήραν ανεξέλεγκτες διαστάσεις γιατί οι πολίτες μαζί με τα αυτοκίνητα τους δεν μπορούσαν να κινηθούν όπως ήθελαν. Στο Μάτι για να φύγουν από το σπίτι τους που καιγόταν, στην Βαρυμπόμπη για να σβήσουν την φωτιά και στην Λεωφόρο Μεσογείων προχθές για να φτάσουν στην δουλειά τους ή να επιστρέψουν.

Κατά συνέπεια είναι προφανές ότι κανένα σοβαρό σχέδιο εκκένωσης και απεγκλωβισμού δεν έχει καταστρωθεί ή τουλάχιστον δεν ανταποκρίνεται σε στοιχειώδεις και σύγχρονες ανάγκες μιας τόσο πυκνοκατοικημένης μεγαλούπολης. Θα είναι αδιανόητη η κλίμακα των καταστροφών αν – ό μη γένοιτο – χρειαστεί για κάποια αιτία να απεγκλωβιστούν άνθρωποι και οχήματα από τα πιο φορτωμένα οικοδομικά τετράγωνα της πρωτεύουσας.

Γεγονός #2. Το δεύτερο χαρακτηριστικό και των τριών καταστροφών είναι ότι οι όποιες προσπάθειες προειδοποίησης και οργάνωσης του πληθυσμού για να αντιμετωπίσει την επερχόμενη απειλή θύμιζαν περισσότερο μια ομάδα προσκόπων παρά συντεταγμένη κινητοποίηση της Πολιτείας. Πρώτα από όλα οι ανακοινώσεις είχαν απλώς χαρακτήρα παραίνεσης και στηρίζονταν κυρίως στην καλή βούληση του καθενός με εκφράσεις του τύπου «καλό θα είναι οι κάτοικοι των περιοχών να αποφεύγουν τις μετακινήσεις…», «καλό θα είναι να βάζουν αλυσίδες … », «καλό θα είναι να έχουν βενζίνη .. κλπ, κλπ». Από το πολύ καλό, ήρθε ο κακός μας ο καιρός.

Πιθανόν αυτές οι γλυκανάλατες συμβουλές να δουλεύουν σε μικρές κοινότητες, σίγουρα όμως είναι εντελώς ακατάλληλες για σύνθετες καταστάσεις και σοβαρές απειλές, όπου χρειάζονται συγκεκριμένες και αυστηρές οδηγίες. Είναι και αυτό ένα τραγικό δείγμα της άγνοιας των κρατικών μηχανισμών για το πώς γίνεται η διαχείριση μεγάλων πληθυσμών σε οξυμμένες συνθήκες, όπως παρομοίως είχε συμβεί και στο Μάτι με τις τραγικές απώλειες ζωής. Στις περυσινές πυρκαγιές σε Βαρυμπόμπη και Εύβοια δεν υπήρξαν μεν ανθρώπινα θύματα, αλλά η αδαής διαχείριση είχε οδηγήσει σε πανικόβλητη εγκατάλειψη και πολύ μεγαλύτερες υλικές και φυσικές καταστροφές.

 Η ίδια εικόνα αφέλειας και απαιδευσίας φάνηκε σε όλο της το μεγαλείο και με τον προχθεσινό χιονιά. Οι εικόνες των περιπολικών που δεν ήξεραν τι να κάνουν, η απουσία οποιασδήποτε επαφής της Διοίκησης με τους εγκλωβισμένους και οι κραυγαλέες ανεπάρκειες των Δήμων να αποχιονίσουν βασικούς δρόμους είναι μερικά μόνο από τα ευτράπελα που σημειώθηκαν. Κορυφαία στιγμή του παραλόγου ήταν το εκχιονιστικό που πήγε να απεγκλωβίσει ένα τρένο και έπεσε πάνω του τραυματίζοντας επιβάτες! Αν μάλιστα προσθέσει κανείς και την σουρεαλιστική διαχείριση ανθρώπων που τους πήραν από τα αυτοκίνητα για να τους πάνε σε ξενοδοχεία και τους πέταξαν αβοήθητους στο αεροδρόμιο (!!!), το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο αλλά και απεχθέστερο.

Κατά συνέπεια αυτό που επείγει είναι η στελέχωση των μηχανισμών προστασίας μόνο με άτομα επαγγελματικά εκπαιδευμένα σε ανάλογες καταστάσεις και η εκδίωξη όλων που είναι άχρηστοι, ανεκπαίδευτοι ή ακατάλληλοι για τέτοιες δουλειές. Το τελευταίο μέτρο πρέπει να εφαρμοστεί με ιδιαίτερη αυστηρότητα σε όσους εισπήδησαν σε τέτοιες θέσεις με κομματικά ή ευρύτερα πελατειακά κριτήρια, δηλαδή σε πολύ μεγάλο μέρος του σημερινού δυναμικού.

Τα ίδια και χειρότερα επικρατούν και στα ανάλογα σχέδια του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος δεν μπόρεσε ούτε κατ’ ελάχιστον να διαχειριστεί το φρακάρισμα στην Αττική Οδό. Παρά το γεγονός ότι είναι κλειστός αυτοκινητόδρομος και εύκολα θα μπορούσε να κοντρολάρει είσοδο και έξοδο οχημάτων, άφησε εκατοντάδες οδηγούς εγκλωβισμένους σε άθλιες συνθήκες και χωρίς καν μια ειδοποίηση ασφαλείας ή μια στοιχειώδη αρωγή προστασίας. Όλο το σύστημα της ιδιωτικής διαχείρισης οδικών αρτηριών πρέπει να επανεξεταστεί εξαρχής.

Γεγονός #3. Το τρίτο κοινό χαρακτηριστικό των τριών συγκεκριμένων καταστροφών είναι η εμπλοκή της Περιφέρειας Αττικής. Μιας περιφέρειας με χαλαρές δομές, απέραντη δικαιοδοσία, χωρίς συγκροτημένους κανόνες για τα περισσότερα ζητήματα και χαοτική στην λειτουργία της.

Με τον τρόπο που εκλέγονται και λειτουργούν, αλλά και με την διαδικασία που προήλθαν από τις παλιές νομαρχίες, οι περιφέρειες στην χώρα μας είναι κυρίως πολιτικοί οργανισμοί χωρίς σαφείς και οργανωμένες επιχειρησιακές δυνατότητες και ευθύνες ανά τομέα. Μόνο κατά τύχη ο πολίτης μπορεί να μάθει για ποιο ζήτημα αρμόδια είναι η περιφέρεια, ο Δήμος ή το υπουργείο. Γενικά εμφανίζουν όλα τα προβλήματα που έχουν οργανισμοί που χρηματοδοτούνται μεν από το κράτος, χωρίς όμως οι ίδιοι να έχουν την ευθύνη επιβολής φόρων και συλλογής έστω και μέρους των χρημάτων. Δηλαδή δαπάνες χωρίς κόστος και έξω καρδιά. Επιπλέον, επικεφαλής των διαφόρων υπηρεσιών συνήθως τίθενται άτομα από το εκάστοτε ψηφοδέλτιο που επικράτησε, χωρίς καμμιά αξιολόγηση για τις ικανότητες τους και τις γνώσεις τους. Λόγω μεγέθους, η περιφέρεια Αττικής συγκεντρώνει τα προβλήματα αυτά σε οξυμμένο βαθμό. (Μερικές φορές οξύνονται ακόμα περισσότερο λόγω των ατόμων που στελεχώνουν διάφορες καίριες θέσεις και φαίνονται σαν χαρακτήρες της comedia dell’ arte, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα).

Η υπαγωγή αρκετών μηχανισμών στο νέο υπουργείο Πολιτικής Προστασίας ήταν μεν ένα θετικό βήμα, αλλά ακόμα μένουν αρκετά να γίνουν για να αποκτήσει επιχειρησιακή ολοκλήρωση. Δηλαδή να είναι ο αποκλειστικός φορέας σχεδιασμού και ανάπτυξης δυνάμεων για την πρόληψη ή αντιμετώπιση μιας φυσικής καταστροφής και όλες οι άλλες κρατικές ή αυτοδιοικητικές δομές θα υπάγονται σε αυτόν. Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, η σχέση του κεντρικού μηχανισμού Προστασίας με τις δυνάμεις της περιφέρειας μπορεί να είναι πιο ελαστική και να προσαρμόζεται ανάλογα με τα διαθέσιμα μέσα, το προσωπικό και τις ανάγκες. Όχι όμως στην Αττική.

Εφόσον η Αττική είναι η περιοχή με τον μισό περίπου πληθυσμό της χώρας χρειάζεται κατά πολύ υπέρτερες και καλά συντονισμένες δυνάμεις για να αντιμετωπίζει τις καταστροφές. Αν δεν διδαχτούμε από τα απανωτά πλήγματα, θα επαναληφθούν συντόμως.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις